[گزارشگر]

شهریور ماه 2 تن از اعضای تیم مدیریت ( فربود و حمید ) به همراه ناظر بخش تخصصی سایت ( سروش ) برای بازدید از سایت تولید داروی زیفرون راهی پارک ملی زیست و فناوری بو علی سینا واقع در خیابان امیر آباد شمالی شدیم. تا با دیدار از این مجتمع هم با مسئولان تولید کننده دارو و هم با مراحل ساخت و تهیه آن در داخل کشور آشنا شویم.
ساعت 3 دیدار ما از مجتمع مذکور آغاز شد. ابتدای ترین چیز که جلب توجه میکرد سر در ورودی مجتمع بود.
وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشت درمانی تهران
پارک ملی زیست و فن آوری بوعلی سینا
AVECENA NATIONAL BIOTEACHNOLOGI PARK

بعد از وارد شدن به مجتمع با دو تن از از روسای پروژه آشنا شدیم آقای دکتر ایلکا و خانم دکتر ارتقائیان.
آقای دکتر ایلکا در ابتدای صحبتاشون به معرفی پارک زیست و فناوری دانشگاه تهران پرداختند و به این مسئله اشاره کردن که پارک علم و فناوری وابسته به دانشکده دارو سازی دانشگاه تهران هست.
بعد از بررسی تاریخچه ساخت و فعالیتهای پارک علم و فناوری نوبت به بررسی داروی ساخته شده توسط شرکت زیست دارو رسید. درابتدا، توضیحات مقدماتی بر مفهوم اینترفرون و عملکرد اون ارائه دادند.
ایشون فرمودند که سه نوع اینترفرون در بدن وجود داره
1. اینتر فرون های گروه الفا
2. اینترفرونهای گروه بتا
3. و اینترفرون های گروه گاما
اشاره کردند به این مطلب که اینتر فرون های گروه ب یا همون اینترفرون های بتا اینترفرون های دخیل در عملکرد سیستم ایمنی بدن هست.
خود اینترفرون های بتا به دو قسمت تقسیم میشن
1. اینترفرون های گروه بتا یک آ
2. اینترفرون های گروه بتا یک ب
این اینترفرون ها پروتئین های طبیعی هست که در بدن وجود دارن و نقش تعدیل کننده سیستم ایمنی بدن رو دارند. همین طور به عنوان ضد ویرووس هم شناخته میشوند .
ایشون تاکیدشون بر این بود که اینترفرون ها در دسته داروهای درمانی ام اس کم عارضه و بی خطر هستن و این مطلب به دلیل ساختار داروهای مذکور هست و ذکر این مطلب که این داروها از جنس پروتئین های موجود در بدن هستند که در نتیجه عوارض جانبی به مراتب کمتری نسبت به سایر داروها دارند.
در داروهای درمانی موجود در بازار مصرف تعدادی از داروها در گروه اول و تعدادی از داروها در گروه دوم طبقه بندی میشوند

داروهای موجود بر اساس عملکرد اینتر فرون بتا یک آ:
*داروی آونکس که در دهه نود در شرکت بایوژن آیدک آمریکا ساخته شد در این گروه قرار داره. این دارو به صورت هفتگی و عضلانی مصرف میشه. نمونه ایرانی این دارو سینوکس هست که توسط شرکت سیناژن ساخته شده
*داروی دوم از این گروه ربیف هست. که سال 1998 توسط یک شرکت ایتالیایی ساخته شد . و در سال 2002 توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحدهFDA تاییدیه مصرف گرفت.نمونه داخلی تولیدی این دارو رسیژن نام دارد. که توسط شرکت سیناژن تولید و در اختیار مصرف کنندگان قرار میگیرد.

داروهای موجود بر اساس عملکرد اینتر فرون بتا یک ب:
اولین داروی درمانی ام اس یا بتافرون در دهه هشتاد میلادی توسط شرکت بایر آلمان ساخته و به بازار عرضه شد. چد خط تولید در دنیا هستن که این دارو رو تولید میکنن . مشهور ترین اون ها داروی اکستاویا هست. این خط تولید در سوئیس قرار دارد. و سالها به عنوان زیر مجموعه ای از خط تولید اصلی دارو (( یعنی داروسازی بایر آلمان )) مشغول فعالیت بوده است. بعد ها توسط شرکت نوارتیس اولین شرکت تولید کننده داروی خوراکی ام اس یعنی فنگولیماید خریداری شده و داروی مذکور با نام تجاری اکستاویا تولید و به بازار مصرف عرضه میشده است.
داروی ایرانی زیفرون نمونه داخلی ساخته شده توسط محققان کشورمان میباشد. که هدف از این گزارش آشنایی با خط تولید این دارو و بررسی عملکرد آن. و بررسی مشکلات و نواقص این دارو و طرح مشکلات با مسئولان شرکت زیست دارو بوده است .

بعد از صرف نهار و استراحت به بازدید از سایت تولید دارو پرداختیم.
برای بازدید از سایت به یک ساختمان در داخل پارک علم و فناوری رفتیم بخاطر ایزوله بودن مکان ساخت دارو اجازه وارد شدن به مجتمع ساخت دارو رو نداشتیم.
در اون زمان دکتر ایلکا با استفاده از دوربین های موجود در اتاق های مختلف، مراحل ساخت دارو رو در تلویزیون موجود در اتاق نظارت بهمون نشون دادند.
ایشان فرمودند این اتاق ها اتاقهای ایمنی هستن که میزان آلودگی و ناخالصی در اون ها خیلی پایین هست. میزان ناخالصی رو در اتاقی که ما میدیدیم 1000 اعلام کردن. ولی فرمودند تو این محیط اتاق های 100 و بعضاً پایین تر هم هست

پ ن: اتاق های تمیز اتاق هایی هستن که در صنایع ظریف برای ساخت محصولات ظریف و مهم علمی مورد استفاده قرار میگیرند. اگر گفته شود یک اتاق ده است این به معنای آن است که ده ذره ناخالصی در یک متر مکعب آن وجود دارد
اتاق های تمیز در صنایع دارو سازی. الکترونیک و ساخت تاسیسات حساس صنعتی مورد استفاده قرار میگیرند.

خوب توضیح مسائلی که ایشون در مورد مراحل ساخت دارو خیلی تخصصی بود و طبعاً نیاز به تخصص در این مطلب رو داشت. که متاسفانه ما نمیتونستیم مطالب رو راحت درک کنیم.

به اتفاق ایشون و دوستان به یک سالن دیگه برای صحبت کردن رفتیم. بیشتر تمایل داشتیم مشکلاتی رو که مصرف کنندگان داشتن رو در میان بزاریم. و در مورد عملکرد دارشون با مسئولین صحبت کنیم.
در نتیجه بیشتر بحث در سالن به این موضوع اختصاص داده شد.
اولین مبحثی که طرح شد در مورد عملکرد دارو و بازده آن بود. دکتر ارتقاییان توضیح دادند که ما ساختار مولوکولی داروی بتافرون رو کاملاً پیاده سازی کردیم. و داروی ساخته شده از لحاظ ساختار مولوکولی با بتافرون شرکت بایر در آلمان هیچ تفاوتی نداره.
ایشان اضافه کردند که این دارو داروی بیوسیمیلار داروی اصلی هست
پ ن: داروی بیوسیمیلار به معنای داروی ژنریک مشابه نمونه اصلی میباشد.

در مورد عملکرد دارو و فاز های آزمایشی دارو آقای دکتر توضیحاتی دادند.
فرمودند که دارو به علت آنکه بیو سیمیلار هست به مانند داروی اصلی نیازمند گذراندن سه فاز آزمایشی نیست. اگر دارو تازه برای چیزی کشف شده باشد باید سه فاز مطالعاتی برای اون در نظر گرفته شود. و بعد از ان توسط سازمان غذا و داروی معتبری مثل FDA یا EMA مورد تایید قرار بگیره. تا بتواند وارد بازار مصرف وتوسط بیماران مورد استفاده قرار بگیره. اما داروی ما نمونه شبیه سازی شده داروی اصلی هست. و برای اون مطالعات در مورد عملکرد دارو به این صورت انجام نمیگیرد.
خوب حرفشان تا حدود زیادی منطقی بود. ایشان گفتند با این وجود برای پاسخ گویی به حس کنجکاوی بیماران تصمیم گرفتیم که مطالعات دو ساله ای را در دانشگاه تهران بر روی میزان عملکرد این دارو با همکاری اساتید دانشگاه تهران انجام بدیم.
مطالعات بر روی این دارو به صورت Double-blind trials – یعنی مطالعه دو سو کور انجام گرفته. در شرح این نوع مطالعه باید این توضیح رو عارض بشم که مطالعه دو سو کور به این صورت انجام میشه که یگ گروه از بیماران رو جمع آوری میکنن ، مثلاً بیست بیمار. بیماران را به دو گروه A و B تقسیم میکنن.
به گروه A از بین دو داروی بتافرون و زیفرون یکی را تزریق میکنند و داروی مصرفی گروه B داروی دیگر می باشد.
مثلاً اگر گروه A بتافرون مصرف میکنه .گروه B باید زیفرون مصرف کنه . و برعکس.
نکته حائز اهمیت اونه که در این نوع مطالعه هیچ کس نباید از ماهیت دارو خبری داشته باشه. حتی پرستاری که دارو رو داره تزریق میکنه و بیمار.
فقط گروهای A و B هستن که معرف بیمار و دارویی که مصرف میکنه هستن.
بعد از اون دارو به هر دو گروه به مدت دو سال باید تزریق بشه. هر ماه باید از بیماران در هر دو گروه ام ار آی انجام بشه و تصاویر ام ار آی در هر دوره با تصاویر دوره قبل مقایسه و حجم ضایعات در هر دوره با دوره قبل قیاس میشه و درصد پیشرفت بیماری در هر دو گروه سنجیده میشه.

دکتر بر این موضوع تاکید داشتند که حتی خودشان هم از داروی مصرفی بیماران خبر ندارند و مطالعات با دقت خیلی خوبی انجام شده است.
در نهایت ایشان در یک برگ نتایج نهایی مطالعات انجام شده را به ما نشان دادند و نتایج قیاس صورت گرفته بین داروهای بحث شده را کامل توضیح دادند.

قسمتی از متن مطالعات :
از تاریخ بهمن 89 که اولین بیمار وارد طرح گردیده است، پس از دو سال 38 بیمار وارد طرح شده اند که از بیماران 18 بیمار در گروهA و 20 بیمار در گروه B قرار دارند.با توجه به روش دو سو کور انجام شده، مجری طرح وپزشکی که بیماران پیگیری مینمایدو تحلیل گر آماری از اینکه کدام گروه بتافرون و کدام گروه زیفرون دریافت مینماید بی خبر میباشد.این 38 بیمار دورهای متفاوتی از تزریق و پیگیری را طی نموده اند.
در گروه A در این مدت 9 حمله جدید و در گروه B 13 حمله جدید وجود داشته است.
که با توجه به P:0.577 تفاوت معنا داری مشاهده نشده است.
در مقایسه EDSS در دو گروه که نشانه که ملاک علائم عصبی در بیماران MS محسوب میشود.p:0.99 بدست آمد که تفاوت معنا داری محسوب نمیشود.
در هر دو گروه تعدادی از بیماران افزایش آنزیم کبدی را داشته اند که با توجه به p:0.589 تفاوت با ارزشی بین افراد دو گروه وجود ندارد.
در مقایسه بروز افسردگی در افراد دو گروه p:0.931 بدست آمد.که باز نشانه هیچ تفاوت با ارزشی بین دو گروه نبوده است.
Flu like syndrome پس از تزریق در تعدادی از بیماران در هر دو گروه گزارش داده شده است.که مجداداً با توجه به p:0.803 ارزشمند نیست.
در مقایسه واکنش محل تزریق در هر دو گروه.p:0.834 گزارش شده است که تفاوتی را بین دو گروه گزارش نمیکند.بنابراین تا کنون بین دو گروه از نظر عوارض و تحمل داروو اثر بخشی از نظر بالینی تفوتی مشاهده نگردیده است.
مراحل بعد مقایسه میزان اثر دارو بر اساس معیار تصویر برداری مغناطیستی (MRI) بود کلیه بیماران در بدو ورد به مطالعه و همچین به فواصل 6 ماه با پروتکل یکسان MRI گردیده اند و نتایج با برنامه کامویوتری AMIRA مقایسه گردیده است.
در مقایسه حجم پلاک ها P:0.218 بدست آمده است که تفاوت معنا داری را نشان نمیدهد
با توجه به آنکه در بدو مطالعه افراد گروه B حجم پلاک بیشتری داشته اند .و تغییر حجم پلاک پس از درمان اندکس مهتر از حجم مطلق پلاک میباشد.تغییر حجم پلاک در فواصل شش ماهه بین دو گروه مقایسه گردید.و در این مقایسه P:0.595 بدست آمد.
که حاکی از عدم تفاوت با ارزش در تغییر حجم پلاک ها بین دو گروه بود.
در مقایسه بروز ضایعات جدید T2 در MRI متوالی افراد دو گروه P:0.121 بدست آمد.که تفاوت با ارزشی را نشان نمیدهد.در مقایسه تعداد ضایعات GD-ENHANCING بین دو گروه که در واقع ضایعات فعال میباشندP:0.536 بدست آمد که مجداداً تفاوت با ارزشی را بین دو گروه نشان نمیدهد.
در نتیجه تا کنون پس از دو سال بررسی از نظر عوارض و اثر بخشی بالینی و تصویر برداری.تفاوت با ارزشی بین داروی زیفرون و بتافرون مشاهده نگردیده است.

خوب دوستان این تاییدیه رو یکی از اساتید دانشگاه تهران به نام دکتر محمد رضا شیئی با کد نظام پزشکی 29688 مهر و امضاء کرده بودند.

توضیحاتی در مورد نتایج آزمایش :
معیار p که برای مقایسه و سنجش تفاوت عملکرد بین دو گروه وجود دارد در صنعت ، پزشکی ، داروسازی و سایر گرایش ها کاربرد دارد.
زمانی که قصد مقایسه یک دارو با دارو نما را دارند از این مقایس استفاده میکنند که اگر p < 0.05 باشد دو دارو شباهتی باهم نداشته و داروی کپی برداری شده در آزمایش نامعتبر شناخته میشود . ( برای مطالعه بیشتر کلیک نمایید )
دکتر عظیمی در این ارتباط میفرمایند :
در هر آزمون آماری فرضیه اولیه ای وجود دارد که آن را فرضیه صفر ( H0 یا null hypothesis) می نامند. این فرضیه مساوی بودن و عدم اختلاف دو موضوع را مطرح می نماید. در برابر این فرضیه فرضیه های مخالف ( alternative hypothesis یا H1) وجود دارد.
P-value احتمال پیشامد مشاهده شده و به منزله تایید فرضیه صفر است. هر اندازه این میزان کوچکتر باشد فرضیه صفر با اطمینان بیشتری رد می شود و هر اندازه این عدد بزرگتر باشد فرضیه صفر بیشتر تایید می شود. در پزشکی هرگاه P-value کمتر از 0.05 باشد فرضیه صفر رد و هرگاه بیشتر باشد فرضیه صفر تایید می گردد. در مطالعه زیفرون فرضیه صفر عدم تفاوت این دارو با بتافرون بوده است.همانطور که ملاحظه می فرمایید تمام اعداد P به دست امده بیشتر از 0.05 (اعداد 0.595 و 0.218و0.121) می باشد که بیانگر تایید فرضیه صفر یا به عبارتی عدم تفاوت دو داروست.

دکتر خوشنام در این ارتباط میفرمایند :
این آزمایش نشان داده ، تفاوت بارزی با داروی مادر وجود ندارد . در مقایسه های آماری وقتی 2 مولفه با هم مقایسه میشوند و عدد p آن ها خیلی کم و از نظر آماری به 0 نزدیک است ، نشان دهنده ارتباط معنی داریست که بین این 2 کشف میشود. که p value کمتر از 0.05 نشان دهنده اختلاف دو دارو میباشد.

با تشکر از دکتر خوشنام و دکتر عظیمی که در این ارتباط مزاحمشان شدیم .

در پایان کار به بررسی بسته بندی و مشکلات آن برای بیماران پرداختیم.
اولین موردی که ذکر شد سخت باز شدن پدهای الکل بود که چند نفر از مبتلایان گفته بودند. در اینجا دکتر ارتقائیان و دکتر ایلکا برای روشن شدن این مطلب یک بسته از دارو را آوردند. و پدهای الکل آن را به سروش و حمید دادند. پد های الکلی به راحتی باز شد اند.
این در حالی است که حمید برای بررسی این موضوع چند روز بعد از این بازدید پد الکل یکی از بیماران را تحویل گرفته وآن را آزمایش کرد. پد بسختی باز شد و تفاوت فاحشی از نظر راحتی باز شدن پد مشاهده شد.
در مورد کلکتور نیز این آزمایش صورت گرفت. بسته بندی کلکتور در همان محیط قابل باز شدن نبود. این موضوع را امتحان کردیم و همه مطلب را تایید کردند. دکتر ایلکا اشاره کردند که بسته بندی کلکتور تغییر داده خواهد شد. و در بسته بندی جدید این مشکل بر طرف میشود.
درنهایت باز شدن شیشه آب مقطر مورد آزمایش قرار گرفت. که این آزمایش فقط توسط دکتر ایلکا صورت گرفت. و ایشان سر شیشه آب مقطر را با یک انگشت و به راحتی شکستند.

دکتر ارتقاییان به عنوان دارو ساز و مجری طرح تاکید زیادی بر این مطلب داشتند که این موارد جانبی و حاشیه ای نباید اصل مطلب که ساختار خود دارو میباشد را زیر سوال ببرد.
دکتر ایلکا در نهایت برای توجیه بیماران گفتند که این دارو را سازمان غذا و دارو تایید کرده است. و هیچ سند و مدرکی مهمتر از این نمیباشد. در اینجا حمید سوال کرد که : این سازمان غذا و دارو همانی است که داروی آرژانتینی را تایید کرده و شما داروهای آن را فاقد مطالعه وعملکرد خوب میدانید. این همان سازمان است.
در اینجا دکتر اذعان کرد اند که پاسخی برای این سوال ندارند.

نهایتاً خانم دکتر نکاتی را برای کم کردن عوارض تزریق دارو ذکر کردند.
البته این نکات میتواند برای تمامی عزیزان مصرف کننده داروی اینترفرون مفید باشد
1- حتی المکان تزریق را شب انجام دهید.
2- نیم ساعت قبل از تزریق دارو از مسکن استفاده کنید تا درد تزریق به کمترین مقدار خود برسد
3- هنگام تزریق بر عضلات ران بر روی خط اتوی شلوار تزریق نکنید. تا درد تزریق به حداقل برسد. مکان تزریق باید از خط اتو بی میزان پنج سانتی متر فاصله داشته باشد
4- در صورتی که مدت زمان زیادی از مصرف دارو نمیگذرد . نیم ساعت پس از تزریق از یک مسکن دیگر نیز استفاده کنید

از مسئولین شرکت زیست دارو جناب آقای دکتر ایلکا و سرکار خانم دکتر ارتقائیان بابت در اختیار گذاشتن اطلاعات این دارو سپاسگذاریم .
همچنین از دوست عزیزمون سروش که زحمت تهیه این گزارش رو کشدند تشکر میکنیم.

[sooorooosh]

همه چیز خوب بود. رو تنها چیزی که اصلا نتونستن منطقی با هامون بحث کنن و جواب مشخصی بهمون بدن درد تزریق بود.من با چند تا از دوستان هم که صحبت کردم باز معتقد بودن که درد تزریق خیلی زیاده.
ولی اثر بخشی دارو روی الگو های اماری خیلی خوب بود و شاخص p عددهای خوبی براش بدست اومده بود.
در ضمن نوع بسته بندی و تجهیزات جانبی دارو خیلی مهم بود. اونا وعده عوض شدن همه چیز رو دادن. و قول دادن که در بسته بندی جدید تمامی مشکلات رفع خواهد شد
اون چیزی که برام خیلی مهم بود این بود که برای هر سه نفرمون فقط روشن شدن کیفیت دارو و عملکردش اهمیت داشت. و انصافا زحمت زیادی کشیده شد،خودم مکالمات انجام شده رو سه مرتبه گوش کردم.که هر دفعه سه ساعت زمان برد
از حمید واقعا ممنونم. چون برای قانع شدن بر سر مبحث p value خیلی تلاش کرد. و زحمتهای زیادی رو متقبل شد. مهم این هست که الان به کیفیت دارو ایمان اوردیم. چون خودمون تحقیق کردیم. و کسی مطلب رو بهمون تزریق نکرده.

[hessam]

دوستان
واقعا ممنونم که وقت خودتان را در مورد روشن شدن برخی مسائله که در ذهن من نوعی هست گذاشتید
موقعی که عکس را دیدم
یک سوال برای من پیش آمد
وسیله زیر چیه چه کار بردی داره؟

راستی
آدابتور چیه که می گن بتافرون داره زیفرون نداره؟
واقعا از لحاظ ظاهر آدم به دارو شک می کنه نا سلامتی به اصطلاح افتخار تولید ملی و خود کفاییه انشالاه که سریع تر این ظاهر را اصلاح کنند

[mahdiye1989]

حسام جان آدابتوٍر یه رابطیه بین آب مقطر و دارو که پودریه,کمک میکنه آب مقطرو قطره قطره وارد کنیم و محلول کف نکنه خراب بشه.

[hamid]

حسام جان این عکس دقیقا همین آداپتور هست که شنیدی زیفرون نداره !
پس معلومه که یه خبر کذب هست چون زیفرون هم اداپتور داره
استفادش هم برای همین موردی هست که مهدیه عزیز گفته

[sooorooosh]

از دوستانی که دارو رو تزریق میکنن و مشکلی با تزریق دارن .
حالا هر چیز که باشه. درد تزریق. یا کف کردن زیاد دارو. یا هر مشکل دیگه ای که هست. خواهش میکنم بیان کنن.
مشکلاتتون رو در مورد بسته بندی دارو هم بگین.
خوب تا دوستانی که از مطلب خبر دارن در موردش نگن ما نمیتونیم این مطالب رو به شرکت انعکاس بدیم.
مثلا در مورد پد الکلیشون تو جلسه ای که داشتیم چند سری رفتن پد اوردن و دسته هممون دادن. خوب خیلی راحت باز میشد. اما وقتی حمید پد اصلی داخل دارو رو از یکی از بیمارها گرفت به هیچ صورتی نتونست بازش کنه.
حالا پد الکل مسله مهمی نیست. یه بسته از اون پنج هزار تومن هست. ولی تو مورد های مهمتر حتما از دوستانی که دارو رو تزریق میکنن تقاضای کمک و همکاری داریم.
مخصوصا تاثیر استفاده از ادابتور. که ایا در حل شدن و کف نکردن تاثیری داره یا نه ؟
همین طور مسله درد تزریق. ایا با استفاده از ادابتور و حل شدن به نحوه پیشنهادی شرکت سازندهی دارو درد تزریق کاهش پیدا میکنه ؟
از همکاریتون بینهایت مننونم

[nahid]

از زحمت هر سه تاتون خیلی خیلی ممنونم.

این آداپتور فقط برای داروهای زیر جلدیه یا برای عضلانی هم میشه استفاده کرد؟

[hamid]

برای داروهای زیرجلدی هست

[یه غریبه]

من بدون آداپتور امتحان نکردم که ببینم توی مقدار درد تاثیر داره یا نه. اما با آداپتور، اگه آب مقطر رو ذره ذره و با زاویه 30 درجه (اینو یه دوست خیلی خوب بهم یاد داد) وارد ویال دارو که پودر هست بکنیم، دارو کف نمیکنه و خوب تزریقش راحت تر میشه. اما اگه دقت نکنیم دارو با آداپتور هم کف میکنه