2010/11/26, 12:10 AM
گياه درماني در بيماري هاي قلبي – عروقي
از آغاز تمدن بشري، گياهان نه تنها در طبخ غذاهاي مورد استفاده ي انسان ها نقش مهمي داشته اند، بلكه در درمان هاي طبي هم همراه انسان بوده اند.
گياه پزشكي و گياه درماني منشا پيدايش داروهاي بسياري از جمله داروي افدرين بوده است كه از گياه افدرا به دست آمده و يا داروي ديگوكسين كه از گياه Digitalis purpurea توليد شده است.
با پيشرفت هاي حاصل شده در امر پزشكي، طب سنتي و گياه پزشكي جايگاه خود را از دست داده است، ولي در بسياري از نقاط جهان هنوز اعتماد خاصي نسب به اين گونه داروها وجود دارد.
متاسفانه به دليل استفاده ي ناآگاهانه و خودسرانه ي برخي از مكمل هاي گياهي و تداخل آن ها با بسياري از داروها به ويژه داروهاي قلبي – عروقي عوارض جبران ناپذيري هم ممكن است ايجاد شود، بنابراين در كنار تأثيرات مفيد و مثبت آن ها بايد از عوارض ناشي از تداخل آن ها با ساير داروها هم آگاه بود.
در جهان حدود 15 ميليون نفر در معرض خطر تداخل گياهان دارويي و داروهاي پزشكي مي باشند و مصرف كنندگان اين گونه داروها اطلاعات كمي در مورد تداخل داروهاي گياهي با ساير داروها و عوارض جانبي ناشي از آن ها دارند.
گياهان بسياري وجود دارند كه داراي اثرات درماني و پيشگيري كننده از بيماري هاي قلبي – عروقي هستند و بر بالا بودن چربي خون، فشار خون و نارسايي قلبي از طريق ايجاد اثرات آنتي اكسيداني، ضد لخته اي، كاهش دهنده ي فشار خون و جلوگيري از سخت شدن عروق، تنظيم ضربان قلب و گشادكنندگي عروق تاثيرگذار هستند.
داده هاي به دست آمده از مطالعات اپيدميولوژيك، نقش آنتي اكسيدان ها و فلاونوئيدهاي موجود در گياهان را در بهبود سلامت قلب و عروق به اثبات رسانده اند.
از طرفي گياهان ممكن است تاثيرات منفي هم بر عملكرد قلب و عروق داشته باشند؛ از جمله ايجاد آريتمي، فشار خون و ايجاد اثرات مشابه جريانات عصبي سمپاتيك كه باعث ايجاد تداخل در فعاليت قلب مي شود.
براي مثال برخي از گياهان دارويي با داروهاي ضد انعقادي تداخل پيدا كرده و باعث افزايش اثر دارو و ايجاد احتمال خونريزي مي گردند. داروي وارفارين يكي از داروهاي مورد مصرف در بيماري هاي قلبي – عروقي است كه تداخل آن با گياهان اهميت حياتي براي بيمار دارد.
در زير برخي از مكمل هاي گياهي كه با وارفارين تداخل دارند ذكر شده است:
زنجفيل: زنجفيل يا زنجبيل از تشكيل لخته در خون جلوگيري مي نمايد، لذا بايد از مصرف آن خودداري شود.
سير: ثابت شده است كه سير از تشكيل لخته در خون جلوگيري مي كند و باعث افزايش رقت خون مي گردد.
بيماراني كه وارفارين مصرف مي نمايند، نبايد بيشتر از 1 حبه سير در روز مصرف كنند، زيرا ممكن است باعث رقيق شدن بيش از حد خون و احتمال خونريزي گردد.
چاي سبز: چاي سبز باعث خنثي شدن اثر وارفارين مي گردد، بنابراين افرادي كه چاي سبز و وارفارين مصرف مي نمايند بايد خون خود را مرتبا چك كنند تا اثر دارو كم نشده باشد.
خيار: پوست خيار حاوي ويتامين K مي باشد. تا حد امكان خيار را بدون پوست مصرف نماييد.
گزنه: برگ هاي گياه گزنه داراي ويتامين K مي باشند و اثر وارفارين را كاهش مي دهند، بنابراين از مصرف آن بايد خودداري شود.
سويا: مصرف فرآورده هاي لوبياي سويا و شير سويا باعث كاهش اثر ضد لخته اي وارفارين و افزايش احتمال بروز لخته مي گردد. از مصرف فرآورده هاي حاوي سويا خودداري نماييد.
زردچوبه و پياز: زردچوبه و پياز هم داراي اثرات ضد لخته اي مي باشند و مصرف زياد آن ها باعث افزايش احتمال خونريزي مي گردد. مصرف 1 عدد پياز كوچك در روز منعي ندارد.
در مورد ميوه ها هم دو مورد استثناء وجود دارد:
انبه و گريپ فروت.
گريپ فروت: در صورت مصرف مداوم آب گريپ فروت، اثر وارفارين زياد شده و احتمال خونريزي را افزايش مي دهد. در صورت مصرف وارفارين از مصرف گريپ فروت و آب گريپ فروت خودداري نماييد.
گريپ فروت در مختل شدن اثر داروهاي ديگري هم نقش دارد و افرادي كه از داروهاي آنتي هيستامين، داروهاي كاهش دهنده ي كلسترول و آرام بخش استفاده مي نمايند، نيز بايد از مصرف آن خودداري كنند.
انبه: مصرف فرآورده هاي انبه و آب و عصاره ي انبه باعث افزايش اثر ضد لخته اي وارفارين و احتمال خونريزي مي گردد، بنابراين از مصرف آن خودداري نماييد.
در ادامه ي مطلب به بررسي اثرات مفيد چند گياه در سيستم قلبي - عروقي مي پردازيم.
* ديژيتاليس پورپورا. تعداد زيادي از گياهاني كه حاوي گليكوزيد مي باشند، داراي خاصيت تقويت كنندگي قلب هستند و باعث افزايش قدرت انقباضي قلب مي شوند؛ همانند داروي ديگوكسين كه از گياه Digitalis purpurea به دست مي آيد و در درمان بيماري نارسايي قلبي كاربرد دارد و دوز مصرف آن بايد با توجه به شرايط خاص بيمار تنظيم گردد.
همچنين افرادي كه تحت درمان با ديگوكسين مي باشند، بايد از مصرف همزمان داروهاي گياهي چون شيرين بيان، اسفرزه، بارهنگ و جين سينگ كه ممكن است باعث افزايش سميت ديگوكسين و يا كاهش اثر آن شود، جداً خودداري نمايند، زيرا در هر دو حالت ممكن است باعث به خطر افتادن زندگي آن ها گردد.
* گياه گل مار (Snakeroot) حاوي تركيب آلكالوئيدي reserpine بوده و از سال 1931 به عنوان داروي كاهش دهنده ي فشار خون مورد بررسي قرار گرفت و يكي از اولين داروهايي بود كه در مقياس وسيع جهت درمان فشار خون، مورد استفاده قرار گرفت.
اين دارو تاثير خود را از طريق بلوكه كردن غير قابل برگشت آمين هاي بيوژن مانند نوراپي نفرين، دوپامين و سروتونين در سيستم اعصاب محيطي و مركزي اعمال مي كند.
reserpine از طريق كاهش بازده قلبي، كاهش مقاومت عروق محيطي، كاهش ضربان قلب و كاهش ترشح رنين باعث كاهش فشار خون مي گردد.
با عرضه ي داروهاي جديد فشار خون كه عوارض كمتري بر سيستم اعصاب داشتند، توليد و عرضه ي اين دارو كمتر شد.
* گياه چهار كاسبرگي (Stephania tetrandra) در طب چيني به عنوان داروي كاهش دهنده ي فشار خون مورد استفاده بوده است.
تتراندرين آلكالوئيدي است كه از اين گياه به دست مي آيد و اثري مشابه وراپاميل(داروي كاهنده فشار خون) دارد.
استفاده ي خودسرانه از اين گياه ممكن است باعث ايجاد عوارض جانبي مانند جهش ژني و مشكلات سيستم ايمني شود.
* گياه سرخ وليك يا زالزالك (crataegus hawthorn) جهت درمان آنژين صدري(درد قفسه سينه) موثر تشخيص داده شده است.
برگ ها و گل هاي اين گياه حاوي تركيبات فعال بيولوژيكي مانند پروسيانين هاي اوليگومريك، فلاونوئيدها و كاتشين ها مي باشند.
همچنين داراي خواص آنتي اكسيداني هستند و از تشكيل ترومبوكسان A2 (تركيب موثر در ايجاد لخته) هم جلوگيري مي كنند.
به علاوه مانع افزايش كلسترول، تري گليسيريد و LDL شده و از پيشرفت آترواسكلروز، تجمع كلسترول در كبد(از طريق تجزيه ي آن به اسيدهاي صفراوي) و سنتز كبدي كلسترول جلوگيري مي نمايند.
* ريشه و دانه گياه جينكوبيلوبا(ginkgo biloba) در طب چيني استفاده هاي زيادي داشته است، ولي استفاده از آن در طب نوين از قرن بيستم آغاز شده است.
فلاونوئيدهاي موجود در جينكوبيلوبا باعث كاهش نفوذپذيري سرخرگ ها مي شوند. همچنين داراي خاصيت بلوكه كردن راديكال هاي آزاد بوده و ترپن هاي موجود در آن مانند جينكولوئيدها از فعاليت فاكتورهاي فعال كننده پلاكتي جلوگيري مي نمايند.
به علاوه ثابت شده است كه باعث كاهش مقاومت عروقي و بهبود جريان خون بدون تاثير بر فشار خون مي گردند.
همچنين تاثيرات مثبت آن بر خستگي، بهبود حافظه و خلق و خو به اثبات رسيده است.
* برگ هاي گياه رزماري باعث افزايش جريان خون، كمك به هضم غذا، بهبود خلق و خو و افزايش انرژي مي شوند.
تحقيقات زيادي در مورد اثر آنتي اكسيداني تركيبات دي ترپنوئيد آن مخصوصا كارنوزيك اسيد و كارنوزول صورت گرفته است. همچنين از توليد سوپر اكسيدها جلوگيري مي كند.
روغن هاي معطر آن نيز داراي اثرات ضد ميكروبي بوده و پيگمان هاي آن باعث نفوذپذيري عروق مي شوند.
در كنار افزايش مصرف داروهاي گياهي، بايد اطلاعات مفيدي هم در خصوص تداخلات اين گونه مكمل ها با داروهاي مصرفي در اختيار بيماران قرار گيرد تا از عوارض احتمالي تداخلات آن ها كه گاهي بسيار حياتي مي باشند، جلوگيري گردد.
در پايان به بيماران قلبي كه از داروهاي ضد انعقادي چون وارفارين و يا داروي ديگوكسين استفاده مي نمايند، توصيه مي شود با توجه به حياتي بودن اين داروها براي آن ها، از مصرف هر گونه داروي گياهي همراه با آن ها جداً خودداري نمايند.
