[parisa2011]

تاکنون دلیل خاصی برای بیماری "ام اس" مشخص نشده است. در حقیقت "ام اس" بیماری چند فاکتوری است و عوامل محیطی، ژنتیک و گاها ویروس‌ها می‌توانند در ابتلا به آن نقش‌آفرینی کنند.
مصاحبه تبیان با دکتر امیررضا عظیمی، متخصص مغز و اعصاب و دبیر علمی کنگره بین‌المللی ام اس را در مورد این بیماری می خوانیم.

تبیان: با توجه به اینکه طی سال های اخیر شیوع بیماری "ام اس" در کشور رو به افزایش بوده است، آیا تاکنون علت ایجاد این بیماری مشخص شده است؟
خیر. تا کنون دلیل خاصی برای این بیماری مشخص نشده است. در حقیقت "ام اس" بیماری چند فاکتوری است و عوامل محیطی، ژنتیکی و گاها ویروس‌ها می‌توانند در ابتلا به آن نقش‌آفرینی کنند. حتی اینکه این عوامل محیطی چه هستند هم هنوز مشخص نشده است.
طی سال های اخیر یک بحث جدید درباره ویروس‌‌ها مطرح شده است که می‌گویند، ابتلا به ویروس EBV می‌تواند یکی از دلایل ابتلا به "ام اس" باشد، اما هنوز اثبات نشده است.

یکی دیگر از دلایلی که این روزها بسیار به آن توجه شده است، بحث کمبود ویتامین D است. در این زمینه مطالعه‌ای در اروپا صورت گرفته است که نشان می‌دهد کسانی که در فصل بهار متولد شده بودند، بیشتر دچار "ام اس" شده‌اند.
موضوع دیگری که این موضوع را قوی‌تر کرده است اینکه هرچه به خط استوا نزدیک می‌شویم، شیوع "ام اس" کمتر و هرچه از استوا دور می‌شویم، شیوع "ام اس" بیشتر می‌شود.

مطالعه دیگری نیز در این زمینه در آمریکا انجام شد. در این کشور از افرادی که به سربازی می‌روند نمونه خونی گرفته می‌شود. بر اساس این تحقیق، نمونه خون افرادی که سال‌ها پس از سربازی به "ام اس" مبتلا شده بودند را مورد بررسی قرار دادند و دریافتند افرادی که به این بیماری مبتلا شده بودند، سطح ویتامین D پایین‌تری نسبت به غیرمبتلایان داشته‌اند.
کمبود ویتامین D نه به عنوان عامل قطعی، اما به عنوان عاملی جدی در بروز بیماری ام‌اس مورد بحث است. با تمام این اوصاف تا کنون هیچ کس علت اصلی این بیماری را تشخیص نداده است
تبیان: با توجه به اینکه هنوز علت مشخصی برای این بیماری تشخیص داده نشده است، آیا راهی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری توصیه می‌شود؟
عملا راهی برای پیشگیری وجود ندارد، چراکه هنوز علت ابتلا به آن را نمی‌‌دانیم. تنها در مورد ویتامین D متخصصان رشته‌های مختلف مطرح کردند کسانی که در خانواده‌شان فرد مبتلا به "ام اس" وجود دارد، بهتر است یک بار ویتامین D خود را چک کرده و در صورت کمبود، آن را جبران کنند.
البته اینکه بگوییم اگر این امر صورت گرفت، حتما پیشگیری می‌شود اصلا مشخص نیست، اما حداقل راهی است که می‌توان به افراد توصیه کرد، چراکه هیچ راه مشخصی برای پیشگیری وجود ندارد.

تبیان: بنابراین نمی‌توان تشخیص داد فردی در معرض ابتلا به "ام اس" است یا خیر؟
استرس به‌عنوان عامل ایجاد بیماری رد شده است و با تاکید می‌توان گفت استرس ایجادکننده بیماری نیست. در حال حاضر کشورهایی که آمار مبتلایان به "ام اس" در آنها زیاد است، کشورهایی هستند که استرس‌های بسیار کمی دارند. پس استرس عامل ایجادکننده نیست اما استرس، فردی را که مبتلا به ام اس است بدتر و بیماریش را تشدید‌ خواهد کرد.

تبیان: آیا حالات روانی می‌توانند در بروز "ام اس" نقش داشته باشند؟ تحقیقی در این زمینه صورت گرفته است که آیا مثلا برون‌گراها بیشتر به ام اس مبتلا شده‌اند یا درون‌گراها و آیا خلقیات در این زمینه نقش دارند؟
اینکه خلقیات در ابتلا به "ام اس" نقش دارند هنوز به اثبات نرسیده است. اما کسانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند دچار افسردگی می‌شوند.
تنها موردی که درباره ام اس به اثبات رسیده است اینکه، معمولا ام اس در افرادی که از نظر اجتماعی و اقتصادی به طبقات بالاتر جامعه تعلق دارند، رخ می‌دهد. در حقیقت ام اس معضل طبقات پایین یا کارگری نیست و افراد تحصیل‌کرده‌تر و افراد متعلق به طبقه بالای جامعه بیشتر به "ام اس" مبتلا می‌شوند که هنوز هم علت این موضوع مشخص نیست.
البته بعد از بیماری ممکن است خلقیات فرد مبتلا تغییر کند. هر فردی وقتی دچار بیماری مزمن می‌شود ممکن است به‌طور طبیعی دچار افسردگی شود، اما دریافتند در ام اس این موضوع بیش از سایر بیماری‌هاست. بنابراین خود بیماری ام اس افراد را دچار افسردگی می‌کند. در حقیقت افسردگی در ذات بیماری است و نه از تبعات ابتلا به آن و فکر به بیماری.

تبیان: آیا بیماری "ام اس" قابل درمان است؟ چراکه در مواردی مطرح می‌شود که بیماری در برخی افراد عقب نشینی‌ کرده است.
"ام اس" دارای انواع مختلفی است. نوعی از ام اس که خوش خیم است، در آن بیمار طی 10 تا 15 سال تنها یک بار دچار حمله می‌شود. این دسته از بیماران بدون درمان هم دچار مشکل نمی‌شوند.
اینکه بگوییم دارویی وجود دارد که فرد با مصرف آن کاملا بهبود یابد، چنین دارویی وجود ندارد، اما بیمارانی که داروهایشان را به طور مداوم استفاده کنند، در برخی موارد بیماری فروکش کرده و بر اساس یک نظریه می‌توان دارو را بعد از چند سال قطع کرد.
در حال حاضر بیمارانی وجود دارند که بعد از مدتی دچار فروکش بیماری می‌شوند و ممکن است پس از قطع دارو، سال های بعد دچار عود بیماری شوند و ممکن است در مواردی این اتفاق هم رخ ندهد.
گرمای زیاد می‌تواند علائم ام‌اس را تشدید کند. پس بیمار باید از گرمای زیاد اجتناب کند

---

ادامه مصاحبه:

تبیان: آیا راهی برای جلوگیری از پیشرفت "ام اس" وجود دارد؟
برای جلوگیری از پیشرفت "ام اس" یک سلسله عوامل دخیل هستند. درباره عامل محیطی فرد باید خودش کمک کند. استرس، بزرگ ترین موضوعی است که می‌تواند بر فرد مبتلا به "ام اس" تاثیر بگذارد. بیمار باید بتواند با مدد از روش‌های کمکی مانند برخی آموزش‌ها استفاده از روانشناس و مشاور استرسش را کنترل کند.
موضوع دیگر اینکه گرمای زیاد می‌تواند علائم ام اس را تشدید کند. پس بیماران باید از گرمای زیاد اجتناب کنند.
اما مهم ترین راه که می‌تواند جلوی پیشرفت بیماری را بگیرد مصرف داروست.

تبیان: آیا داروهای تولید داخل قابل رقابت با مشابه خارجی به لحاظ کیفیت هستند؟
در حال حاضر داروهای خط اول بیماری "ام اس" که «اینترفرون» و «گلاتیرامر» هستند، در کشور تولید می‌شوند. کیفیت داروهای ایرانی بسیار خوب است و داروهای ام اس با داروهای دیگر که شیمیایی هستند، تفاوت دارند. ارزیابی این داروها به دلیل اینکه مولکول به مولکول انجام می‌شود، بسیار دقیق است. تاکنون دو داروی ایرانی تست شده و دو داروی دیگر نیز در دست اقدام برای تست است.
در پژوهشی که بر روی دریافت‌کنندگان داروهای ایرانی و خارجی طی 2 تا 3 سال انجام شد، دریافتیم که تفاوت معناداری بین دریافت‌کنندگان داروهای ایرانی و خارجی وجود ندارد. بنابراین داروهای ایرانی، خوب و با کیفیت و قابل رقابت با محصول خارجی هستند.

تبیان: سوال رایجی که این روزها بسیار مطرح می‌شود، موضوع بارداری افراد مبتلا به ام اس است. آیا این بیماران می‌توانند دوران بارداری را تجربه کنند؟
بله. وقتی فرد مبتلا به ام اس باردار می‌شود طی 9 ماه بارداری، به ویژه سه ماه پایانی علائم بیماریش فروکش می‌کند. تنها سه ماهه اول بعد از بارداری ممکن است در 30 درصد موارد بیماری عود کند که اگر شخص تحت نظر پزشک باشد، می‌توان موضوع را به خوبی مدیریت کرد.
مطالعات اخیر نشان داده است کسانی که ام اس داشتند و باردار شدند و تعداد زایمان بیشتری داشتند، بیماریشان خوش‌خیم‌تر بوده است. پس زایمان و بارداری شدت بیماری ام اس را کم می‌کند.
تنها نکته قابل توجه و حائز اهمیت این است که یک ماه قبل از بارداری فرد باید داروهای خود را قطع کند.

تبیان: شیردهی در مادران مبتلا به ام اس ایجاد مشکل می‌کند؟
در دوره‌ای به علت اینکه در دوران شیردهی فرد نمی‌توانست دارو مصرف کند، بلافاصله پس زایمان، شیردهی قطع و بیمار روال عادی درمان را در پیش می‌گرفت، اما اخیرا مطالعاتی صورت گرفت که نشان داد شیردهی می‌تواند بر فرد مبتلا به "ام اس" تاثیر خوبی بگذارد. پیرو آن، مطالعه‌ای در آلمان انجام شد و نشان داد «شیردهی انحصاری» بروز علائم "ام اس" را کمتر می‌کند.
اگر پدر یا مادری مبتلا به ام اس باشند، خطر ابتلای فرزندشان به این بیماری، نسبت به سایر افرادی که ام اس ندارند بیشتر خواهد بود
تبیان: آیا "ام اس" قابل انتقال به فرزند است؟
اگر پدر یا مادری مبتلا به ام اس باشند، خطر ابتلای فرزندشان به این بیماری، نسبت به سایر افرادی که ام اس ندارند بیشتر خواهد بود. در حقیقت احتمال اینکه فرزند فردی که ام اس ندارد، مبتلا شود یک درصد و در فرد مبتلا به ام اس این احتمال 3 درصد است. در حقیقت فردی که ام اس ندارد فرزندش 99 درصد به ام اس مبتلا نمی‌شود و فردی که دارای این بیماری است 97 درصد فرزندش ام اس نمی‌گیرد.
باید تاکید کرد که اصلا ژنتیک به عنوان عامل در این بیماری تلقی نمی‌شود.

تبیان: بر اساس آمار انجمن "ام اس"، مبتلایان اکثرا یا ازدواج نکرده یا پس از ازدواج رها می‌شوند؟
متاسفانه جامعه نسبت به افرادی که به بیماری "ام.اس" مبتلا می‌شوند، دید مناسبی ندارند. اینکه بیماران یا ازدواج نکرده یا بعد از ازدواج رها می‌شوند، ناشی از ناآگاهی و اطلاع‌رسانی نادرستی است که صورت گرفته است.

تبیان: آیا تاثیر "ام اس" بر روی قوای جنسی قابل درمان و پیشگیری است و اساسا این بیماری تا چه حد بر این موضوع تاثیر دارد؟
افرادی مبتلا به این بیماری ممکن است در مسائل زناشویی و جنسی مشکل پیدا کنند. برای این موضوع هم از دارو تا سایر موارد راه حل وجود دارد. در این زمینه متخصصان اورولوژی می‌توانند به فرد مبتلا کمک کنند. البته همه این موارد به این شرط است که فرد مشکل را مطرح کند. متاسفانه گاهی بیماران به دلایلی از جمله عرف حاکم بر جامعه، مشکل خود را مطرح نمی‌کنند.

تبیان: علت این تاثیر بر مسائل جنسی فرد بیمار چیست؟
گاها خستگی که جزو ذاتی بیماری "ام اس" است و گاهی هم التهاب در مسیر اندام جنسی می‌تواند عامل تاثیرگذار باشد.

تبیان: نقش سایر متخصصان در کمک به بیماران چیست و چرا در ایران از متخصصان مختلف در کنار پزشک اصلی برای کمک بیشتر به بیماران مبتلا به ام اس استفاده نمی‌شود؟
ام اس، بیماری است که برای کمک به بیمار باید کار را به شکل گروهی انجام داد و تنها یک نفر مسوول نیست. در دنیا اینگونه نیست که تنها یک فرد به درمان فرد بپردازد. در کنار پزشک اصلی باید روانشناس، روانپزشک، کار درمان، فیزیوتراپ، مددکار، متخصص تغذیه، طب ورزشی و توانبخشی حضور داسته باشند و قاعده صحیح کار گروهی است، اما متاسفانه در ایران ما چنین شرایطی را نداریم.
بیماران منع خاصی برای فعالیت ورزشی ندارند، ولی نباید فعالیت بیش از حد توان داشته باشند
تبیان: نقش تغذیه برای بهبود شرایط مبتلایان به "ام اس" چیست؟
رژیم غذایی خاصی برای بیماران تجویز نشده است. بیماران ام اس نباید چربی زیادی مصرف کنند. درباره مصرف گوشت قرمز هم بحث زیادی مطرح است که قطعی نیست. بنابراین رژیم غذایی خاصی برای این بیماران توصیه نمی‌شود. بهتر است بیمار اگر با خوردن ماده غذایی علائم بیماریش تشدید می‌شود، از خوردن آن پرهیز کند.

تبیان: آیا در زمینه استفاده از سلول های بنیادی برای بهبود بیماران ام اس، تا کنون بهره‌ای گرفته شده است؟
این موضوع برای بیمارانی که ام اس پیشرفته داشتند مورد استفاده قرار گرفت که پاسخ مثبتی دریافت نشد. تصمیم گرفتند از سلول های بنیادی در مراحل اولیه‌تر استفاده کنند. اگر تحقیقات به نتیجه برسد می‌توان از سلول های بنیادی برای بهبود ام اس نیز استفاده کرد.

تبیان: آمارهای ارائه شده نشان از افزایش ابتلا به ام اس در کشور دارد. علت چیست و در حال حاضر در چه وضعیتی قرار داریم؟
بر اساس آمارها، کشور در شیب صعودی ابتلا به ام اس قرار دارد. بروز ام اس در تهران طی سه سال گذشته، سه برابر شده است. ایران در حال تبدیل شدن به منطقه پرخطر از لحاظ ابتلا به این بیماری است. حتی مناطقی در کشور که منطقه کم خطر بود نیز در حال افزایش ابتلا به این بیماری است و این نشان از وقوع یک اتفاق دارد.

تبیان: علت این افزایش ابتلا چیست؟
برای دریافتن علت این افزایش ابتلا، به کار پژوهشی قوی نیاز داریم که آن هم نیازمند بودجه کافی است. این کار نیازمند بررسی جامع و کامل است.
در حال حاضر استان اصفهان بالاترین میزان ابتلا را دارد و تهران و فارس بعد از آن قرار دارند.

تبیان: چرا دید عمومی نسبت به بیماران مبتلا به ام اس بسیار متفاوت است؟
اکثر ام‌ اس ها خوش‌خیم هستند و تنها ممکن است گاهی اوقات دچار حمله شوند. در سایر موارد مانند بقیه افراد جامعه هستند. بنابراین افراد مبتلا، می‌توانند مانند سایر افراد جامعه به فعالیت های خود پرداخته و اتفاقا بسیاری از بیماران نیز دارای مشاغل مهم و حساس هستند.

تبیان: بسیاری توصیه می‌کنند افراد مبتلا به ام اس بهتر است فعالیت ورزشی خاصی نداشته باشند؟
بیماران منع خاصی برای فعالیت ورزشی ندارند، ولی نباید فعالیت بیش از حد توان داشته باشند.
توصیه نمی‌شود ورزش نکنند، اما قطعا از خستگی زیاد پرهیز کنند.
بهترین ورزش ها برای بیماران ام اس، ورزش های آبی است، چراکه دمای بدن بالا نرفته و محدودیتی برای انجامشان وجود ندارد.
یکی از مشکلات شایع بین بیماران "ام اس" خستگی بیش از حد است. برای رفع این ضایعه باید دارو مصرف نمود و از مرکبات استفاده کرد
تبیان: ممکن است ام اس خوش‌خیم به ام اس بدخیم تبدیل شود؟
این اتفاق ممکن است برای کسانی که دارو را مصرف نمی‌کنند، رخ دهد. مصرف به موقع دارو ممکن است این موضوع را حل کند. در حقیقت مصرف صحیح دارو می‌تواند از اختلالات شناختی و حافظه جلوگیری کند.

تبیان: علائم بیماری ام اس چیست و افراد پس از رویت چه علائمی باید به پزشک مراجعه کنند؟
ام اس بر اثر یک اختلال در مغز و نخاع ایجاد می شود. ممکن است در اندام حس، حرکتی و .. ایجاد شود و روی بخش های مربوطه تاثیر بگذارد. اگر بی حسی دست و پا یا تاری دید در فردی بیش از 24 ساعت طول کشید فرد باید به پزشک مراجعه کند.
یکی از اختلالات شایع بین بیماران "ام اس" خستگی بیش از حد است. برای رفع این ضایعه باید دارو مصرف نمود و از مرکبات استفاده کرد.

تبیان: با توجه به اینکه کشور در مرحله گذر به منطقه پرخطر "ام اس" دنیا است، تحقیقات دراین زمینه تا چه میزان ضروری است؟
بعد از تصادفات، بیشترین آمار ناتوانی نسل جوان به دلیل ابتلا به "ام اس" است. به هر حال نباید از نظر دور داشت که ام اس یعنی ناتوانی نیروی انسانی که سال های سال برای آنها سرمایه‌گذاری شده است.
در دنیا بیشترین تحقیقات مغز و اعصاب، در زمینه ام اس صورت می‌گیرد. ما در ایران برای شناسایی علل شیوع این بیماری، بیش از پیش نیازمند مطالعه وسیع و بودجه کافی هستیم.
موضوع با اهمیت دیگر این است که باید سامانه ثبت ملی بیماران را داشته باشیم که هنوز عملی نشده است. ما باید بدانیم در هر استانی چقدر به تعداد مبتلایان ام اس افزوده شده است.
تهیه مصاحبه: معصومه نصیری
بخش سلامت تبیان

[khatereh.]

تنها موردی که درباره ام اس به اثبات رسیده است اینکه، معمولا ام اس در افرادی که از نظر اجتماعی و اقتصادی به طبقات بالاتر جامعه تعلق دارند، رخ می‌دهد. در حقیقت ام اس معضل طبقات پایین یا کارگری نیست و افراد تحصیل‌کرده‌تر و افراد متعلق به طبقه بالای جامعه بیشتر به "ام اس" مبتلا می‌شوند که هنوز هم علت این موضوع مشخص نیست.
البته بعد از بیماری ممکن است خلقیات فرد مبتلا تغییر کند. هر فردی وقتی دچار بیماری مزمن می‌شود ممکن است به‌طور طبیعی دچار افسردگی شود، اما دریافتند در ام اس این موضوع بیش از سایر بیماری‌هاست. بنابراین خود بیماری ام اس افراد را دچار افسردگی می‌کند. در حقیقت افسردگی در ذات بیماری است و نه از تبعات ابتلا به آن و فکر به بیماری.

بخش اول نقل قول برای من جالب بود سطح اجتماعی و سطت تحصیلات چه ربطی به بیماری داره؟
من احساس میکنم برای من افسردگی باعث این بیماری شد قبل از تشخیص بیماریم افسردگی داشتم و علت های دیگه مثل ضربه به سر که شنیدم من نداشتم ولی در مورد کمبود ویتامین d نمیدونم!شاید!!! چون اهل خوردن لبنیات نیستم

[ابراهیم]

بخش اول نقل قول برای من جالب بود سطح اجتماعی و سطت تحصیلات چه ربطی به بیماری داره؟
من احساس میکنم برای من افسردگی باعث این بیماری شد قبل از تشخیص بیماریم افسردگی داشتم و علت های دیگه مثل ضربه به سر که شنیدم من نداشتم ولی در مورد کمبود ویتامین d نمیدونم!شاید!!! چون اهل خوردن لبنیات نیستم

فکر میکنم وضع موجود رو بیشتر درک میکنن و بیشتر حرص میخورن
این مشکل حرص خوردن و اضطراب تاثیر در ابتلا داره یعنی میزبان آسیب پذیر تره

[sargol]

افزایش ابتلابه بیماری ام اس دلیل خاصی ندارد


بیماری ام اس در سال های اخیر دارای شیب تندی در کشور بوده و این شیب بیشتر در سنین 20 تا 40 سال است.
دکتر محمد علی صحرائیان نایب رئیس انجمن ام اس ایران گفت: در دو دهه اخیر در کشور بیماری ام اس رو به افزایش بوده و این افزایش بدون دلیل خاصی بوده و شاهد این بوده ایم که بسیاری از هموطنان در سنین 20تا40 سال درگیر این بیماری شده اند و در خانم ها این آمار 4 برابر بیشتر بوده است.
وی در ادامه عنوان کرد:شاید در 20 سال گذشته هیچ توصیه درمانی جز کورتون برای این بیماری وجود نداشت اما در دو دهه اخیرداروهای زیادی به بازار آمده که توانایی کنترل این بیماری را دارد و نتایج آنها در پژوهش های علمی به اثبات رسیده است. این متخصص مغز و اعصاب افزود:در تهران به ازای هر100 هزار نفر 73 نفر به این بیماری مبتلا هستند که این آمار در کشور مشابه با بعضی از کشورهای اروپایی است. نائب رئیس انجمن ام اس ایران در خصوص نهمین کنگره بین المللی ام اس ایران گفت: در این کنگره آخرین دستاوردهای ام اس توسط متخصصان داخلی و خارجی به اطلاع متخصصان مغز و اعصاب رسیده می شود. همچنین در این کنگره طبق برنامه ریزی هایی که هر سال پایه ریزی می شود پربار کردن تحقیقات و پیدایش راهکارهای درمانی که به صورت بومی در جامعه ما قابل اجرا باشد به عنوان محور اصلی برگزیده می شود. دکتر صحرائیان در پایان تاکید کرد:در این کنگره متخصصانی از کشورهای امریکا،کانادا، سویس، آلمان و انگلستان در روزهای 11 و 12 آبان آخرین یافته های روز دنیا را ارائه خواهند داد.

[همراز]

بعد از تصادفات، بیشترین آمار ناتوانی نسل جوان به دلیل ابتلا به "ام اس" است. به هر حال نباید از نظر دور داشت که ام اس یعنی ناتوانی نیروی انسانی که سال های سال برای آنها سرمایه‌گذاری شده است.
در دنیا بیشترین تحقیقات مغز و اعصاب، در زمینه ام اس صورت می‌گیرد. ما در ایران برای شناسایی علل شیوع این بیماری، بیش از پیش نیازمند مطالعه وسیع و بودجه کافی هستیم.

دکتر محمد علی صحرائیان نایب رئیس انجمن ام اس ایران گفت: در دو دهه اخیر در کشور بیماری ام اس رو به افزایش بوده و این افزایش بدون دلیل خاصی بوده و شاهد این بوده ایم که بسیاری از هموطنان در سنین 20تا40 سال درگیر این بیماری شده اند و در خانم ها این آمار 4 برابر بیشتر بوده است.

از ما که گذشت...
ولی فکر کنم به جای اینکه مسئولین به دنبال مهندسی معکوس و... برای تولید داروهای مشابه باشند و منتظر کشف علت توسط کشورهای دیگر و مصرف کننده علوم انها باشن بودجه و امکاناتی رو در اختیار محققین قرار بدن تا تحقیقات زمینه ای برای کشف علت بیماری انجام بشه و تولید کننده باشن.

در غیر اینصورت با این روند صعودی رشد بیماری باید منتظر ابتلای یکی از نزدیکان خود به این بیماری باشند.

[عروس]

به نظرم بیاین همه علائم قبل از بیماریمونو بنویسیم شاید خودمون دلیلشو کشف کردیم !!
ویتامین دی من پارسال 8 بود. دکتر گفت باید 50 باشه. با آمپول و قرص درست شد.
قبل عید دچار برق گرفتگی شدید شدم جوری که پرتم کرد و بعد چند روز علائم ام اس پیدا شد.
دکترم گفت شوک میتونه روند بیماری رو تشدید کنه .

[سالومه]

من بیشتر معتقدم حمله های ام اس با یه شک فعال میشه
حالا میخواد استرس باشه ..عصبی باشه یا هرچی دیگه
من خودم با یه شک آب سرد فهمیدم ام اس دارم