[mojtaba2iran]

1. استرس چيست ؟

2. آيا تاكنون حادثه ناگواري برايتان اتفاق افتاده است ؟
3. آيا براي فردي از اعضاي خانواده يا يكي از آشنايان ، نزديكان ، دوستان و يا همسايه هاي شما مشكلي عمده پيش آمده است ؟

4. اين حوادث و مشكلات چه اثري روي شما گذاشته است ؟



اثرات ناشي از حوادث و مشكلات را استرس گويند .



به هر مسئله اي كه به نحوي روي شما اثر بگذارد عامل استرس گفته مي شود . هر رويداد زندگي ، و يا هر مشكلي كه براي خود يا يكي از نزديكان ، دوستان خانواده ، آشنايان يا حتي همسايه ها اتفاق مي افتد و روي جسم و روان شما اثر بگذارد عامل استرس ناميده مي شود .

اثرات جسمي و رواني ( روحي ) ناشي از وقايع ، رويدادها و مشكلات را استرس گويند .



استرسور = عامل ايجاد كننده استرس




استرسور = حوادث ، وقايع ، رويدادها ، پيشامدها ، اتفاقات ، مشكلات و ضربات وارده به زندگي

هر حادثه اي كه پيرامون ما اتفاق مي افتد بگونه اي روي ما اثر مي گذارد و ما را تحت تاثير خود قرار مي دهد .

اين حوادث ، ناراحتي ها يا مشكلات ممكن است ناچيز و گذرا باشند مانند :





- بيماري خفيف جسمي خود يا اعضاي خانواده

- دير رسيدن به سر كار

- خلف وعده توسط ديگران

- عصبانيت يا درگيري جزئي با مدير ، همسايه ، همسر و…



ممكن است اين مشكلات شديد يا حاد باشد مانند :



- مرگ يكي ار اعضاي خانواده يا دوستان نزديك

- مشاهده يك تصادف دلخراش

- حوادث طبيعي مثل سيل و زلزله

- حوادث ناشي از جنگ مثل بمباران



ممكن است اين گونه مشكلات براي مدتي پايدار مداوم باشد مانند:

- مشاجره و ناسازگاري مداوم با همسر يا والدين يا فرزند

- مشكلات اقتصادي

- مشكلات شغلي

- معلوليت فرزند ( جسمي يا رواني )

- دوري از خانواده



رويدادهاي زندگي ممكن است مثبت و خوشايند باشد مثل

- حاملگي

- قبولي در امتحان

- ازدواج

- مسافرت سياحتي يا زيارتي



همه عواملي كه ايجاد كننده استرس هستند ، استرسور نام دارند .





استرس عبارت است از تغييرات جسمي ورواني كه در اثر يك استرسور در انسان ايجاد مي گردد.





استرس و بيماريهاي جسمي


استرسور علاوه بر اثرات رواني ، اثرات و پيامدهاي جسمي متعددي نيز دارد . هيچ عضو يا ارگاني از بدن از اثرات استرسورها مصون نيست . استرسور مي تواند روي هر دستگاهي از بدن اثرات زيانبار داشته باشد . بعضي از اين اثرات زودگذر است . مثلاَ وقتي شما دراثر شنيدن خبر ناراحت كننده اي دچار استرس مي گرديد ممكن است به عنوان مثال فشار خون شما بالا رفته ، تعداد نبض افزايش پيدا مي كند ، احساس تپش قلب نمائيد ، احساس ناراحتي در ناحيه معده داشته و دچار سر گيجه ، سردرد ، تعريق و لرزش گرديد . همه ما كم و بيش اثرات زودگذر فراواني را در اثر تجربه استرسورها داشته و داريم . اين اثرات ، چوزود گذر هستند معمولاَ چندان مشكل آفرين نمي باشند . اما آنچه اهميت بيشتري دارد اثرات جسمي پايدار ، يا بعبارتي بيماريهاي جسمي ناشي از استرسور است . همانطور كه گفته شد استرسورها مي توانند انواع متعدد بيماريهاي جسمي را بوجود آورند . مسلماَ هر چه فرد استرسورهاي بيشتر يا شديدتر يا طولاني تري را تجربه كند ، امكان بروز بيماريهاي جسمي در وي بيشتر است .

از جمله بيماريهاي شايع جسمي كه با استرس ارتباط دارد ، مي توان اختلالات زير را نام برد :

· بيماريهاي قلبي عروقي

· بيماريهاي پوستي

· بيماريهاي گوارشي

· بيماريهاي تنفسي

· سردردها



استرسور فرد مستعد ابتلا به بيماريهاي عفوني ( بويژه عفونتهاي ويروسي ) و بيماريهاي سيستم ايمني مي سازد .

ثابت شده است كساني كه دچار بيماريهاي بدخيمي ( سرطان ) مي گردند ، در معرض استرسورهاي بيشتري قرار داشته اند . يعني اينكه استرسور با سرطان هم مي تواند در ارتباط باشد . شايد شما هم ابتلا به عفونتهاي ويروسي ( نظير سرما خوردگي ، آفت وتبخال ) . اختلالات گوارشي ( نظير سوء هاضمه ، گاستريت يا زخم معده ) را بالافاصله بدنبال استرسور تجربه كرده باشيد .







استرس و بيماريهاي قلبي عروقي


گروهي از اختلالات جسمي رابطه دارد ، بيماريهاي قلبي عروقي است .

مهمترين و شناخته شده ترين بيماريهاي قلبي عروقي كه استرس در ايجاد يا تشديد آنها موثر تشخيص داده شده ، تصلب شرائين ( آترواسكلروز ) ، افزايش فشار خون شرياني و سكته قلبي ( انفاركتوس ) مي باشد . افرادي كه دچار افزايش فشار خون هستند يا دچار سكته قلبي شده اند ، استرسهاي بيشتري را تجربه كرده اند . از طرفي مبتلايان به افزايش فشار خون ، احتمالاَ بيش از حد به استرس حساس بوده و واكنش نشان مي دهند . مطالعات نشان داده است كه بين عصبي بودن و بيماريهاي عروق كرونر و بروز سكته قلبي احتمالاَ ارتباط مستقيمي وجود دارد .





كاهش دادن استرسورها ، بكارگيري روشهاي صحيح مقابله با استرسور ، توجه پزشك معالج استرس به عنوان يكي از عوامل خطر و تغيير سبك زندگي ، در كاهش اثرات قلبي عروقي استرسها مفيد است .





بر اساس تحقيقات اوليه در جامعه ما ، به نظر مي رسد كه شايعترين رويدادهاي استرس آميز ، حساسيت بيش از حد افراد در زمينه مشكلات اقتصادي و خانوادگي باشد .

مشكلات اقتصادي مانند :

· بالا رفتن هزينه هاي زندگي

· عدم كفايت حقوق و در آمد براي گذاراندن امورات زندگي

· بدهكاري

· بيكاري

· تورم



مشكلات خانوادگي مانند :

· ناسازگاري با همسر يا والدين يا فرزندان

· مشكلات اخلاقي، رفتاري و تربيتي كودكان و نوجوانان

· بيماري يكي از اعضاي خانواده

· دوري از خانواده



هر چه عامل ايجاد كننده استرس شديدتر باشد، اثرات جسمي و رواني آن هم بيشتر است.



به نظر مي رسد در ايجاد استرس ، عوامل زير از شدت بيشتري برخوردار باشند .

· مشكلات شغلي مانند : شكست شغلي و حرفه اي ، بيكاري، از كار بر كنار شدن ، تغيير شغل اجباري

· مشكلات اقتصادي مانند : بالا رفتن هزينه هاي زندگي ، عدم كفايت حقوق و درآمد ، بدهكاري، بيكاري ، تورم

· بيماريهاي شديد جسمي خود يا يكي از اعضاي خانواده



شدت استرس به چه عواملي بستگي دارد ؟



چرا عده اي از افراد در مقابله با حوادث و مشكلات ، مقاومت رواني بيشتري دارند و بر عكس برخي به آساني تسليم مشكلات زندگي شده و در مقابله با حوادث احساس شكست دارند ؟

عواملي كه باعث تاثير پذيري بيشتر از وقايع استرس آميز مي شوند به قرار زير است :

1- هر چه شدت واقعه بيشتر باشد ، اثرات آن هم بيشتر خواهد بود . مثلاَ مرگ يكي از اعضاي خانواده بمراتب اثرات شديدتري ايجاد مي كند تا بيماري يكي از آنها .

2- هر چه يك مشكل يا رويداد زندگي بيشتر بطول انجامد ، اثر آن هم بيشتر خواهد بود.

3- برداشت ذهني فرد از وقايع و طرز تلقي از حوادث ، روي اثرات ناشي از حوادث بر جسم و روان اثر مي گذارد . مثلاَ اگر فردي مرگ را بعنوان يك تحول مثبت ، يك تغيير شرايط زندگي و رفتن به دنياي باقي و زندگي جاويد بدانيد وطبق مشيت الهي اعتقاد به واقعيت غيير قابل انكار مرگ داشته باشد ، اثر جسمي و روحي ناشي از مرگ يكي از نزديكان در وي به مراتب كمتر خواهد بود . بنابراين ديدگاه فرد نسبت به هر واقعيت ، روي شدت اثرات جسمي وروحي آن واقعه بر فرد تاثيرات بسزائي دارد .

4- هرقدر فرد در دوران كودكي حوادث بيشتري را تجربه كرده باشد ، تاثير پذيري وي از حوادث بعدي بيشتر خواهد شد .

5- بعضي از خصوصيات شخصيتي ، آسيب پذيري فرد را نسبت به عوارض واثرات ناشي از مشكلات بيشتر مي كند :

- كساني كه وابستگي بيش از حد به خانواده و ديگران دارند .

- كساني كه اعتماد بنفس كافي ندارند .

- كساني كه ناراحتي هاي خود را با كسي در ميان نمي گذارند .

- كساني كه به جامعه و آينده خوش بين نيستند.

- كساني كه احساس ناتواني در روبروشدن با حوادث آينده زندگي دارند .

اين گونه افراد زودتر تسليم حوادث شده ، در زندگي شكست مي خورند و خيلي زود خود را در مقابل مشكلات مي بازند ، اين افراد آستانه تحمل پائيني داشته و تحمل وقايع و رويدادهاي زندگي را ندارند .

6- بعضي از افراد بطور ژنتيكي و سرشتي آسيب پذيري بيشتري دارند .

7- كساني كه سابقه قبلي بيماريهاي رواني و يا جسمي دارند، تاثير پذيري بيشتري از استرس خواهند داشت .

8- مشكلات اقتصادي و نبودن حمايت اجتماعي و خانوادگي نيز فرد را آسيب پذيرتر مي سازد . وقتي فردي دچار سانحه يا مشكلي مي گردد ،‌ اگر از جانب خانواده ، دوستان ، همسايه ها ، همكاران و آشنايان مورد حمايت عاطفي قرار نگيرد ، احتمالاَ دچار مشكلات جسمي و رواني ناشي از آن حادثه خواهد گرديد .

9- بالاخره درگيري ذهني زياد با مسائل روزمره انسان را شكننده و آسيب پذير مي سازد .





· استرس ممكن است باعث بروز يا تشديد بيماريهاي قلبي عروقي بويژه افزايش فشار خون گردد .



· كساني كه در معرض استرسورهاي رواني و اجتماعي و اقتصادي قرار مي گيرند بيش از سايرين دچار افزايش فشار خون مي گردند .



· استرس حتي ممكن است باعث سكته قلبي گردد .



· هر چه استرس شديدتر باشد احتمال بروز بيماريهاي قلبي عروقي بيشتر است .





چگونه با استرس مقابله كنيم ؟





به دو طريق مي توان با استرس مقابله كرد :

· پيش بيني ،‌ شناسائي و پيشگيري از استرس

· سازگاري با استرس



در طريق اول بايد سعي نمود ، رويدادهاي زندگي را پيش بيني نموده تا آ نجا كه مقدور است جلوي وقوع آن را گرفت . بعضي از وقايع قابل پيش بيني و پيشگيري است .

به چند نمونه در اين زمينه توجه فرمائيد :

· با رعايت دقيق قوانين و مقررات راهنمائي ورانندگي ، ميزان حوادث رانندگي كاهش مي يابد و خطر وقوع حادثه براي فردي كه بيشترين رعايت مقررات را مي كند ، بسيار ناچيز است . استرس هاي مربوط به حوادث رانندگي شامل: آسيب ديدگي ، قطع عضو ، خسارت مادي ، آسيب و يا فوت آشنايان و وابستگان ، شاهد صحنه تصادف بودن و يا شاهد مرگ ديگري بودن است .

· حتي الامكان از وام گرفتن ، قرض گرفتن و خريد اقساطي اجتناب ورزيم . فقط در شرايطي اقدام به وام گرفتن ، قرض گرفتن يا خريد بصورت قسطي نمائيم ، كه در توانائي باز پرداخت اقساط آن كاملاَ مطمئن باشيم . قسط داشتن يك استرس مزمن بشمار مي رود . نگراني در مورد سررسيد اقساط تاثيرات منفي و پايداري در انسان دارد . صدور چك در موردي كه از نظر داشتن موجودي كافي بي اطلاع يا نامطمئن هستيم ، استرس بشمار مي رود . به همين منوال از بسياري استرسهاي اقتصادي مي توان اجتناب ورزيد .

· در برنامه ريزيهاي روزانه ، هفتگي ، ماهانه و سالانه دقت كنيم و زمان كافي براي انجام هر كاري را در نظر بگيريم . تعجيل در انجام كارها ، چند كار را توام با هم انجام دادن ، سروقت در قرار حاضر نشدن ، به تاخير افتادن كارهاي روزانه ، دير رسيدن به محل كار ، دير وقت به منزل رسيدن و … همگي استرس محسوب مي شود . با تنظيم وقت و اجتناب از قبول كارهاي مختلف توام با هم كه وقت كافي براي انجام همه آنها نداريم ، مي توانيم از اين گونه استرسها جلوگيري كنيم .

· خود شناسي، اصلاح رفتار ، بازنگري عملكرد و برخوردهاي روزانه ، تعالي شخصيت ، خويشتن داري ، صبر و حوصله ، گذشت و ايثار مانع بروز بعضي از استرسهاي اجتماعي و خانوادگي مي گردد . استرسهايي نظير درگيريهاي لفظي ، عصبانيت ها ، پرخاشگريها، ناسازگاريها ، اختلاف با همسايه يا همكار يا همسر ، كينه ونفرت و حسد همگي ناشي از عدم رعايت موارد فوق است .

· قناعت و صرفه جويي مانع بعضي از استرسهاي اقتصادي مي گردد .

· صبر و حوصله وخويشتن داري در مواقع حوادث طبيعي و غير طبيعي مي تواند از تاثيرات استرس آميز اين گونه حوادث ، به ميزان قابل توجهي بكاهد .



در پيشامدها و حوادث توكل بر خداوند داشته باشيد و صبر پيشه كنيد .

و بشارت ده صابرين را ، كساني كه وقتي مصيبتي به آنان مي رسد، مي گويند :‌ ما از خدائيم و بسوي او باز مي گرديم « قرآن كريم آية 156 سورة بقره »



عليرغم تمهيدات ، باز هم بسياري از حوادث و اتفاقات رخ مي دهد كه قابل اجتناب نيست . بسياري از مشكلات اقتصادي يا اجتماعي غير قابل اجتناب است . بسياري از عوامل ايجاد كننده رويدادهاي استرس آميز زندگي ، از كنترل فرد خارج است و يك نفر به تنهايي نمي تواند آن عوامل را رفع نمايد و مانع بروز حادثه و استرس گردد . بنابراين ضروري است در درجه اول توكل بر خداوند داشته باشيم و با صبر و حوصله به مقابله با استرس بشتابيم .

در سازگاري با استرس چند نكته را بايد در نظر گرفت :

· از عجله بپرهيزيم .

· تصميمات عجولانه نگيريم .

· از اضطراب و عصبانيت دوري كنيم .

· با صبر و حوصله و دقت نظر راههاي سازگاري و كنار آمدن با وقايع استرس آميز زندگي را بيابيم .

· بخاطر داشته باشيم هر مشكلي راه حلي دارد ، بايد آن را يافت .

· تسليم مشكلات نشده و در زندگي احساس بن بست نكنيم .

راههاي مختلف براي سازگاري با رويدادهاي استرس آميز زندگي وجود دارد كه چند نمونه آنها را نام مي بريم :

· توكل به خدا و خود را به خدا واگذار كردن و تقويت صبر و پايداري .

· نرمش و ورزش منظم حداقل سه جلسه در هفته وهر جلسه حداقل به مدت نيم ساعت ( بويژه پياده روي ، شنا ، دوچرخه سواري ، كوه پيمائي ) .

· مراقبه (Meditation ) يا تمرين تمركز و آموزش آرام سازي .

· لبخند وشادي ، خنده در مقابله با استرس معجزه مي كند .

· اجتناب از عصبانيت و خصومت .

· استفاده از دوش آب سرد در مواقع معيني در طول هفته براي استفاده از اوقات فراغت به نحو مطلوب .

· كارهاي هنري مورد علاقه .

· تفريح و گردش در وقت مناسب .

· گفتگوي دوستانه و محبت آميز با اعضاي خانواده .

· مشورت با ديگران و اجتناب از تصميم گيريهاي عجولانه و فردي .

· اوقاتي را به خود – فقط خود – اختصاص دادن .



براي مقابله با استرس اقدامات جمعي هم مورد نياز است :

· اصلاحات فرهنگي ، اجتماعي و اقتصادي در سطح جامعه .

· بالا بردن سطح آگاهي پزشكان و دست اندركاران بهداشت عمومي جامعه .

· آموزش از طريق وسايل ارتباط جمعي .