2012/10/16, 08:06 AM
تأثیرات اجتماع
انسان زنده نیازمند تنفس است. استنشاق توأم با بهداشت، وابسته هوای سالم است، انسان هر قدر در محیطی که آب و هوای آن آلوده و ناپاک باشد تلاش نماید، چون محیط آلوده است، به تدریج سلامت خود را از دست خواهد داد.
همین انسان به نسبت بیشتری در جنبه های معنوی و اخلاقی، محکوم شرایط و اوضاع محیط می باشد. «جان دیویی» می گوید:
عادت اخلاقی انسان ها همانند نفس کشیدن و هضم کردن می باشد، تنها تفاوتی که در میان این دو وجود دارد این است که عملیات جسمانی مانند هضم غذا غیرارادی، ولی عادات، اکتسابی است و با این همه، این حقیقت را نباید از نظر دور داشت که عادت نیز از بسیاری جهات به عملیات جسمانی شباهت دارند، مخصوصا از این جهت که عادت نیز مانند عملیات جسمانی مستلزم همکاری بدن و محیط است. تنفس به همان اندازه که مربوط به هوا است، به همان اندازه، بسته به ریه ها می باشد، هضم کردن به همان مقدار که مربوط به خوراک است، به همان اندازه نیز همبستگی به نسوج معده دارد
بنا بر این کلیه صفات انسان عبارت از عاداتی است که از قوای مثبتی به وجود آمده اند و آنها در حقیقت از تأثیر متقابل تمایلات و استعدادهای فردی از یک طرف و قوایی که از جهان خارج نفوذ کرده اند از طرف دیگر آمده اند.
عادات بستگی کامل به محیط دارند، به محض این که حرکتی یا فعالیتی از کسی سرزند، در محیط او واکنش خواهد داشت، بدین معنی که دیگران حرکت او را یا «تصدیق» و یا «انتقاد» خواهند کرد، یعنی بر ضد آن، زبان به اعتراض خواهند گشود، و در مقابل آن مقاومت خواهند کرد و یا برعکس، آن را تشویق خواهند نمود، حتی خودداری جامعه، از ابراز واکنش در مقابل حرکت او و تنهاگذاشتن وی، خود یک نوع واکنش است، پس به طور کلی رفتار و کردار آدمی چیزی است که دیگران همواره در آن سهم به سزا دارند.
«موریس دبس» می گوید:
اساس تربیت کودک، فقط از روی شیوه عکس العمل های اشخاص که در پیرامون خود می بینند پی ریزی می گردد، کودک در باره رفتارش قضاوت نمی کند، بلکه زشتی و زیبایی آن را از نحوه واکنش دیگران می سنجد. پس به طور خلاصه محیط اجتماعی است که در این دوره عامل اخلاقی به شمار می رود.
روان شناس معروف روسی «ایوان پاولف» از کسانی است که به نفوذ و تأثیر محیط، اعتقاد فراوانی داشته، می گوید:
«بدیهی است که انواع عادت هاکه بستگی به تمرین و آموزش و دیسپلین دارند، چیزی جز یک مشت «انعکاسات شرطی» نیستند».(
روان شناسی اجتماعی مدعی است که هیجان ها بر اثر اختلاف جوامع زندگی متفاوت است، یک واقعیت خارجی در نزد افراد جامعه ای زیبا و مطلوب است، همین عمل نزد جامعه دیگری، زشت و زننده است.
پس به خوبی می توان به تأثیرات عمیق محیط پی برد و دانست که اجتماع در پیشرفت و سقوط افراد چه نقشی را عهده دار است. مهارت هایی که اشخاص به دست می آورند، همه بر اثر موقعیت های محیطی است، ضمنا باید توجه داشت که محیط عبارت از مجموع عواملی است که از خارج، موجود زنده را احاطه کرده و در آن تأثیر می گذارد، پس کلیه اشیا با حوادث و اتفاقاتی که در اطراف انسان واقع شده، در جسم و روان او اثر می گذارد، به نام تأثیرات محیط خوانده می شوند.
بنابراین خصوصیات اخلاق انفرادی، تابع مقتضیات و شرایط اجتماعی است. هر گاه ما این حس را تعمیم داده و در باره آن عاقلانه بیندیشیم، خواهی نخواهی اعتراف می کنیم که ما می توانیم با تغییر دادن محیط و شرایط، خوی و اخلاق بد را به خوب تبدیل کنیم. البته ما نمی توانیم به طور مستقیم عادت را تغییر دهیم، زیرا این اقدام یک اقدام سحرآمیز است، لیکن ما می توانیم با تغییر دادن شرایط و اوضاع، عادت را تغییر دهیم.
«واتس» روان شناس معروف می گوید: «هر چه برای بشر اتفاق می افتد، پس از تولد است و این که یک شخص آهنگر می شود، یکی نقاش، یکی سیاستمدار، یکی بازرگان و یکی دزد ماهر، نتیجه تربیت او است».
و جمله معروف او این است که می گفت: «مایلم به من عده ای کودک سالم بدهید، کودکانی را که من از لحاظ ساختمان جدا می کنم، من آنان را در دنیایی که خود انتخاب می کنم، تربیت خواهم کرد و من ضمانت می کنم که هر که را شما انتخاب کنید، من او را طوری پرورش دهم که با هر نوع شخصیتی که بخواهید تحویل شما بدهم».
نتیجه ای که می توان از این بحث گرفت این است که افرادی که در محیط های نامساعد و نامتناسب از نظر اخلاقی زندگی می نمایند، پیش از این که محیط را آماده نمایند، نمی توانند فرزندانی را تحویل اجتماع فاسد دهند، چون بدون تردید با این وسیله بر تعداد منحرفین و آلودگان افراد اجتماع، فردی را اضافه کرده اند.(
«دیوید لیتون» می گوید:«اینکه کسی سبب متولدشدن انسانی گردد، یکی از پرمسئولیت ترین اعمال زندگی بشر است. به عهده گرفتن این مسئولیت یعنی زندگی بخشیدن به موجودی که ممکن است نفرین شده یا آمرزیده باشد، در صورتی که حداقل موقعیت های یک زندگی عادی مطلوب برای او تأمین نشده باشد، جنایتی است که در حق آن موجود به عمل آمده
بدیهی است نظر او بیشتر متوجه اصول مادی بوده، ولی از این مهم تر فساد و آلودگی محیط است که نتیجه آن مشخص تر به نظر می رسد، یعنی مادامی که اجتماع ما آلوده و فسادانگیز باشد، در چنین شرایطی تأثیرات اجتماعی و محیط، همچون سیل خروشان عوامل تربیتی فردی و خصوصی را در کام خود فرو خواهد برد، پس باید مسئولان تعلیم و تربیت تلاش کنند در درجه اول سازمان اجتماعی را از عوامل فساد و تباهی برکنار دارند، چون در شوره زار، نهال کاشتن کاری عبث و بی فایده خواهد بود
انسان زنده نیازمند تنفس است. استنشاق توأم با بهداشت، وابسته هوای سالم است، انسان هر قدر در محیطی که آب و هوای آن آلوده و ناپاک باشد تلاش نماید، چون محیط آلوده است، به تدریج سلامت خود را از دست خواهد داد.
همین انسان به نسبت بیشتری در جنبه های معنوی و اخلاقی، محکوم شرایط و اوضاع محیط می باشد. «جان دیویی» می گوید:
عادت اخلاقی انسان ها همانند نفس کشیدن و هضم کردن می باشد، تنها تفاوتی که در میان این دو وجود دارد این است که عملیات جسمانی مانند هضم غذا غیرارادی، ولی عادات، اکتسابی است و با این همه، این حقیقت را نباید از نظر دور داشت که عادت نیز از بسیاری جهات به عملیات جسمانی شباهت دارند، مخصوصا از این جهت که عادت نیز مانند عملیات جسمانی مستلزم همکاری بدن و محیط است. تنفس به همان اندازه که مربوط به هوا است، به همان اندازه، بسته به ریه ها می باشد، هضم کردن به همان مقدار که مربوط به خوراک است، به همان اندازه نیز همبستگی به نسوج معده دارد
بنا بر این کلیه صفات انسان عبارت از عاداتی است که از قوای مثبتی به وجود آمده اند و آنها در حقیقت از تأثیر متقابل تمایلات و استعدادهای فردی از یک طرف و قوایی که از جهان خارج نفوذ کرده اند از طرف دیگر آمده اند.
عادات بستگی کامل به محیط دارند، به محض این که حرکتی یا فعالیتی از کسی سرزند، در محیط او واکنش خواهد داشت، بدین معنی که دیگران حرکت او را یا «تصدیق» و یا «انتقاد» خواهند کرد، یعنی بر ضد آن، زبان به اعتراض خواهند گشود، و در مقابل آن مقاومت خواهند کرد و یا برعکس، آن را تشویق خواهند نمود، حتی خودداری جامعه، از ابراز واکنش در مقابل حرکت او و تنهاگذاشتن وی، خود یک نوع واکنش است، پس به طور کلی رفتار و کردار آدمی چیزی است که دیگران همواره در آن سهم به سزا دارند.
«موریس دبس» می گوید:
اساس تربیت کودک، فقط از روی شیوه عکس العمل های اشخاص که در پیرامون خود می بینند پی ریزی می گردد، کودک در باره رفتارش قضاوت نمی کند، بلکه زشتی و زیبایی آن را از نحوه واکنش دیگران می سنجد. پس به طور خلاصه محیط اجتماعی است که در این دوره عامل اخلاقی به شمار می رود.
روان شناس معروف روسی «ایوان پاولف» از کسانی است که به نفوذ و تأثیر محیط، اعتقاد فراوانی داشته، می گوید:
«بدیهی است که انواع عادت هاکه بستگی به تمرین و آموزش و دیسپلین دارند، چیزی جز یک مشت «انعکاسات شرطی» نیستند».(
روان شناسی اجتماعی مدعی است که هیجان ها بر اثر اختلاف جوامع زندگی متفاوت است، یک واقعیت خارجی در نزد افراد جامعه ای زیبا و مطلوب است، همین عمل نزد جامعه دیگری، زشت و زننده است.
پس به خوبی می توان به تأثیرات عمیق محیط پی برد و دانست که اجتماع در پیشرفت و سقوط افراد چه نقشی را عهده دار است. مهارت هایی که اشخاص به دست می آورند، همه بر اثر موقعیت های محیطی است، ضمنا باید توجه داشت که محیط عبارت از مجموع عواملی است که از خارج، موجود زنده را احاطه کرده و در آن تأثیر می گذارد، پس کلیه اشیا با حوادث و اتفاقاتی که در اطراف انسان واقع شده، در جسم و روان او اثر می گذارد، به نام تأثیرات محیط خوانده می شوند.
بنابراین خصوصیات اخلاق انفرادی، تابع مقتضیات و شرایط اجتماعی است. هر گاه ما این حس را تعمیم داده و در باره آن عاقلانه بیندیشیم، خواهی نخواهی اعتراف می کنیم که ما می توانیم با تغییر دادن محیط و شرایط، خوی و اخلاق بد را به خوب تبدیل کنیم. البته ما نمی توانیم به طور مستقیم عادت را تغییر دهیم، زیرا این اقدام یک اقدام سحرآمیز است، لیکن ما می توانیم با تغییر دادن شرایط و اوضاع، عادت را تغییر دهیم.
«واتس» روان شناس معروف می گوید: «هر چه برای بشر اتفاق می افتد، پس از تولد است و این که یک شخص آهنگر می شود، یکی نقاش، یکی سیاستمدار، یکی بازرگان و یکی دزد ماهر، نتیجه تربیت او است».
و جمله معروف او این است که می گفت: «مایلم به من عده ای کودک سالم بدهید، کودکانی را که من از لحاظ ساختمان جدا می کنم، من آنان را در دنیایی که خود انتخاب می کنم، تربیت خواهم کرد و من ضمانت می کنم که هر که را شما انتخاب کنید، من او را طوری پرورش دهم که با هر نوع شخصیتی که بخواهید تحویل شما بدهم».
نتیجه ای که می توان از این بحث گرفت این است که افرادی که در محیط های نامساعد و نامتناسب از نظر اخلاقی زندگی می نمایند، پیش از این که محیط را آماده نمایند، نمی توانند فرزندانی را تحویل اجتماع فاسد دهند، چون بدون تردید با این وسیله بر تعداد منحرفین و آلودگان افراد اجتماع، فردی را اضافه کرده اند.(
«دیوید لیتون» می گوید:«اینکه کسی سبب متولدشدن انسانی گردد، یکی از پرمسئولیت ترین اعمال زندگی بشر است. به عهده گرفتن این مسئولیت یعنی زندگی بخشیدن به موجودی که ممکن است نفرین شده یا آمرزیده باشد، در صورتی که حداقل موقعیت های یک زندگی عادی مطلوب برای او تأمین نشده باشد، جنایتی است که در حق آن موجود به عمل آمده
بدیهی است نظر او بیشتر متوجه اصول مادی بوده، ولی از این مهم تر فساد و آلودگی محیط است که نتیجه آن مشخص تر به نظر می رسد، یعنی مادامی که اجتماع ما آلوده و فسادانگیز باشد، در چنین شرایطی تأثیرات اجتماعی و محیط، همچون سیل خروشان عوامل تربیتی فردی و خصوصی را در کام خود فرو خواهد برد، پس باید مسئولان تعلیم و تربیت تلاش کنند در درجه اول سازمان اجتماعی را از عوامل فساد و تباهی برکنار دارند، چون در شوره زار، نهال کاشتن کاری عبث و بی فایده خواهد بود
السلام علیک یا ابا عبدالله الحسین (ع)
