پلاسمافرز چیست؟
پلاسمافرز که به عنوان آفرزیز، تبادل پلاسما یا پلکس نیز شناخته می شود یک روش پزشکی است که در آن خون کامل را به اجزای سازنده آن یعنی سلول و پلاسما تبدیل می کنند. سپس پلاسما دور ریخته و با مایع کلوئیدی جایگزین می شود، دوباره با اجزای سلولی ترکیب می شود و به همان بیمار برمی گردد. مایع کلوئیدی معمولاً ترکیبی از آلبومین سرم انسانی یا پلاسمای منجمد تازه است. این کار به نوعی مانند دیالیز کلیه می باشد.
می توانید تبادل پلاسما را در بیمارستان یا یک مرکز سرپایی انجام دهید. این روند دردناک نیست و شما نیازی به بیهوشی نخواهید داشت. در رختخواب دراز خواهید کشید، یک پرستار یا یک متخصص سوزنی را که به یک لوله نازک، به نام کاتتر متصل می شود، در رگ هر بازو قرار می دهد. اگر رگ های بازوی شما خیلی کوچک است، ممکن است سوزن را در شانه یا کشاله ران بزنند. خون شما از طریق یکی از لوله ها خارج می شود و وارد دستگاهی می شود که پلاسمای شما را از سلول های خونی جدا می کند. سپس سلول های خونی شما با پلاسمای تازه مخلوط می شوند و مخلوط خون جدید از طریق لوله دیگر به بدن شما برمی گردد. بیشتر درمان ها بسته به اندازه بدن شما و میزان جابجایی پلاسما، 2 تا 4 ساعت طول می کشد.
افراد مبتلا به برخی از اشکال مولتیپل اسکلروزیس از پلاسمافرز برای مدیریت حملات ناگهانی و شدید استفاده می کنند که به عنوان عود یا شعله ور شدن شناخته می شود. پلاسمای آنها می تواند پروتئین های خاصی داشته باشد که به بدن خود حمله می کنند. وقتی پلاسما را خارج می کنید، از شر آن پروتئین ها خلاص می شوید و علایم ممکن است بهتر شوند.
از پلاسمافرز در چه مواردی استفاده می شود؟
از پلاسمافرز به عنوان یک درمان خط دوم (بعد از کورتیکواستروئیدهای سیستمیک) در مدیریت عود ام اس و سایر بیماری های دمیلینه کننده سیستم عصبی مرکزی (CNS) از جمله انسفالومیلیت حاد منتشر، میلیت عرضی ایدیوپاتیک، نوریت بینایی ایدیوپاتیک و نورومیلیت اپتیک استفاده می شود. همچنین ممکن است به درمان بیماری های دیگری که به پوشش اطراف نخاع و اعصاب شما آسیب می رسانند مانند سندرم گیلن-باره و میاستنی گراویس کمک کند. پس از تبادل پلاسما، افراد مبتلا به سندرم گیلن-باره یا پلی نوروپاتی التهابی دمیلینه کننده مزمن، احتمالاً قدرت عضلانی خود را بازیابند و بدون کمک راه بروند. از پلاسمافرز بعضاً در بیمارانی که تحمل کورتیکواستروئیدها با دوز بالا ندارند یا منع مصرف داروهای کورتیکواستروئید با دوز بالا دارند نیز استفاده می شود.
آیا پلکس در بیماری MS پیشرونده مؤثر است؟
محققان با چندین آزمایش، اثر پلاسمافرز را در MS پیشرونده ارزیابی کرده اند. یک متا آنالیز از شش کارآزمایی، شواهد کمی در مورد کاهش احتمال وخیم شدن بیماری را در طی 12-36 ماه پس از تبادل پلاسما بیان می کند. با این حال، گروه های کنترل همه قابل مقایسه نبودند و سایر درمان های سرکوب کننده سیستم ایمنی نیز انجام شد که ارزیابی اثربخشی پلاسمافرز را دشوار کرد. با توجه به چالش های تجویز پلاسمافرز و هزینه های آن، به طور کلی پلکس در درمان MS پیشرونده توصیه نمی شود.
آیا آزمایشات بالینی وجود دارد که نشان دهنده اثربخشی پلکس باشد؟
دو کارآزمایی کنترل شده اثر آن را ارزیابی کرده اند. یک مطالعه بر روی 116 بیمار MS حاد به طور تصادفی در 11 دوره پلکس، طی هشت هفته انجام شد. تنها یک ماه روند بهبود بیماری با استفاده از پلاسمافرز دیده شد. در یک آزمایش تصادفی کنترل شده دیگر، 22 بیمار با نقص شدید ناشی از انواع اختلالات التهابی CNS که مقاوم به کورتیکواستروئیدها با دوز بالا بوده اند، ارزیابی شد. 8600 نفر با پلکس بهبود یافتند و پس از قطع درمان، بهبودی آن ها پایدار ماند.
چند مبادله پلاسما در ام اس انجام می شود؟
به طور معمول بیماران بین سه تا هفت تبادل دریافت می کنند که هر کدام 2-4 ساعت به طول می انجامد.
چه نوع از بیمارانی که به دنبال تبادل پلاسما هستند بیشتر بهبود می یابند؟
یک مطالعه گذشته نگر نشان داد که 44٪ از بیماران تحت درمان با پلاسمافرز بهبود متوسط یا قابل توجهی داشته اند. احتمال بهبود در بیمار مبتلا به نورومیلیت اپتیک (NMO) و نوع ماربورگ MS بیشتر است.
خطرات پلاسمافرز در ام اس چیست؟
- در هنگام تبادل پلاسما ممکن است واکنش های مختلفی از جمله غش کردن، سرگیجه یا حالت تهوع رخ دهد که همگی ناشی از افت فشار خون است. برای کاهش خطر افت فشار خون، باید بیماران را تشویق کرد که هر روز 6-8 لیوان مایعات غیر کافئین دار از سه روز قبل از اولین درمان بنوشند.
- خستگی گاهی توسط بیماران، پس از تبادل پلاسما گزارش می شود اما به طور معمول روز بعد از بین می رود.
- خونریزی یا واکنش آلرژیک (خارش، خس خس سینه یا بثورات پوستی) به محلول هایی که برای جایگزینی پلاسما یا عوامل ضدعفونی کننده لوله استفاده می شود.
- به دلیل تبادل پلاسما، سرکوب بیش از حد سیستم ایمنی بدن به طور موقت رخ می دهد که می تواند خطر عفونت را افزایش دهد.
- به ندرت ممکن است خون در دستگاه لخته شود و بازگشت به بیمار غیرممکن باشد.
- به ندرت، مرگ و میر ناشی از تبادل پلاسما گزارش شده است. معمولاً بر اثر عفونت یا شرایط زمینه ای که برای آن درمان تبادل پلاسما استفاده شده است ممکن است مرگ رخ دهد.
به طور کلی درمان های ساده و کم هزینه اغلب برای بیماری ام اس نسب به تبادل پلاسما یا همان پلاسمافرز مؤثر تر هستند، بنابراین پزشک اولین موارد را امتحان می کند به عنوان مثال برای حمله شدید ام اس دوزهای بالای استروئیدهای ضد التهاب را تجویز می نماید. اگر این درمان ها شما را تسکین نمی دهد، تبادل پلاسما یک گزینه کوتاه مدت است. به یاد داشته باشید تبادل پلاسما تنها برای درمان نسبی نوع عود کننده ام اس اثبات شده است و بر روی نوع های دیگر هنوز نتایج قطعی بیان نشده است.
تجربه‌ی اعضای ام اس سنتر
برای مشاهده تجربه اعضای ام اس سنتر به اینجا مراجعه کنید.
