یکی از اتفاقاتی که در بیماران مبتلا به ام اس رخ می‌دهد، آتروفی هیپوکامپ در مغز می‌باشد. این اتفاق با کمبود حافظه در این بیماران مرتبط است. تقریبا 50 درصد از بیماران این وضعیت را تجربه می‌کنند. با وجودی که این علامت در بیماران شایع است اما هیچگونه درمان دارویی مناسبی برای آن وجود ندارد. دکتر لیویت، یکی از دانشمندان پژوهشی در زمینه روانشناسی و علوم اعصاب در بنیاد کسلر، عقید دارد که «ورزش می‌تواند حافظه را بهبود بخشد»
چگونه ورزش می‌تواند حافظه را بهبود بخشد؟
یکی از مواردی که به عنوان یک استراتژی امیدوار کننده برای بهبود حافظه بیماران ام اس در دست داریم، تمرینات ورزشی است. شواهد تجربی قانع کننده ای در این زمینه وجود دارد که ثابت می‌کند، انواع خاصی از تمرینات ورزشی سبب بهبود حافظه در افراد مبتلا به بیماری های عصبی مانند آسیب مغزی تروماتیک، اسکیزوفرنی، ام اس و... می‌شود. درباره اینکه چگونه ورزش حافظه را بهبود می‌بخشد، مطالعات بسیاری انجام شده است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
مطالعه 1
یکی از مطالعات با این هدف که مشخص کند ورزش می‌تواند حافظه را بهبود بخشد، شروع شد و به این نتیجه رسید که هیچ اثر مفیدی به غیر از ورزش هوازی برای بهبود حافظه در بیماران ام اس شناخته نشده است. در مطالعه ای دو بیمار ام اس که از نقص حافظه رنج می‌بردند، در شرایط ورزشی مختلف قرار گرفتند. آنها به مدت سه ماه، هر هفته سه جلسه ورزش 30 دقیقه ای را انجام دادند. یکی از آنها جلسات ورزش هوازی و دیگری ورزش غیر هوازی را پشت سر گذاشتند. پس از این کار، با استفاده از MRI و ارزیابی حافظه، مشخص شد که ورزش هوازی 16.5 درصد، حجم هیپوکامپ را افزایش داده است. همچنین افزایش 53.7 درصدی در حافظه را به دنبال داشته است. فردی که ورزش غیر هوازی انجام می‌داد، حداقل افزایش حجم هیپوکامپ را تجربه کرد و هیچ تغییری در حافظه او ایجاد نشد. پس نه تنها ورزش حافظه را بهبود می‌بخشد، بلکه نوع ورزش نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
مطالعه 2
یکی از مطالعات مهم در این زمینه، مطالعه ای است که توسط دکتر رابرت موتل و تعدادی از همکارانش در مجله Clinical and Experimental Neuropsychology منتشر شد. در این مطالعه تاثیر چند نوع تمرین ورزشی هوازی و غیر هوازی روی حافظه افراد مبتلا به ام اس مورد بررسی قرار گرفت.
در این مطالعه، 24 نفر از افرادی که به ام اس مبتلا بودند، انتخاب شدند. این افراد از بین کسانی انتخاب شدند که می‌توانستند بدون عصا و کمک دیگران راه بروند. زیرا افراد مورد مطالعه باید توانایی انجام تمرینات ورزشی را داشته باشند. قبل از شروع تمرینات، شرکت کنندگان با استفاده از مقیاس وضعیت ناتوانی (EDSS) تحت ارزیابی قرار گرفتند.
محققان در این مطالعه از تست فلانکر اصلاح شده استفاده کردند. در این مرحله، از اشیایی برای آزمودن افراد استفاده کردند تا زمان و دقت واکنش هر یک از آنها را بسنجند. در واقع جزئیات این بخش از آزمون به محققان این امکان را داد تا توجه و عملکردهای اجرایی شرکت کنندگان را اندازه گیری کنند.
کل این آزمایش شامل 5 جلسه بود. هر هفته 1 جلسه برگزار می‌شد. در جلسه اول، خط پایه برای آمادگی تمرینات استقامتی شکل گرفت و شرکت کنندگان در آزمون فلانکر بررسی شدند. هر جلسه، در ابتدا شرکت کنندگان در آزمون فلانکر اصلاح شده، مورد ارزیابی قرار می‌گرفتند و پس از آن یکی از این سه تمرین ورزشی را انجام می‌دادند: پیاده روی روی تردمیل، دوچرخه ثابت و یا یوگا. پس از اتمام تمرین و استراحت، مجددا روی افراد، آزمون فلانکر انجام می‌شد تا مشخص شود که آیا تمرین ورزشی بر عملکرد آنها در این آزمون تاثیر می‌گذارد یا نه.
نتایج این تست به این صورت بود که هر سه تمرین ورزشی یعنی راه رفتن روی تردمیل، دوچرخه ثابت و یوگا، زمان واکنش در تست فلانکر را بهبود می‌بخشند.
پیشنهاد ویژه: ثبت نام در دوره های آنلاین نیمه خصوصی یوگا
مطالعه3
نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که چندن نوع ورزش می‌توانند سبب بهبود عملکردهای شناختی و همچنین عملکردهای اجرایی مبتلایان به ام اس شوند. از نتایج به دست آمده در این مطالعه خاص می‌توان دریافت که پیاده روی روی تردمیل بیشترین تاثیر را روی بهبود توجه و ارتقای حواس پرتی دارد. اگرچه که دلیل این موضوع هنوز دقیقا مشخص نیست، اما برخی از محققان عقیده دارند که از آنجایی که اختلالات حرکتی در بیماران ام اس بسیار رایج است، راه رفتن روی تردمیل، احتمالا آن قسمت هایی از مغز را که مربوط به حرکت هستند تقویت می‌کند. احتمالا این بخش ها با مراکز توجه و شناخت در مغز مرتبط هستند و همین امر باعث می‌شود به این نتیجه برسیم که ورزش می‌تواند حافظه را بهبود بخشد.
مطالعه 4
یکی دیگر از مطالعات انجام شده در زمینه ورزش و ام اس که در مجله Multiple Sclerosis Journal به چاپ رسید، نیز تاثیر مثبت تمرینات ورزشی روی بهبود حافظه بیماران را نشان می‌دهد. در این پژوهش، 35 بیمار را به دو گروه تقسیم کردند و به مدت 24 هفته مورد مطالعه قرار دادند. یکی از این گروه ها در طول 24 هفته، هر هفته دو جلسه تمرینات ورزشی کنترل شده انجام می‌دادند. در حالی که گروه دیگر در این مدت تنها مراقبت های معمول را از پزشک دریافت می‌کردند.
تمرینات ورزشی انتخاب شده، شامل تمرینات مقاومتی با استفاده از وزنه، کش و دستگاه های ورزشی بود. پس از اتمام دوره 24 هفته ای، محققان، داوطلبان را با استفاده از معیارهای عملکرد و ناتوانی و همچنین MRI مورد ارزیابی قرار دادند.
در زیر، آنچه که بیماران پس از اتمام دوره ورزشی به آن دست یافتند را مشاهده می‌کنید:
- معیارهای عملکرد به دست آمده نسبت به آنچه که قبل از آزمایش به دست آمده بود، بهبود یافته بود. اما معیارهای ناتوانی تغییر نکرد.
- یافته های به دست آمده با MRI تغییری پیدا نکرده بود. اما از آنجایی که ام اس یک بیماری مزمن پیشرونده است، به تدریج آسیب های مغزی در آن بیشتر می‌شود. پس وقتی تغییری در MRI ثبت نمی‌شود احتمالا به این معنی است که ورزش می‌تواند حافظه را بهبود بخشد و از آسیب بیشتر به مغز جلوگیری کند.
- مقایسه MRI های به دست آمده پس از اتمام دوره 24 ماهه با نمونه های قبل از آن، نشان داد که 19 ناحیه از 74 ناحیه مغزی ضخیم تر از قبل شده بودند. این موضوع می‌تواند بیانگر این باشد که ورزش سبب بازسازی مغز شده است. اگر بازسازی به نظر ادعای اغراق آمیزی باشد، می‌توان گفت که ورزش، بافت های مغزی را حفظ کرده است و از آتروفی آنها جلوگیری می‌کند.
حرف آخر!
مطالعات به دو دلیل هنوز کامل نیستند:
- اگرچه که تغییرات MRI مغز پس از ورزش این نوید را می‌دهد که ورزش می‌تواند حافظه را بهبود بخشد، اما هنوز ارتباط دقیق ورزش با این تغییرات به دست نیامده است.
- بیشتر مطالعات انجام گرفته در بازه های کوتاه مدت انجام شده اند. برای اینکه درباره بهبود های مرتبط با ورزش بیشتر بدانیم باید مطالعاتی طولانی مدت انجام دهیم.
