[sooorooosh]

علت بيماري هنوز بدرستي مشخص نشده است لذا قبل از ابتلاء نمي‌توان حدس زد كه چه كسي دچار اين بيماري مي‌شود. اما دیده شده است که وجود برخی عوامل احتمال بروز بیماری را بیشتر می کند.

1- نقش سن: ابتلاء به اين بيماري اكثراً در سنين بين 20 تا 40 سالگي رخ مي‌دهد اما از ده سالگي تا 55 سالگي احتمال ابتلاء به اين بيماري وجود دارد. هر قدر به دو انتهاي اين طيف سني نزديك شويم احتمال ابتلاء كمتر مي‌شود. قبل از 10 سالگي و بعد از 55 سالگي احتمال ابتلاء بعيد مي‌باشد. سن شروع بيماري در خانم‌ها حدوداً 5 سال زودتر از آقايان است.

2- نقش عوامل محيطي:

منطقه جغرافیایی: منطقه جغرافیایی زندگی در احتمال بروز بیماری ام اس مؤثر است. در برخي از نقاط جغرافیایی مثل كانادا و نواحي شمالي اروپا (اسكانديناوي، اسكاتلند، روسيه) و جنوب شرقي استراليا و نيوزلند اين بيماري شايع مي‌باشد. بطوريكه از هر صد هزار نفر حدود 100 نفر به بيماري ام اس مبتلا مي‌باشند. اين مناطق را مناطق پرخطر مي‌گويند. پرخطرترين منطقه مجمع الجزايری بنام orkneyدر شمال اسکاتلند است که از هر صدهزار نفر سيصد نفر به بيماري مبتلا هستند. در مقابل نقاط ديگري مثل آسيا و آفريقا هستند كه شيوع بيماري در آنجا خيلي كمتر است و منطقه كم‌خطر گفته مي‌شود. در اين مناطق از هر صد هزار نفر حدود 15 نفر مبتلا به بيماري وجود دارد. كم‌خطرترين نواحي، مناطق حاشيه خط استوا است كه شيوع بيماري يك نفر در صدهزار نفر است. هر قدر از منطقه استوا به سمت شمال و يا جنوب حركت كنيم شيوع بيماري بيشتر مي‌شود. كشور ايران تقريباً در ميانه اين منطقه قرار دارد. گر چه آمار دقيقي از ميزان شيوع اين بيماري در ايران در دست نمي‌باشد؛ اما به نظر مي‌رسد در ايران شيوع بيماري 15 تا 30 نفر در هر صدهزار نفر باشند.
كسانيكه در سنين قبل از بلوغ از يك منطقه پرخطر به منطقه كم‌خطر نقل مكان مي‌كنند، احتمال بروز بيماري در آنها مشابه منطقه كم‌خطر مي‌شود و همينطور بالعکس اگر قبل از 15 سالگي از منطقه كم‌خطر به منطقه پرخطر نقل مكان كنند احتمال بيماري مشابه منطقه پرخطر مي‌شود. اما اگر نقل مكان بعد از 15 سالگي باشد اين اتفاق رخ نمي‌دهد و احتمال بروز بيماري مشابه منطقه اوليه زندگي مي‌باشد. علت این تأثیر هنوز مشخص نشده است.

نور خورشید و ویتامین د: يكي از علل احتمالي، ميزان تماس با نور خورشيد قبل از بلوغ است. هر قدر به خط استوا نزديك‌تر مي‌شويم تماس با نور خورشيد و در نتيجه توليد ويتامين Dدر بدن تغيير و احتمال بيماري ام اس كمتر مي‌شود. اما اين نظريه هنوز به اثبات نرسيده است.
سیگار: خطر بيماري ام اس در كسانيكه مصرف مداوم سيگار دارند نسبت به كسانيكه هرگز سيگار نكشيده‌اند بيشتر است. بعلاوه استعمال سيگار سرعت پيشرفت بيماري را بيشتر مي‌كند.
3- جنسيت: عامل ديگري كه در احتمال بروز بيماري نقش دارد جنس افراد است. شيوع اين بيماري در زنان تقريباً دو برابر مردان (3/2-4/1) است و به دليل نامعلومي میزان بروز آن در خانم‌ها در حال افزايش بوده است.

4- ژنتيك: گر چه بيماي ام اس يك بيماري ارثي نيست اما در بروز بيماري عامل ژنتيك نقشي هر چند كوچك ايفا مي‌كند. بطوريكه برخي خصوصيات ژنتيكي كه اصطلاحاً HLAگفته مي‌شود در بيماران مبتلا به ام اس بيشتر از ساير افراد جامعه ديده مي‌شود. بعلاوه در 23-3 درصد از بيماران مبتلا به ام اس يكي ديگر از اعضاء خانواده نيز به بيماري ام اس مبتلا است. خطر بروز ام اس در اقوام درجه يك فرد مبتلا حدود 7 برابر جامعه است. اگر از خويشاوندان درجه يك بدون علامت بيمار ام اس تصويربرداري MRIانجام شود در 15 درصد آنها پلاك ديده مي‌شود اما این دلیل وجود بیماری ام اس در آنها نیست. بيماري ام اس را نمي‌توان يك بيماري ارثي ناميد زيرا حتي در دوقلوهاي كه كاملاً از لحاظ ژنتيكي همسان هستند نيز تنها 39-20 درصد هر دو قل به بيماري مبتلا مي‌شوند و اين احتمال در دوقلوهاي غيرهمسان خيلي كمتر هم مي‌باشد و در حدود 5-3 درصد است.

5- ويروس ها: يكي ديگر از عوامل مطرح در بروز بيماري عفونت‌هاي ويروسي است. گر چه تا بحال ويروس خاصي كه عامل بيماري باشد شناخته نشده است اما يكي از دلایل شيوع بيشتر بيماري در يك خانواده را تماس مشترك افراد آن خانواده با عوامل محيطي و ويروس‌ها مي‌دانند. يكي از عوامل ويروسي مطرح ويروس هپاتيت ب است. اما هنوز نقش اين ويروس و يا واكسن هپاتيت Bدر ايجاد و تشديد بيماري به اثبات نرسيده است. بعلاوه فايده ثابت شده واكسن هپاتيتB به خطر ثابت نشده و مختصر افزايش احتمال بروز ام اس مي‌چربد. از ويروس‌هاي مطرح ديگر ويروس اپشتاين بار عامل بيماري منونوكلوز عفوني است. احتمال بيماري ام اس بعد از رخداد اين بيماري بيشتر مي‌شود. اما هنوز رابطه علت و معلولی بين اين ويروس و بيماري ام اس به اثبات نرسيده است.

6- ماه تولد: در بررسی های آماری شیوع بيماري ام اس در متولدين ماه مي (اردیبهشت و خرداد) بيشتر در متولدين ماه نوامبر (آبان و آذر) كمتر بوده است.

---

سير پيشرفت بيماري چگونه است؟
سير پيشرفت بيماري ام اس در همه يكسان نيست. شدت بيماري نيز از بيماري به بيمار ديگر فرق مي‌كند. لذا بيماران نبايد خودشان را با يكديگر مقايسه كنند. در 15 درصد


از موارد بيماري سیر بسيار خوش خيمی دارد بطوريكه بيمار پس از يك حمله و ابتلاء به برخي از علائم مذكور بهبودي پيدا كرده و بعد از سالها همچنان بدون حمله جديد و يا مشكلي به زندگي طبيعي خود ادامه می دهند. در مقابل فرم‌هاي بدخيم هم وجود دارند كه ظرف مدت كوتاهي ممكن است سبب ناتواني شديد شوند. اما در اكثر موارد (90-85 درصد) سیر بيماري به صورت دوره‌هاي عود و بهبودي است يعني بعد از هر حمله بهبودي كامل حاصل مي‌شود؛ گر چه ممكن است مجدداً بعد از چند ماه يا چند سال همان علائم قبلي و يا علامت جديدی بروز كند. در اكثر موارد بين هر حمله چند سال فاصله وجود دارد؛ اما گاهي اوقات نيز تعداد عودها بيشتر بوده و فاصله حملات كوتاه است مثلاً ممكن است در طي يك سال چند مرتبه دچار عود شود. البته احتمال عود در سال‌هاي اول بيشتر است.

در برخي از موارد بعد از هر حمله علائم عصبي بطور كامل رفع نمي‌شود و مقداري از مشكلات عصبي ايجاد شده باقي مي‌ماند؛ كه به آن عود و پيشرونده گفته مي‌شود. در اغلب این موارد ابتدا شکل عود و بهبود وجود داشته است و پس از 20-15 سال به شکل عود و پيشرفت تبديل ‌شده است.

درتعداد اندکی از بيماران سير بيماري بصورت دوره‌هاي عود و بهبودي نيست بلكه علائم بيماري با سيري بسیار آهسته و تدريجي طي چندين سال ايجاد مي‌شود. مثلاً ممكن است بيمار طي چندين سال بتدريج دچار ضعف در پاها شود كه به اين شكل نوع پيشرونده اوليه گفته مي‌شود