[# پریسا #]

نروید بر زمین هرگز گیاهی
که ننوشته ست بر برگش دوایی (نظامی)

خاکشیر یا خاکشی یا شفترک یا خاکشور یا خاکژی گیاهی است از تیره صلیبیان به ارتفاع 20 سانتی‌متر الی یک متر که به طور خودرو در باغ‌ها و صحراها می‌روید. دارای برگ‌هایی با بریدگی زیاد و گل‌های زرد روشن از تیره شب‌بو می‌باشد. از نظر تنوع دو نوع دارد؛ یکی تلخ که دانه‌های آن ریز و رنگ‌هایش مایل به سرخی است و گونه دیگر شیرین که دانه‌های آن بزرگ‌تر بوده و رنگش سرخ تیره می‌باشد. هر دو نوع گیاه یاد شده در اغلب نواحی ایران مخصوصاً دامنه‌های جبال البرز و در بیابان‌ها رشد می‌کند.
خواص کلی و درمانی
1- زخم‌ها و جراحات را التیام می‌بخشد.
2- در رفع اسهال روده و خونی و از بین بردن ترشحات زنانه و آب آوردن نسوج می‌توان استفاده کرد.
3- دانه‌های خاکشیر اندکی ضدعفونی کننده، ضد کرم و تب بر هستند.
4- ملین و خنک کننده با آب سرد است.
5- بذر آن بر میزان شهوت و میل جنسی می‌افزاید و اشتها را باز می‌کند.
6- تنظیم کننده دستگاه گوارشی بوده و ابتلاء معده را به بیماری‌ها مرتفع می‌سازد.
7- خوردن آن سبب نیکویی رنگ و رخسار می‌گردد. در این صورت خاکشیر را با دو برابر وزن آن، شکر مخلوط کنید و تا ده روز بخورید.
8- گرفتگی ادرار را برطرف می‌سازد و فربه‌کننده است.
9- دل مالش و دل ضعفه را از بین می‌برد.
10- برای رفع بیماری‌های نقرس، ورم گوش و دستگاه تناسلی مفید است.
11- برای اسهال ساده کودکان شیرخوار اثر دارد.
12- به عنوان خنک کننده در امراض حصبه و آبله تجویز شده است.
13- اگر با شیر تازه خورده شود، بدن را چاق می‌کند.
14- خاکشیر را بکوبید، شب موقع خوابیدن، کف پا تا مچ را با آن ضماد نمایید، در تسکین و بهبود فشار خون اثر دارد.
15- روی ور‌م‌های سخت و سرطانی، پستان، چشم، نقرس و ورم گوش، ضماد نمایید.
16- از دانه‌های خاکشیر به عنوان پادزهر به نحو زیر می‌توان استفاده کرد؛
پنج گرم دانه را شسته و با گلاب یا آب خالص آن قدر بجوشانید تا شکفته شود و بعد آن را نیم‌گرم به مسموم بخورانید. به این صورت، قی آورده و ایجاد تهوع می‌نماید و این عمل را چند مرتبه تکرار کنید تا قی بند آید.
17- بزرگسالان معمولاً دانه خاکشیر را پس از پاک کردن و شستن کامل به مقدار 10 تا 20 گرم در آب خیسانده، صبح ناشتا با آب و عسل مخلوط و برای چند روز متوالی می‌نوشند.
18- برای رفع اسهال ساده کودکان شیرخوار می‌توان مقدار یک قاشق غذاخوری خاکشی پاک کرده را در ظرفی ریخته بر روی آتش ملایم به هم بزنند تا خاکشی بو داده شود و سپس کمی آب و عسل به آن افزوده هر نیم ساعت یک قاشق چای خوری از آن را به کودک بخورانند.