[meysam pishro]

کارکردهای هیجان

جامعه و علوم اجتماعی > روان شناسی > انگیزش و هیجان > روان شناسی هیجان
(cached)
________________________________________
مقدمه
همچون تمامی ویژگیهایی که موجودات زنده دارند، هیجانات نیز با اهداف و کارکردهایی مشخص می‌شوند. همه آنچه به عنوان علائم هیجانات و یا فیزیولوژی هیجانات شناخته می‌شوند در راستای اهدافی صورت می‌گیرند و به نظر می‌رسد که هر یک از انواع هیجانات با علائم ویژه‌ای که دارند بنا به دلایل ویژه خود بروز می‌کنند، بطوری که تمام تغییرات ایجاد شده در راستای رسیدن به آن هدف شکل می‌یابند. در بحث کارکرد هیجانات ، عملکرد و نتیجه‌ای که هر یک از این هیجانات بوجود می‌آورند مورد بحث قرار می‌گیرد.
کارکرد هیجان ترس
علائم هیجان ترس را در نظر بگیرید. چه اتفاقی در فردی که ترسیده است اتفاق می‌افتد. تمام تغییرات مشاهده شده در راستای عقب کشاندن او از محرک ترس آور هستند. به نظر می‌رسد این تغییرات به صورت یکپارچه‌ای می‌خواهند شرایط فرار او را مهیا کنند. گریز و اجتناب کارکردهای اساسی هیجان ترس هستند. که بسته به نوع و شدت ترس اشکال مختلفی به خود می‌گیرند. شاید واکنش فرار را به وضوح در فردی که از دیدن یک مار افعی دچار وحشت شده است ببینیم. تغییرات هورمونی و عضلانی او را آماده فرار کرده است.

اما در یک فردی که در یک مصاحبه استخدامی دچار اضطراب و ترس شده است، شاید بطور علنی تغییرات حاکی از فرار از موقعیت را مشاهده نکنیم. اما بسته به شرایط موقعیتی و شاید به صورت ذهنی در فرد این هدف دنبال می‌شود و تغییرات فیزیولوژیکی درونی نیز به نوبه خود این کارکرد را دنبال می‌کنند. البته توجه به این نکته نیز ضروری است که گاه شدت تغییرات ایجاد شده به قدری زیاد است که عملکرد طبیعی هیجان را مختل می‌سازد. بطوری که با مشاهده یک محرک شدیدا ترس آور در اثر انقباض شدید عضلات فرد سر جای خود میخکوب می‌شود. پاها ناتوان می‌شود و او قادر به فرار نمی‌شود. بطور کلی هیجان ترس به عنوان هیجان یاری کننده بشر و حیوانات بوده است، که به منظور بقاء آنها بکار رفته است. بدون این هیجان مطمئنا اجتناب از شرایط خطرزا وجود نداشته و بقاء موجود زنده محکوم به نابودی بود.
کارکرد هیجان خشم
هیجان خشم به حالتهای دفاعی موجود زنده در حین احساس خطر مربوط می‌شود. در مواجهه با محرک آزار دهنده و اغلب ناکام کننده این واکنش راه اندازی می‌شود و باعث می‌شود تا موجود زنده حالت دفاعی به خود بگیرد و تلاش کند تاثیری روی تغییرات شرایط داشته باشد. این هیجان با همین کارکرد را حتی در حیوانات پست‌تر ، ماهی و موش نیز می‌توان مشاهده کرد. یک موش 12 روزه هر چیزی را که به او آسیب رساند گاز می‌گیرد و در یک ماهگی به موش بیگانه حمله‌ور می‌شود. در ماهیها ، ماهی تازه وارد به یک مخزن باعث برانگیخته شدن ماهی قدیمی میشود، بطوری که باله‌های میانی خود را بلند می‌کند، رنگ بدنش تیره‌تر می‌شود و بسوی رقیب خود هجوم می‌برد.

اگر این رفتار باعث عقب نشینی ماهی جدید نشود. آنگاه به دور یکدیگر می‌چرخند و بعضی اوقات با دمشان به یکدیگر ضربه می‌زنند یا سرشان را بهم می‌کوبند یا یکدیگر را زخمی می‌کنند. تمام این حرکات مبتنی بر خشم برای دفاع از مستمر و شخصی صورت می‌گیرد. این هیجان نیز با بقاء موجود زنده مرتبط است. هر چند در هیجان ترس موجود زنده تلاش می‌کند خود را از موقعیتی که احساس می‌کند توان مقابله ندارد، خارج می‌کند، در موقعیتهایی که قدرت کنترل بیشتری می‌کند واکنش خشم نشان می‌دهد و سعی می‌کند تغییراتی در موقعیت یا یک فرد که شخص را دچار خشم کرده ایجاد کند.
کارکرد هیجان اندوه
هیجان اندوه در یک معنای عمیقتر با مساله محرومیت از فرآیندهای لذت بخش برای موجود زنده همراه است؛ موجودات زنده بطور طبیعی تمایل به رسیدن حالتهای لذت و شادی دارند. وقتی چنین احساسی با انواع دلایل بیرونی دچار ناکامی می‌شود احساس محرومیت در فرد بوجود می‌آید. در واقع واکنش اندوه پاسخی به محرومیت از یک نیاز اساسی است که فرد احساس می‌کند، نمی‌تواند کنترل بر آن داشته باشد، یعنی قادر به از بین بردن محرومیت نیست. مثلا در نوع شدید حالتی از دست دادن یکی از عزیزان که فرآیند طبیعی آن احساس اندوه است.
کارکرد هیجان شادی
موجودات زنده بطور طبیعی تمایل به رسیدن به اهداف لذت بخش دارند. انسان و حیوانات بطور طبیعی لذت جو هستند، رسیدن به این لذات او را شادمان و خوشحال می‌کند. عملکردهای او را بالا می‌برد و موجب انگیختگی بیشتر می‌شود. در چنین حالی نیرو و انرژی بدنی و حتی ذهنی در حد بهینه قرار و او را به عملکردهای رضایت بخش زندگی می‌کند و این عملکردها ممکن است از عملکردهایی مثل فعالیت جنسی را تا عملکردهایی در موقعیت اجتماعی را شامل می‌شوند. هیجان شادی را معمولا ثمربخش و نیرو دهنده و هدایت کننده دانسته‌اند. و البته این مساله را نیز ذکر کرده‌اند، افزایش بی‌رویه آن با جهت گیریهای نامناسب و پراکنده عملکرد مفید را خدشه‌دار می‌کند.
کارکرد سایر هیجانات
کلیه هیجانات در ارتباط با یکسری محرکات که می‌توانند محرکات که می‌توانند محرکات بیرونی یا محرکات ذهنی باشند و کارکردهای آنها در ارتباط با این محرکات شکل می‌گیرد. در هیجانی مثل تهجب که در مواجهه فرد با محرک جدید و تازه رخ می‌دهد که با شناخته‌ها و اطلاعات قبلی فرد هماهنگی ندارد، معمولا اطلاعات جدیدی وارد سیستم ذهنی فرد می‌شوند.

هیجان تنفر کمک می‌کند تا فرد از محرک ناخوشایندی که البته لزوما ترس آور نیست دوری کند. در نوع انسان این کارکردها معمولا جنبه اجتماعی به خود می‌گیرند، بطوری که مبحث کنترل هیجانات در مباحث اجتماعی اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. برخی از این هیجانات ممکن است تاثیرات مخربی روی روابط اجتماعی فرد داشته باشند. بنابراین انتظار بر این نیست که همواره ، هیجانات رسیدن به کارکردهای مفید و سالم را دنبال می‌کنند.
مباحث مرتبط
• انگیزه‌های فیزیولوژیک
• انواع هیجان
• روابط اجتماعی
• روانشناسی هیجان
• عوامل کاهش اضطراب
• فیزیولوژی هیجان
• نحوه کنترل هیجانات شدید
• هیجانات و بیماریهای روانی
• هیجان اندوه
• هیجان ترس

[# پریسا #]

هیجان‌های مثبت را تقویت كنید-هیجان چیست؟



واكنش‌ها در اثر عوامل و محرك‌های بیرونی به وجود می‌آیند و هر فردی با توجه به ذهنیت خود آنها را تفسیر می‌كند و به شكل‌های مختلف مثل ترس، خشم، غم و اندوه، تنفر، تحقیر، احساس گناه، شادی و خنده و... بروز می‌دهد، بنابراین هیجان تلفیقی از برداشت‌های ذهنی فرد و محرك‌های بیرونی است...



انسان‌ها هیجان‌ها را به حالت‌های مختلفی مثل تغییر چهره، تغییر تن صدا و حركت‌های اندام‌ها نمایش می‌دهند. این بحث به این دلیل اهمیت دارد كه نوع هیجان می‌تواند ریشه بسیاری از مشكل‌های روان‌شناختی باشد. به‌طور كلی هیجان به دو گروه عمده مثبت و منفی تقسیم‌بندی می‌شود. هیجان‌های مثبت معمولا لذت‌بخش و خوشایند هستند و حتی سلامت روان را بهبود می‌بخشند و نقش مهمی در زندگی ایفا می‌كنند و فرد دارنده آن اصولا از عملكرد بهتری در زندگی اجتماعی‌اش برخوردار است.




هیجان‌های منفی مثل ترس، خشم، غم و اندوه در عین اینكه جزیی از زندگی ما هستند اما هنگام تجربه آن اگر نتوانیم به خوبی كنترلشان كنیم و قادر به مهار آنها نباشیم، حتما باعث بروز مشكل‌های رفتاری و ذهنی خواهند شد. هیجان‌های منفی، در افرادی كه از اختلال‌های شخصیتی مثل اختلال اضطرابی و افسردگی و... رنج می‌برند بیشتر سر می‌زند. انسان‌هایی كه به طور مستمر این نوع هیجان را تجربه می‌كنند به تدریج در معرض مشكل‌های روان‌تنی مثل ناراحتی‌های گوارشی و قلبی – عروقی قرار می‌گیرند. هیجان‌های منفی باید مهار شوند زیرا شخصی كه دارای این ویژگی است در تعاملات اجتماعی‌اش با دیگران دچار مشكل‌ می‌شود و ضعف كاركردی و عملكردی پیدا می‌كند.



در واقع به‌كارگیری هر دو نوع آن (منفی و مثبت) بعد از مدتی به جزیی از ساختار شخصیتی فرد تبدیل می‌شود و به‌صورت یك عادت در او باقی می‌ماند. چه بهتر كه بتوانیم هیجان مثبت را در خود رشد دهیم. برای این كار باید برداشت‌های ذهنی منفی كنار گذاشته شود و مثبت‌ها آشكار شوند یعنی هر فردی كه دارای خصوصیات منفی است، لازم است خود را در موقعیت‌هایی قرار دهد تا بتواند مثبت‌ها را تقویت كند. مثلا اگر فرد غمگینی است، در محافل شاد مثل میهمانی‌ها و عروسی‌ها شركت كند و اگر طبیعت را دوست دارد زمانی را به رفتن به كوه، دریا و... اختصاص دهد یا برای تمدد اعصاب تصویرسازی ذهنی كند. چشم‌ها را ببندد و به موسیقی آرامی گوش فرادهد.



به طور كلی هر عاملی كه بتواند حس خوبی به او بدهد شناسایی و با جایگزین كردن هیجا‌ن‌های مثبت به جای هیجان‌های منفی ناسالم سلامت روانی خود را تضمین كند.