نگاه اجمالی
خستگی یکی از شایع ترین علائم بیماری ام اس است که حدود ۸۰ درصد از بیماران ام اس به آن دچار می‌شوند. خستگی به میزان قابل توجهی بر عملکرد افراد در انجام وظایف خانگی و انجام وظایف کاری افراد اختلال ایجاد می‌کند و این عامل اصلی از کار افتادگی زود هنگام شاغلین بیمار می شود. خستگی از برجسته‌ترین علائم در افرادی است که در انجام حداقل فعالیت‌های روزانه خود دارای محدودیت هستند.
در حال حاضر علت خستگی در بیماران ام اس مشخص نیست. مطالعات زیادی جهت یافتن یک آزمایش عینی در حال انجام است که بتوانند از طریق آن شاخص خستگی و روشهای محاسبه دقیق میزان خستگی را بدست آورند. برخی از بیماران ام اس می‌گویند که اعضای خانواده، دوستان ، همکاران یا کارفرمایان آنان گاهی درک درستی از خستگی آنها نداشته و فکر می‌کنند آنها تمارض می‌کنند و یا به اندازه کافی تلاش نمی‌کنند.
خستگی و رخوت
افراد مبتلا به ام اس می‌توانند نوعی دیگر از خستگی را نیز تجربه کنند که ارتباطی به بیماری ام اس ندارد. به عنوان مثال خستگی‌هایی که از نظر پزشکی و بنا به دلایل خاص دیگری و یا کمبود ویتامین ها می تواند در افراد ایجاد شود. اما این نکته هم خیلی مهم است که بیماران مبتلا به ام اس بتوانند بین خستگی ناشی از بیماری ام اس و خستگی ناشی از عوامل دیگری را که دارای درمان متفاوتی هستند را تشخیص دهند.
به دلایل گوناگون خستگی‌های ناشی از بیماری ام اس می‌تواند افزایش یابد. خستگی در طول روز بدلیل فقدان خواب کافی و عدم آرامش شبانه، به عنوان مثال اختلال عملکرد مثانه ( این عامل باعث بیدار شدن درطول خواب شبانگاهی می‌گردد ) و یا اسپاسم عضلانی شبانه که ممکن است باعث درد در عضلات و یا پرش بی اختیار عضلات در هنگام خواب باشد و اینها باعث بیدار شدن و نهایتا بد خوابی در طول شب می‌گردد. این فقدان خواب کافی منجر به خستگی فرد می شود. افسردگی نیز می‌تواند عامل خستگی باشد. افرادی که برای انجام کارهای روزانه خود مجبور به تلاش بیشتری هستند (مثل اتوکردن لباس، مسواک زدن، شستن، غذا پختن و ...) ممکن است خستگی بیشتری را تجربه کند.
علاوه بر این منابع خستگی ، نوع دیگری از خستگی وجود دارد که مختص افراد مبتلا به ام اس است و به آن رخوت گفته می شود. رخوت یا "خستگی ام اس" با سایر انواع خستگی دارای تفاوت است:
به طور کلی در طول روز اتفاق می افتد
- ممکن است صبح زود رخ دهد حتا بعد از یک خواب آرام در شب.
- در طول روز و با گذشت زمان و فعالیت بیشتر خستگی افزایش یابد.
- با افزایش گرما و رطوبت این خستگی تشدید می شود.
- بعضی وقتها خستگی و سستی به راحتی و به طور ناگهانی شروع می شود.
- عموماً شدیدتر از خستگی طبیعی است.
- با مسئولیت‌های روزانه تداخل پیدا می‌کند.
به نظر نمی رسد که خستگی ناشی از MS مستقیما با افسردگی یا میزان اختلال جسمانی مرتبط باشد.
مدیریت خستگی
خستگی همچنین می تواند به دلیل مصرف داروها، عوارض جانبی داروها یا بی‌تحرکی ایجاد شود. افراد مبتلا به ام اس در صورتی که خستگی به عنوان یک مشکل مانع انجام فعالیتشان پدیدار شود باید با پزشک خود مشورت كنند. شناسایی زود هنگام علل خستگی می‌تواند به یک برنامه درمانی مؤثرتر منجر شود.
پزشک شما می تواند پس از یک ارزیابی جامعی از عوامل موثری که بر خستگی شما اثر می گذارد با همکاری شما یک برنامه درمانی ویژه که باعث بهبود و درمان شما متناسب با نیازتان می گردد را ارائه دهد.
برخی از راهکارهای مدیریت خستگی عبارتند از:
- کاردرمانی برای ساده کردن وظایف در محل کار و خانه و صرفه جویی در مصرف انرژی..
- فیزیوتراپی برای یادگیری روشهای صرفه جویی در مصرف انرژی ناشی از راه رفتن (با وسیله کمکی و یا بدون وسایل کمکی) و انجام سایر کارهای روزانه.
- فیزیوتراپی برای توسعه یک برنامه ورزشی منظم برای جلوگیری از فعالیت های غیر ضروری (deconditioning)
- تنظیم خواب، معالجه سایر علائم ام اس که در خواب تداخل ایجاد می‌کنند ( از قبیل اسپاسم، مشکلات ادراری و ...)
- مداخلات روانشناختی مانند مدیریت استرس، آموزش آرامش یا ریلکسیشن، عضویت در یک گروه پشتیبانی مثل یوگا یا روان درمانی.
- راهکارهای مدیریت حرارت یا دما برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد و خنک نگه داشتن بدن.
- استفاده از داروها جهت رفع خستگی، اگرچه هیچکدام از آنها به خصوص داروهای درمان خستگی ناشی از ام اس در حال حاضر توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) تأیید نشده است. آزمایشات بالینی این داروها نتایج متفاوتی نشان داده‌اند اما معمولاً برای خستگی ناشی از ام اس از داروهای ضد خستگی نامرتبط به عنوان خطر پذیر( off-label) استفاده می‌شود.
