2010/09/04, 09:02 AM
در طي دهه هاي اخير، پزشكان براي پيشگيري و يا درمان گاستريت و زخم ها به ايجاد برخي اصلاحات غذايي توصيه كرده اند. پيشنهادهاي درماني رايج شامل اجتناب از مصرف غذاهاي پُرادويه، كافئين، الكل و افزايش مصرف رژيم غذايي حاوي مواد غذايي آب پز و شير و لبنيات بوده است.
هر چند كه اين توصيه ها به نظر معقول و منطقي مي رسند اما برخي افراد در آزمايش هاي كنترل شده نتوانسته اند نتايج موفقيت آميزي را كسب كنند. براي مثال هضم شير معمولا همراه با افزايش توليد اسيد مي باشد و همچنين مصرف برخي ادويه هاي خاص مثل فلفل سياه، پودر چيلي و فلفل قرمز ممكن است سبب هضم نامناسب غذا شود، ولي هنوز شواهد علمي نشان نداده اند كه هر يك از آن ها در بروز گاستريت يا زخم هاي پپتيك نقش داشته باشند.
مطالعات اپيدميولوژيكي فاكتورهايي به شرح زير را با كاهش خطر گاستريت و زخم هاي پپتيك مرتبط دانسته اند:
تغيير و اصلاح الگوي غذايي
مصرف وعده هاي غذايي كوچك تر و در دفعات بيشتر ممكن است علائم را تخفيف دهند ولي به التيام زخم ها كمك نخواهد كرد.
رژيم پُرفيبر
يك مطالعه ي بزرگ در دانشگاه هاروارد بر روي سلامت جامعه دريافته است كه رژيم هاي غذايي پُرفيبر با كاهش خطر زخم پپتيك همراه بوده اند. پس از يك دوره 6 ساله افرادي كه بيشترين دريافت فيبر را داشتند در مقايسه با افرادي كه كمترين دريافت فيبر را داشتند، 45 درصد كمتر در معرض خطر ابتلاء بودند. نتايج اين مطالعه نشان داد كه مصرف منابع غذايي فيبر محلول (جو، حبوبات، ميوه ها و سبزي هاي خام) به طور ويژه اي خاصيت محافظت كنندگي داشته و مصرف منابع فيبر محلول به ميزان 60 درصد منجر به كاهش خطر ابتلاء گشت.
اما از طرف ديگر مطالعات نشان داده اند كه استفاده از مكمل هاي غذايي حاوي فيبر به صورت سبوس گندم هيچ تاثيري را در روند عود زخم نداشت. همچنين به طور مشابهي به نظر مي رسد كه رژيم هاي پُرفيبر همچنين هيچ مزايايي را در بهبود سرعت التيام زخم ها در مقايسه با رژيم هاي كم فيبر نداشتند.
در كل بايد اذعان نمود كه بر خلاف تصورات قبلي استفاده از مواد حاوي فيبر و سبزيجات به ويژه اگر به طور كامل جويده شوند همراه با تشديد زخم هاي پپتيك نخواهد بود.
لازم به ذكر است كه تجربيات شخصي افراد مبتلا نيز در نوع مواد غذايي مورد استفاده براي كنترل زخم هاي پپتيك داراي اهميت ويژه مي باشد.
رژيم غذايي غني از ويتامين A
در برخي مطالعات، افزايش دريافت كلي ويتامين A ( از غذا و مكمل ها) با كاهش خطر ابتلاء به زخم هاي پپتيك همراه بود و در افرادي كه بيشترين دريافت ويتامين A را داشتند در مقايسه با افرادي كه كمترين دريافت را داشتند، خطر ابتلاء به ميزان 54 درصد كمتر بود.
چاي سبز
مطالعات نشان داده اند كه مصرف منظم چاي سبز با 40 تا 50 درصد كاهش خطر گاستريت همراه است. آزمايش هاي سلولي پيشنهاد مي كنند كه كاتچين موجود در چاي سبز ممكن است به عنوان يك آنتي اكسيدان و آنتي باكتريال براي سركوب باكتري هليكوباكترپيلوري عمل نمايد.
اجتناب از مصرف الكل
مطالعات باليني حاكي از آن است كه سوء استفاده و مصرف الكل مي تواند موجب تقويت عفونت هليكوباكترپيلوري گردد و همچنين ميزان بهبود زخم هاي موجود را آهسته نمايد. نكته ي مهم آن است كه مصرف الكل به همراه مصرف سيگار خطر زخم ها را افزايش مي دهد.
اجتناب از مصرف كافئين ها
قهوه در هر دو صورت كافئينه و غير كافئينه توليد اسيد را تحريك مي نمايد. برخي مطالعات يك همراهي نزديك بين مصرف قهوه و علائم بيماري را اظهار مي نمايند. در هر حال به طور كلي هنوز مشخص نيست كه آيا مصرف قهوه خطر عفونت باكتري هليكوباكترپيلوري را افزايش و يا كاهش مي دهد.
پروبيوتيك ها
پروبيوتيك ها براي مثال لاكتوباسيلوس كازئي، ممكن است با رشد باكتري هليكوباكترپيلوري مداخله نمايند. به علاوه برخي مطالعات نشان داده اند كه پروبيوتيك ها همچنين مي توانند اثربخشي درمان آنتي بيوتيكي را براي هليكوباكترپيلوري افزايش دهند و عوارض جانبي درمان را كاهش دهد. قبل از اين كه بتوان پروبيوتيك ها را براي پيشگيري يا درمان گاستريت ها و يا زخم ها پيشنهاد كرد، انجام مطالعه هاي بيشتري مورد نياز مي باشند.
بسياري از افرادي كه نشانه هاي ملايمي از زخم پپتيك را دارا مي باشند، براي اولين اقدام، درمان خانگي بدون مراجعه به پزشك را براي يك دوره ي زماني كوتاه امتحان مي كنند، ولي اگر نشانه هاي زخم پس از گذشت 10 تا 14 روز از شروع درمان خانگي بهبود نيافت و يا علائم ديگري مثل كاهش وزن، حالت تهوع پس از خوردن غذا و يا درد مداوم مشاهده شد، بسيار مهم است كه به پزشك مراجعه نماييد تا اطمينان حاصل كنيد كه به يك زخم مبتلا هستيد و به ديگر عارضه هاي جدي مبتلاء نمي باشيد.
اگر در سنين ميانسالي و پيري هستيد موضوع اهميت بيشتري مي يابد چرا كه با افزايش سن خطر پيشرفت سرطان و يا ديگر بيماري هايي كه بتوانند سبب ظهور علائمي مشابه زخم پپتيك گردد، افزايش مي يابد.
تغيير شيوه زندگي:
برخي از توصيه هاي مفيد پزشكان به شرح ذيل مي باشد:
* سيگار نكشيد: كشيدن سيگار بر لايه ي محافظت كننده ي معده اثر مي گذارد و معده را براي گسترش زخم مستعد مي سازد. همچنين سبب افزايش اسيد معده مي گردد.
* اجتناب از مصرف الكل: مصرف الكل سبب فرسايش لايه ي موكوسي معده و روده ي باريك مي گردد كه منجر به التهاب و خونريزي مي شود.
* اجتناب از داروهاي ضدالتهابي غير استروئيدي: چنان چه شما مرتبا مُسكن مصرف مي كنيد، از استامينوفن استفاده نماييد.
* ريفلاكس اسيدي را كنترل كنيد: چنان چه زخم مري داريد، معمولا با ريفلاكس اسيدي مرتبط است.
براي كنترل ريفلاكس اسيدي اقدامات ذيل را انجام دهيد:
اجتناب از غذاهاي پُرچرب و پُرادويه،
اجتناب از دراز كشيدن بلافاصله بعد از صرف غذا،
بالا قرار دادن موقعيت سر در هنگام خوابيدن
و كاهش وزن.
همچنين اجتناب از كشيدن سيگار، مصرف الكل و داروهاي ضدالتهابي غير استروئيدي به كنترل ريفلاكس اسيدي كمك خواهند كرد.
هر چند كه اين توصيه ها به نظر معقول و منطقي مي رسند اما برخي افراد در آزمايش هاي كنترل شده نتوانسته اند نتايج موفقيت آميزي را كسب كنند. براي مثال هضم شير معمولا همراه با افزايش توليد اسيد مي باشد و همچنين مصرف برخي ادويه هاي خاص مثل فلفل سياه، پودر چيلي و فلفل قرمز ممكن است سبب هضم نامناسب غذا شود، ولي هنوز شواهد علمي نشان نداده اند كه هر يك از آن ها در بروز گاستريت يا زخم هاي پپتيك نقش داشته باشند.
مطالعات اپيدميولوژيكي فاكتورهايي به شرح زير را با كاهش خطر گاستريت و زخم هاي پپتيك مرتبط دانسته اند:
تغيير و اصلاح الگوي غذايي
مصرف وعده هاي غذايي كوچك تر و در دفعات بيشتر ممكن است علائم را تخفيف دهند ولي به التيام زخم ها كمك نخواهد كرد.
رژيم پُرفيبر
يك مطالعه ي بزرگ در دانشگاه هاروارد بر روي سلامت جامعه دريافته است كه رژيم هاي غذايي پُرفيبر با كاهش خطر زخم پپتيك همراه بوده اند. پس از يك دوره 6 ساله افرادي كه بيشترين دريافت فيبر را داشتند در مقايسه با افرادي كه كمترين دريافت فيبر را داشتند، 45 درصد كمتر در معرض خطر ابتلاء بودند. نتايج اين مطالعه نشان داد كه مصرف منابع غذايي فيبر محلول (جو، حبوبات، ميوه ها و سبزي هاي خام) به طور ويژه اي خاصيت محافظت كنندگي داشته و مصرف منابع فيبر محلول به ميزان 60 درصد منجر به كاهش خطر ابتلاء گشت.
اما از طرف ديگر مطالعات نشان داده اند كه استفاده از مكمل هاي غذايي حاوي فيبر به صورت سبوس گندم هيچ تاثيري را در روند عود زخم نداشت. همچنين به طور مشابهي به نظر مي رسد كه رژيم هاي پُرفيبر همچنين هيچ مزايايي را در بهبود سرعت التيام زخم ها در مقايسه با رژيم هاي كم فيبر نداشتند.
در كل بايد اذعان نمود كه بر خلاف تصورات قبلي استفاده از مواد حاوي فيبر و سبزيجات به ويژه اگر به طور كامل جويده شوند همراه با تشديد زخم هاي پپتيك نخواهد بود.
لازم به ذكر است كه تجربيات شخصي افراد مبتلا نيز در نوع مواد غذايي مورد استفاده براي كنترل زخم هاي پپتيك داراي اهميت ويژه مي باشد.
رژيم غذايي غني از ويتامين A
در برخي مطالعات، افزايش دريافت كلي ويتامين A ( از غذا و مكمل ها) با كاهش خطر ابتلاء به زخم هاي پپتيك همراه بود و در افرادي كه بيشترين دريافت ويتامين A را داشتند در مقايسه با افرادي كه كمترين دريافت را داشتند، خطر ابتلاء به ميزان 54 درصد كمتر بود.
چاي سبز
مطالعات نشان داده اند كه مصرف منظم چاي سبز با 40 تا 50 درصد كاهش خطر گاستريت همراه است. آزمايش هاي سلولي پيشنهاد مي كنند كه كاتچين موجود در چاي سبز ممكن است به عنوان يك آنتي اكسيدان و آنتي باكتريال براي سركوب باكتري هليكوباكترپيلوري عمل نمايد.
اجتناب از مصرف الكل
مطالعات باليني حاكي از آن است كه سوء استفاده و مصرف الكل مي تواند موجب تقويت عفونت هليكوباكترپيلوري گردد و همچنين ميزان بهبود زخم هاي موجود را آهسته نمايد. نكته ي مهم آن است كه مصرف الكل به همراه مصرف سيگار خطر زخم ها را افزايش مي دهد.
اجتناب از مصرف كافئين ها
قهوه در هر دو صورت كافئينه و غير كافئينه توليد اسيد را تحريك مي نمايد. برخي مطالعات يك همراهي نزديك بين مصرف قهوه و علائم بيماري را اظهار مي نمايند. در هر حال به طور كلي هنوز مشخص نيست كه آيا مصرف قهوه خطر عفونت باكتري هليكوباكترپيلوري را افزايش و يا كاهش مي دهد.
پروبيوتيك ها
پروبيوتيك ها براي مثال لاكتوباسيلوس كازئي، ممكن است با رشد باكتري هليكوباكترپيلوري مداخله نمايند. به علاوه برخي مطالعات نشان داده اند كه پروبيوتيك ها همچنين مي توانند اثربخشي درمان آنتي بيوتيكي را براي هليكوباكترپيلوري افزايش دهند و عوارض جانبي درمان را كاهش دهد. قبل از اين كه بتوان پروبيوتيك ها را براي پيشگيري يا درمان گاستريت ها و يا زخم ها پيشنهاد كرد، انجام مطالعه هاي بيشتري مورد نياز مي باشند.
بسياري از افرادي كه نشانه هاي ملايمي از زخم پپتيك را دارا مي باشند، براي اولين اقدام، درمان خانگي بدون مراجعه به پزشك را براي يك دوره ي زماني كوتاه امتحان مي كنند، ولي اگر نشانه هاي زخم پس از گذشت 10 تا 14 روز از شروع درمان خانگي بهبود نيافت و يا علائم ديگري مثل كاهش وزن، حالت تهوع پس از خوردن غذا و يا درد مداوم مشاهده شد، بسيار مهم است كه به پزشك مراجعه نماييد تا اطمينان حاصل كنيد كه به يك زخم مبتلا هستيد و به ديگر عارضه هاي جدي مبتلاء نمي باشيد.
اگر در سنين ميانسالي و پيري هستيد موضوع اهميت بيشتري مي يابد چرا كه با افزايش سن خطر پيشرفت سرطان و يا ديگر بيماري هايي كه بتوانند سبب ظهور علائمي مشابه زخم پپتيك گردد، افزايش مي يابد.
تغيير شيوه زندگي:
برخي از توصيه هاي مفيد پزشكان به شرح ذيل مي باشد:
* سيگار نكشيد: كشيدن سيگار بر لايه ي محافظت كننده ي معده اثر مي گذارد و معده را براي گسترش زخم مستعد مي سازد. همچنين سبب افزايش اسيد معده مي گردد.
* اجتناب از مصرف الكل: مصرف الكل سبب فرسايش لايه ي موكوسي معده و روده ي باريك مي گردد كه منجر به التهاب و خونريزي مي شود.
* اجتناب از داروهاي ضدالتهابي غير استروئيدي: چنان چه شما مرتبا مُسكن مصرف مي كنيد، از استامينوفن استفاده نماييد.
* ريفلاكس اسيدي را كنترل كنيد: چنان چه زخم مري داريد، معمولا با ريفلاكس اسيدي مرتبط است.
براي كنترل ريفلاكس اسيدي اقدامات ذيل را انجام دهيد:
اجتناب از غذاهاي پُرچرب و پُرادويه،
اجتناب از دراز كشيدن بلافاصله بعد از صرف غذا،
بالا قرار دادن موقعيت سر در هنگام خوابيدن
و كاهش وزن.
همچنين اجتناب از كشيدن سيگار، مصرف الكل و داروهاي ضدالتهابي غير استروئيدي به كنترل ريفلاكس اسيدي كمك خواهند كرد.
