2010/07/31, 09:27 AM
وقتي براي خريد ميوه و سبزي به ميادين ميوه و تره‌بار يا برخي ميوه‌فروشي‌ها مي‌رويم، با ميوه‌ها و سبزي‌هايي روبه‌رو مي‌شويم كه با بقيه متفاوت‌اند؛ پررنگ‌تر، شاداب‌تر و زيباتر و حتي يكدست و يك‌اندازه هستند و البته با قيمت بالاتري به فروش مي‌رسند.....
برخي افراد هم كه فريب ظاهر اين ميوه‌ها را مي‌خورند، با خوشحالي شروع به برداشتن انواع مختلف آنها مي‌كنند، غافل از اين كه با پرداخت هزينه‌اي گزاف، سلامت خودشان و خانواده‌شان را به خطر مي‌اندازند. مي‌پرسيد چطور؟ مهندس ميرصدرا صادقي، مهندس كشاورزي و مسوول فني مبارزات تلفيقي با آفات (IPN)، پاسخ اين پرسش شما را مي‌دهد.
سلامت: اصلا چرا در پرورش ميوه‌ها و سبزي‌ها از كودهاي نيتراتي استفاده مي‌شود؟
خب، مصرف نيترات در گياهان باعث افزايش رشد آنها مي‌شود. وقتي كودهاي نيتراتي مثل نيترات آمونيوم در پرورش گياهان به كار مي‌رود، رشد برگ‌ها و ميوه آنها افزايش مي‌يابد. محصول‌هايي مثل كاهو، خيار، سبزيجات، سيب‌زميني و.... كه به اين صورت تهيه و مصرف مي‌شوند اگر در پرورش‌شان بي‌رويه و به صورت غيركارشناسي از اين كودها استفاده شود، شايد در خود محصول هيچ بازتابي ديده نشود و افزايش رشد زياد آنها را ببينيم اما تجمع نيترات‌ها در بافت‌هاي ذخيره‌اي و سبز آنها، باعث مي‌شود اين مواد از نظر تغذيه‌اي قابل استفاده نباشد و مسموميت با نيترات در اثر استفاده از آنها ايجاد شود و حتي زمينه ابتلا به انواع سرطان‌‌هاي دستگاه گوارش فراهم شود. دقيقا همان علايمي كه در صورت مصرف زياد سوسيس و كالباس ممكن است در بدن ايجاد شود. اغلب به علت زياد بودن مواد نگهدارنده، از متخصصان مي‌شنويم كه اين محصول‌ها استفاده نشوند، چرا كه دقيقا نيترات موجود در اين كودها همين پيامد را با خوردن ميوه‌ها و انواع سبزي‌هاي تازه حاصل مي‌كند و حتي ممكن است از سوسيس و كالباس هم مضرتر باشد. بنابراين نظارت بر روند توليد آنها ضرورت دارد.
سلامت: اگر اين كودها اين‌قدر مضر هستند؛ پس چرا استفاده مي‌شوند؟
هرچقدر بيشتر اين كودهاي نيتراته مورد استفاده قرار گيرند توليد هم افزايش پيدا مي‌كند و با رنگ سبزتر و ظاهر مرغوب‌تر به بازار سبزي رونق مي‌دهد. به همين دليل برخي كشاورزان بدون آگاهي درباره چنين عوارضي، براي توليد بيشتر و سريع‌تر از اين تركيب‌ها به طور بي‌رويه استفاده مي‌كنند.
سلامت: آيا مي‌توان ماده ديگري را جايگزين آن كرد؟
نه! تنها راه اين مساله اين است كه اين كودها به صورت كارشناسي استفاده شده و مشتري هم زير نظر كارشناسان و پزشكان، آن را مصرف كند. درست مانند دارويي كه اگر زيرنظر پزشك مصرف شود، هيچ اثر سويي ندارد. اما اگر كودهاي شيميايي تحت نظارت كارشناسان ماهر، به اندازه مصرف نشوند، مشكلات فراواني ايجاد خواهند كرد. مصرف بي‌رويه و بدون نظارت اين كودها در تغذيه و حفظ نباتات، سبب توليد محصول ناسالمي مي‌شود. در حالي كه در كنار اين كودها به اندازه و با نظارت مي‌توان از كودهاي ارگانيك و كمپوست‌ها استفاده كرد تا هم بافت خاك بهبود پيدا كرده و هم جذب بهتر شود و كشاورزان كمتر مجبور به استفاده از كودهاي نيتراته شوند.
سلامت: مصرف‌كننده چگونه مي‌تواند تشخيص دهد كدام ميوه و محصول سالم است و كدام ناسالم؟
متاسفانه براي مصرف‌كننده امكان تشخيص خاصي وجود ندارد. تنها كاري كه مصرف‌كننده مي‌تواند انجام دهد آن است كه هنگام خريد ميوه و سبزي اگر از منبع توليد آن اطلاع ندارد زياد به سراغ ميوه و سبزي‌هايي نرود كه سرسبز، تروتازه هستند. گاهي ميوه‌اي خريداري مي‌شود كه ظاهر درشتي ندارد اما مي‌تواند سالم‌تر از ميوه‌اي باشد كه بسيار درشت، براق و پررنگ است. چون اين ميوه احتمالا سم نخورده و در نتيجه ميوه سالم‌تري است. در كل، مصرف‌كننده نمي‌تواند اين موضوع را تشخيص دهد؛ چرا كه با توليدكننده در تماس نيست. برنامه جديد توسعه كه سازمان حفظ نباتات در حال انجام آن است، شامل اين موضوع است كه در ميادين ميوه و تره‌بار آزمايشگاه‌هاي سنجش باقيمانده سموم بگذارند و باقيمانده نيترات كنترل شود. اگر محصولي بود كه تحت استاندارد نبود اين محصول معدوم مي‌شود در حالي كه هنوز اين اتفاق نيفتاده است. تنها چيزي كه مي‌توان به مصرف‌كنندگان گفت اين است كه زياد به دنبال محصولي نباشند كه داراي كيفيت‌هاي خيلي بالاست. فراموش نكنيد كه ميوه‌هاي خارجي يا محصولات خيلي شيك و تر و تميز صددرصد سالم نيستند.
سلامت: آيا پوست‌گيري ميوه‌ها مشكل را حل مي‌كند؟
گاهي وقت‌ها. به‌طور كلي 2 نوع سم استفاده مي‌شود؛ يكي سم‌هاي سيستميك و ديگري سم‌هاي تماسي. سم‌هاي تماسي با شست‌وشو از بين مي‌روند چون روي سطح گياه پاشيده مي‌شوند، روي برگ‌ها و ساقه هستند، طوري كه حشرات و آفت‌ها با تماس با آنها از بين مي‌روند و حشره‌كش‌ها يا قارچ‌كش‌ها مثال‌هايي از اين گروه اند. اما برخي از سموم سيستميك هستند و جذب گياه شده داخل شيره نباتي گياه مي‌شوند و در كل گياه انتشار پيدا مي‌كنند. سموم سيستميك با شست‌وشو از بين نمي‌روند. اكثر سمومي كه اكنون استفاده مي‌شود سيستميك هستند چون پخش بهتري داخل گياه دارند و آفت هر قسمتي از گياه از بين مي‌رود بنابراين بيشتر مورد استقبال قرار گرفته و مي‌گيرند. بنابراين، اگر سموم سيستميك استفاده شده باشند اين سم داخل بافت گياه پراكنده مي‌شود. اما حقيقت اين است هر سمي كه به گياه زده مي‌شود، چه سيستميك و چه تماسي، يك دوره مصرف دارد و از تاريخ استعمال آن براي گياه تا وقتي كه زمان برداشت فرا برسد، دوره‌اي وجود دارد كه به نام دوره كارنس معروف است. اين دوره از زماني كه سم زده مي‌شود تا زماني كه سميت از بين مي‌رود و ما مي‌توانيم از محصول استفاده كنيم، ادامه دارد و اگر بخواهيم گياه سالمي را بخوريم بايد دوره كارنس آن گذشته باشد.
سلامت: پختن ميوه و سبزيجات اين سموم را از بين نمي‌برد؟
تاحدودي اثر دارد. اين سموم مواد شيميايي هستند و حرارت، آنها را تجزيه مي‌كند اما نمي‌توان گفت كه با پختن اين مواد، ديگر ميوه‌ها و سبزي‌ها سالم هستند. برخي از سم‌ها حداقل 45 روز دوره كارنس دارند. در صورتي كه از زمان گل دادن تا وقتي ميوه برسد نهايتا 20 تا 25 روز طول مي‌كشد. اگر كشاورزي بخواهد دوره كارنس را رعايت كند بايد حدود 20 روز ديگر صبر كند و عملا نمي‌تواند اين كار را انجام دهد چون بايد 50 درصد محصول را دور بريزد و اين مقرون به صرفه نيست. بنابراين، براي هر گياهي يك دستورالعمل ويژه وجود دارد و كشاورزان بايد مو به مو آنها را رعايت كرده و بر اين اصول نظارت كافي نيز اعمال شود تا به اين ترتيب جامعه اي سالم داشته باشيم.
برخي افراد هم كه فريب ظاهر اين ميوه‌ها را مي‌خورند، با خوشحالي شروع به برداشتن انواع مختلف آنها مي‌كنند، غافل از اين كه با پرداخت هزينه‌اي گزاف، سلامت خودشان و خانواده‌شان را به خطر مي‌اندازند. مي‌پرسيد چطور؟ مهندس ميرصدرا صادقي، مهندس كشاورزي و مسوول فني مبارزات تلفيقي با آفات (IPN)، پاسخ اين پرسش شما را مي‌دهد.
سلامت: اصلا چرا در پرورش ميوه‌ها و سبزي‌ها از كودهاي نيتراتي استفاده مي‌شود؟
خب، مصرف نيترات در گياهان باعث افزايش رشد آنها مي‌شود. وقتي كودهاي نيتراتي مثل نيترات آمونيوم در پرورش گياهان به كار مي‌رود، رشد برگ‌ها و ميوه آنها افزايش مي‌يابد. محصول‌هايي مثل كاهو، خيار، سبزيجات، سيب‌زميني و.... كه به اين صورت تهيه و مصرف مي‌شوند اگر در پرورش‌شان بي‌رويه و به صورت غيركارشناسي از اين كودها استفاده شود، شايد در خود محصول هيچ بازتابي ديده نشود و افزايش رشد زياد آنها را ببينيم اما تجمع نيترات‌ها در بافت‌هاي ذخيره‌اي و سبز آنها، باعث مي‌شود اين مواد از نظر تغذيه‌اي قابل استفاده نباشد و مسموميت با نيترات در اثر استفاده از آنها ايجاد شود و حتي زمينه ابتلا به انواع سرطان‌‌هاي دستگاه گوارش فراهم شود. دقيقا همان علايمي كه در صورت مصرف زياد سوسيس و كالباس ممكن است در بدن ايجاد شود. اغلب به علت زياد بودن مواد نگهدارنده، از متخصصان مي‌شنويم كه اين محصول‌ها استفاده نشوند، چرا كه دقيقا نيترات موجود در اين كودها همين پيامد را با خوردن ميوه‌ها و انواع سبزي‌هاي تازه حاصل مي‌كند و حتي ممكن است از سوسيس و كالباس هم مضرتر باشد. بنابراين نظارت بر روند توليد آنها ضرورت دارد.
سلامت: اگر اين كودها اين‌قدر مضر هستند؛ پس چرا استفاده مي‌شوند؟
هرچقدر بيشتر اين كودهاي نيتراته مورد استفاده قرار گيرند توليد هم افزايش پيدا مي‌كند و با رنگ سبزتر و ظاهر مرغوب‌تر به بازار سبزي رونق مي‌دهد. به همين دليل برخي كشاورزان بدون آگاهي درباره چنين عوارضي، براي توليد بيشتر و سريع‌تر از اين تركيب‌ها به طور بي‌رويه استفاده مي‌كنند.
سلامت: آيا مي‌توان ماده ديگري را جايگزين آن كرد؟
نه! تنها راه اين مساله اين است كه اين كودها به صورت كارشناسي استفاده شده و مشتري هم زير نظر كارشناسان و پزشكان، آن را مصرف كند. درست مانند دارويي كه اگر زيرنظر پزشك مصرف شود، هيچ اثر سويي ندارد. اما اگر كودهاي شيميايي تحت نظارت كارشناسان ماهر، به اندازه مصرف نشوند، مشكلات فراواني ايجاد خواهند كرد. مصرف بي‌رويه و بدون نظارت اين كودها در تغذيه و حفظ نباتات، سبب توليد محصول ناسالمي مي‌شود. در حالي كه در كنار اين كودها به اندازه و با نظارت مي‌توان از كودهاي ارگانيك و كمپوست‌ها استفاده كرد تا هم بافت خاك بهبود پيدا كرده و هم جذب بهتر شود و كشاورزان كمتر مجبور به استفاده از كودهاي نيتراته شوند.
سلامت: مصرف‌كننده چگونه مي‌تواند تشخيص دهد كدام ميوه و محصول سالم است و كدام ناسالم؟
متاسفانه براي مصرف‌كننده امكان تشخيص خاصي وجود ندارد. تنها كاري كه مصرف‌كننده مي‌تواند انجام دهد آن است كه هنگام خريد ميوه و سبزي اگر از منبع توليد آن اطلاع ندارد زياد به سراغ ميوه و سبزي‌هايي نرود كه سرسبز، تروتازه هستند. گاهي ميوه‌اي خريداري مي‌شود كه ظاهر درشتي ندارد اما مي‌تواند سالم‌تر از ميوه‌اي باشد كه بسيار درشت، براق و پررنگ است. چون اين ميوه احتمالا سم نخورده و در نتيجه ميوه سالم‌تري است. در كل، مصرف‌كننده نمي‌تواند اين موضوع را تشخيص دهد؛ چرا كه با توليدكننده در تماس نيست. برنامه جديد توسعه كه سازمان حفظ نباتات در حال انجام آن است، شامل اين موضوع است كه در ميادين ميوه و تره‌بار آزمايشگاه‌هاي سنجش باقيمانده سموم بگذارند و باقيمانده نيترات كنترل شود. اگر محصولي بود كه تحت استاندارد نبود اين محصول معدوم مي‌شود در حالي كه هنوز اين اتفاق نيفتاده است. تنها چيزي كه مي‌توان به مصرف‌كنندگان گفت اين است كه زياد به دنبال محصولي نباشند كه داراي كيفيت‌هاي خيلي بالاست. فراموش نكنيد كه ميوه‌هاي خارجي يا محصولات خيلي شيك و تر و تميز صددرصد سالم نيستند.
سلامت: آيا پوست‌گيري ميوه‌ها مشكل را حل مي‌كند؟
گاهي وقت‌ها. به‌طور كلي 2 نوع سم استفاده مي‌شود؛ يكي سم‌هاي سيستميك و ديگري سم‌هاي تماسي. سم‌هاي تماسي با شست‌وشو از بين مي‌روند چون روي سطح گياه پاشيده مي‌شوند، روي برگ‌ها و ساقه هستند، طوري كه حشرات و آفت‌ها با تماس با آنها از بين مي‌روند و حشره‌كش‌ها يا قارچ‌كش‌ها مثال‌هايي از اين گروه اند. اما برخي از سموم سيستميك هستند و جذب گياه شده داخل شيره نباتي گياه مي‌شوند و در كل گياه انتشار پيدا مي‌كنند. سموم سيستميك با شست‌وشو از بين نمي‌روند. اكثر سمومي كه اكنون استفاده مي‌شود سيستميك هستند چون پخش بهتري داخل گياه دارند و آفت هر قسمتي از گياه از بين مي‌رود بنابراين بيشتر مورد استقبال قرار گرفته و مي‌گيرند. بنابراين، اگر سموم سيستميك استفاده شده باشند اين سم داخل بافت گياه پراكنده مي‌شود. اما حقيقت اين است هر سمي كه به گياه زده مي‌شود، چه سيستميك و چه تماسي، يك دوره مصرف دارد و از تاريخ استعمال آن براي گياه تا وقتي كه زمان برداشت فرا برسد، دوره‌اي وجود دارد كه به نام دوره كارنس معروف است. اين دوره از زماني كه سم زده مي‌شود تا زماني كه سميت از بين مي‌رود و ما مي‌توانيم از محصول استفاده كنيم، ادامه دارد و اگر بخواهيم گياه سالمي را بخوريم بايد دوره كارنس آن گذشته باشد.
سلامت: پختن ميوه و سبزيجات اين سموم را از بين نمي‌برد؟
تاحدودي اثر دارد. اين سموم مواد شيميايي هستند و حرارت، آنها را تجزيه مي‌كند اما نمي‌توان گفت كه با پختن اين مواد، ديگر ميوه‌ها و سبزي‌ها سالم هستند. برخي از سم‌ها حداقل 45 روز دوره كارنس دارند. در صورتي كه از زمان گل دادن تا وقتي ميوه برسد نهايتا 20 تا 25 روز طول مي‌كشد. اگر كشاورزي بخواهد دوره كارنس را رعايت كند بايد حدود 20 روز ديگر صبر كند و عملا نمي‌تواند اين كار را انجام دهد چون بايد 50 درصد محصول را دور بريزد و اين مقرون به صرفه نيست. بنابراين، براي هر گياهي يك دستورالعمل ويژه وجود دارد و كشاورزان بايد مو به مو آنها را رعايت كرده و بر اين اصول نظارت كافي نيز اعمال شود تا به اين ترتيب جامعه اي سالم داشته باشيم.
