دوبینی (DIPLOPIA)
نام دیگر دو بینی دیپلوپیا است که در آن از یک شی دو تصویر دیده می شود. به طور کلی دو نوع دوبینی وجود دارد:
الف) دوبینی تک چشمی ب)دوبینی دوچشمی
زمانی که یک بیمار با شکایت دوبینی مراجعه می کند ابتدا باید مشخص شود: 1- در کجا دو تصویر از هم فاصله گرفته اند و در کجا در هم رفته اند. 2- آیا به صورت افقی یا عمودی از هم جداشده اند.
دوبینی تک چشمی(monocular diplopia) :
به دوبینی گویند که تنها در یک چشم وجود دارد. این دوبینی حتی زمانی که چشم دیگر بسته است ادامه می یابد و زمانی که فرد به جهت دیگری نگاه می کند هم این دوبینی از بین نمی رود.اگر حدس زده شود که دلیل شکایت بیمار از دوبینی، دوبینی تک چشمی باشد باید از بیمار سوال شود که آیا وقتی یک چشم بسته است این اتفاق می افتد؟ از مهمترین دلایل دوبینی تک چشمی میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
1- استیگماتیسم
2- کراتوکونوس (قوز قرنیه)
3- ناخنک (pterygium): ضخیم شدگی در ملتحمه، لایه موکوسی که سطح داخلی پلکها و قسمت سفید چشم را می پوشاند. این ضخیم شدگی به سمت قرنیه افزایش می یابد.
4- کاتاراکت(آب مروارید): شفافیت لنز به مقدار زیادی کاهش می یابد. از جمله ریسک فاکتورهای آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
سن بالای 65 سال، تروما یا ضربه به چشم، دیابت طولانی مدت، سیگار کشیدن، استفاده از داروهای استروئیدی و یا استفاده از درمانهای رادیولوژی
5- جابه جایی لنز: لیگامان یا رباطی که به لنز متصل است و آنرا نگه می دارد، پاره می شود و لنز جابه جا می گردد.دلیل این اتفاق می تواند ترومای چشم و یا حالتی باشد که سندروم مارفان نامیده می شود.
6- خشکی چشم
7- بعضی از مشکلات رتین: زمانی که سطح رتین کاملا صاف نباشد (که دلایل مختلفی دارد) ممکن است دوبینی تک چشمی ایجاد گردد.
8- چند مردمکی بودن
دو بینی دوچشمی (binocular diplopia)
که در آن چشم ها راستای خود را از دست می دهند. این دوبینی زمانی که یک چشم بسته میشود متوقف می شود. ماهیچه های اطراف کره چشم جهات نگاه را تنظیم می کنند و هر مشکلی که این ماهیچه ها را تحت تاثیر قرار دهد می تواند موجب دو بینی شود. از جمله:
I. استرابیسم: به مشکلی گویند که در دوران کودکی چشم ها راستای خود را از دست می دهند و حدود %4 از کودکان زیر 6 سال را تحت تاثیر قرار می دهد.
II. آسیب به اعصاب کنترل کننده ماهیچه های خارج چشمی: اعصاب به دلیل آسیب های مغزی آسیب می بینند. دلایل آسیب های مغزی: عفونت، اسکلروزیس چندگانه(ام اس)، سکته مغزی، ترومای سر یا تومور مغزی به ویژه توموری که در انتهای تحتانی مغز واقع شده باشد.، تومور یا ترومایی که به سمت حدقه چشم رشد می کند می تواند در طول مسیر عصب به عضله چشمی به هر قسمت از عصب آسیب وارد کند.
III. دیابت: این بیماری می تواند موجب آسیب به یکی یا تعداد بیشتری از اعصاب کنترل کننده حرکات چشم شود. حتی در بسیاری از موارد قبل از آنکه فرد متوجه دیابت خود شود، این اتفاق می افتد. میاستنی گراویس که نوعی بیماری عصب- عضله ای است باعث می شود که عضله به راحتی خسته شده و در نهایت ضعیف شود. دلیل این بیماری: سیستم ایمنی اشتباها مکانهایی را که عصب ایمپالسهایی را به عضله منتقل می کند و موجب انقباض عضله می گردد را مورد حمله قرار می دهد.
IV. بیماری های گراوز: این بیماری عمومی ترین اثر پرکاری تیروئید است و در بعضی از افراد با بیماری گراوز دو بینی نیز پیشرفت می کند که این می تواند به این علت باشد که ماهیچه های کنترل کننده حرکات چشم در داخل حدقه موج دار و یا کلفت می شوند.
V. ترومای ماهیچه های چشمی: ماهیچه های حدقه چشم ممکن است به دلیل ضربه به صورت به ویژه به دلیل شکستگی استخوانهای نازک چشم آسیب ببینند
تشخیص:
اولین قدم این است که بفهمیم آیا دوبینی تک چشمی است یا دو چشمی! برای این کار ابتدا از بیمار می خواهیم یک چشم خود را بپوشاند و پس از آن نوبت به چشم دیگر است که باید آن را بپوشاند. اگر بیمار دوبینی تک چشمی داشته باشد باید مواردی مثل کاتاراکت و ... را در مورد او بررسی نمود. اگر دوبینی دوچشمی باشد و هیچ تروما یا ضربه ای صورت نگرفته باشد، باید بیمار از لحاظ ابتلا به دیابت ، بیماری های گراوز و یا اختلالات عصبی بررسی شود. در تشخیص دوبینی دوچشمی باید بفهمیم کدام ماهیچه چشمی تحت تاثیر قرار گرفته است. برای دانستن این مساله باید از بیمار بخواهیم به تارگتی که به جهات بالا، پایین، چپ و راست حرکت داده می شود نگاه کند. این تست این امکان را به ما می دهد تا بفهمیم هر چشم در هر جهت چه اندازه حرکت می کند. بعد از آن از بیمار می خواهیم بر روی یک تارگت فوکوس کند وبه نوبت چشم هایش را می بندیم.(cover test) اگر مشاهده کردیم که چشم های بیمار در حین جابه جا کردن کاور جابه جا می شوند، این بدین معناست که چشم ها با هم کاملا هماهنگ نیستند. ممکن است برای جابه جا نمودن تصویر و تکرار تست، پریزم هایی را مقابل چشم بیمار قرار دهیم. این کار امکان تشخیص واندازه گیری درجه یا مقدار دوبینی را زمانی که بیمار به جهات مختلف نگاه می کند را به ما می دهد .برای تشخیص اینکه آیا فرد نیاز به انجام تست های بیشتر دارد یا نه، باید نتیجه تست ها را به همراه یک تاریخچه کامل از بیماری های چشمی فرد و دیگر علائم اضافی که در تشخیص به ما کمک می کنند را مورد بررسی قرار دهیم. به طور مثال: اگر حدس زدیم که بیمار پرکاری تیروئید دارد بیمار باید آزمایش خون بدهد تا سطح هورمون های تیروئیدی وی مشخص گردد. اگر حدس زدیم که به دلایلی اعصاب ماهیچه های چشمی بیمار در گیر شده، بیمار نیاز به یک MRI و یا CT اسکن از ناحیه سر خود دارد، تا از نظر تروما، خونریزی، تومور یا نقص رگهای خونی در مغز بررسی شود.
مدت زمان مورد انتظار (Expected duration)
این که چه مدت دوبینی ادامه می یابد بستگی به علت ایجاد کننده آن دارد. به طور مثال کاتاراکت و ناخنک ممکن است در طول زمان بدتر شوند؛ ولی هر دو می توانند از طریق عمل جراحی تصحیح شوند. در فردی که دوبینی وی به علت دیابت است، اعصاب اغلب بعد از چند ماه دوباره رشد می کنند. زمانی که این دو اتفاق می افتد دوبینی تقریبا ناپدید می شود. بچه هایی که به دلیل استرابیسم دچار دوبینی شده اند، با درمان استرابیسم، دوبینی آنها بهبود می یابد.
درمان:
درمان دوبینی بستگی به دلایل ایجاد کننده آن دارد. برای مثال در افرادی که آستیگمات باعث دوبینی آنها شده می توان ازعینک یا کنتاکت لنزهای ویژه استفاده نمود. گاهی اوقات به راحتی می توان با به روز کردن عینک تجویز شده از بروز مشکلات جلوگیری کرد. برای درمان کاتاراکت و ناخنک از جراحی استفاده می شود. درمان دوبینی دوچشمی نیز با توجه به علت ایجاد آن درمان خاص تعیین میشود
منابع:
http://optometry85.blogfa.com/post-42.aspx
http://en.wikipedia.org/wiki/Diplopia
همچنین در سایت زیر تجربیات و علت بیماری تعداد زیادی از بیماران مبتلا به دوبینی بخصوص دوبینی تک چشمی ذکر شده است:
http://www.medhelp.org/posts/Eye-Care/As...st_comment
