[امیرپوریا]

ایا استفاده از سلولهای بنیادی درمان قطعی ام اس و جایگزین درمانهای فعلی است؟
شبکه خبری بی بی سی اخیرا چندین مورد موفقیت امیز در مورد استفاده از سلولهای بنیادی در انگلستان نشان داده است که سوالات متعددی را در ذهن مبتلایان به ام اس ایجاد کرده است برای روشن شدن موضوع در ذیل به این مبحث خواهیم پرداخت

۱-سلول بنیادی چیست؟
سلول بنیادی سلولی است که قابلیت تبدیل به سلولهای دیگر را دارد .این سلولها در مغز استخوان ، بند ناف جنین، خون و... وجود دارند . به طور مثال سلول بنیادی موجود در خون یا مغز استخوان می تواند به گلبول سفید ، گلبول قرمز و سایر عناصر موجود در خون تبدیل شود.
۲- سلولها ی بنیادی در ام اس چگونه استفاده شده است؟
از طرق مختلف سلولهای بنیادی برای درمان ام اس به کار رفته است مثلا در یک روش سلول بنیادی را به داخل مایع مغزی نخاعی بیماران ام اس تزریق کردند که این کار توسط اقای دکتر لطفی در ایران هم انجام شده بود . روش دیگر سلولهای بنیادی با منشا خونی را همرا با سرکوب سیستم ایمنی به کار بردند این روش موثرترین روش به کار گرفته شده بوده است و همان روشی است که بی بی سی تبلیغ ان را می کند البته کشور پیشرو در این زمینه کانادا بود که دو سال قبل نتایج تحقیقات در این زمینه را منتشر کرد.

۳-روش به کار بردن سلولهای بنیادی با منشا خونی همراه با سرکوب شدید سیستم ایمنی چگونه انجام می شود ؟
در این روش ابتدا سلولهای بنیادی از خون فرد جدا و در محیط کشت خارج از بدن تبدیل به گلبول های سفید می شوند سپس با استفاده از داروهای شیمی درمانی قوی گلبول های سفید درون بدن فرد را نابود می کنند و گلبولهای سفید را که در خارج بدن کشت داده بودند وارد بدن کرده و جایگزین گلبول های قبلی می کنند و به عبارتی سیستم ایمنی را از نو بازسازی می کنند.

** برای انجام این روش موارد زیر مورد نیاز است:
الف -تیم تخصصی در زمینه کشت سلولها و محیط های کشت بسیار پیشرفته در مکانهای ویژه فاقد حتی یک میکروب
ب-همراه بودن متخصص خون و انکولوژی با متخصص مغز و اعصاب
ج- اتاقهای ویژه برای نگهداری بیماران چون زمانیکه با استفاده از شیمی درمانی گبولهای سفید فرد از بین می رود ، بیمار حتی ممکن است با یک ویروس ساده از بین برود

** بنابراین این روش نیاز به تجهیزات و امکانات فوق پیشرفته دارد و در کل انجام این روش مستلزم صرف هزینه های بسیار زیاد است**

۴-ایا روش به کار بردن سلولهای بنیادی با منشا خونی همراه با سرکوب سیستم ایمنی باعث علاج بیماری ام اس می شود؟
این روش تاکنون حداقل در سیزده کشور دنیا استفاده شده است و هم در ام اس عود کننده بهبود یابنده و هم در نوع پیشرونده استفاده شده است و نتابج زیر به دست امده است: ( این نتایج مربوط به نتایج مطالعات انجام شده تا اکنون است با توجه به اینکه مطالعات همچنان در حال انجام است ممکن است نتایج در اینده تغییر کند)
الف- در ام اس پیشرونده این روش در پنجاه در صد موارد توانسته جلوی پیشرفت بیماری را بگیرد ودر پنجاه درصد دیگر در این زمینه ناموفق بوده است.
ب- در جلوگیری از بروز حمله و جلوگیری از پیدایش پلاک های جدید در ام اس عود کننده و بهبود یابنده این روش بسیار موفق عمل کرده است.
ج -در زمینه بهبود ناتوانی به ویژه ناتوانایی های که در اثر حملات ایجاد شده استفاده از این روش موفقیت امیز بوده است.

*** نکته بسیار مهم این است که در موارد ب و ج هم که این روش بسیار موفق عمل کرده نتابج دایمی نبوده و به طور مثال در درصدی ازبیماران بعد از چند سال علایم بیماری مجددا ظهور کرده است**

۵- ایا به کار بردن روش سلولهای بنیادی با منشا خونی همراه با سرکوب سیستم ایمنی در حال حاضر میتواند جایگزین داروهای فعلی شود؟
برای پاسخ به این سوال و جایگزینی یک روش درمانی به جای روشهای مرسوم باید فواید و مضرات روشها با هم مقایسه شوند تا در این مورد تصمیم گیری شود. در ذیل فواید و مضرات این روش بر اساس اطلاعاتی که تا حال حاضر موجود است با داروهای رایج مقایسه شده است:

الف- روش سلولهای بنیادی حتی در بهترین مراکز دنیا با خطر یک تا دو درصدی مرگ به علت عوارض داروهای شیمی درمانی یا عفونت همراه بوده است در صورتی که این میزان در داروهای فعلی که در درمان استفاده می شوند بسیار بسیار کمتر می باشد یا اصلا وجود ندارد

ب- درست است که روش سلول بنیادی از نظر زمان بیشترین میزان خاموشی و عدم فعالیت بیماری را ایجاد کرده است اما در بسیاری از بیماران حتی با داروهای کمتر قویتر خط اول مانند اینترفرون ها و گلاتیرامر استات و ... سالهاست که بیماری خاموش شده و نه حمله و نه فعالیت ام ار ای دیده می شود.

ج- روش سلولهای بنیادی نیاز به یک گروه فوق تخصصی و امکانات ویژه و هزینه های زیاد دارد در صورتی که مصرف داروهای فعلی نیاز به چنین امکاناتی ندارد. حتی در کشورهایی که سالهاست از این روش استفاده کرده اند فقط برای تعداد معدودی این روش به کار رفته چون هزینه ها و امکانات لازم اجازه استفاده گسترده را نمی دهد

د- یکی از مزیتهایی روش سلول بنیادی این است که در یک مرحله انجام می شودو دیگر بیمار نیاز به مصرف دارو تا سالها ندارد از طرف دیگر داروهای جدید نیز مانند اکرلی زومب و ریتاکسی مب ( هر شش ماه یکبار)
، لمترادا یا المتوزومب ( یک بار در سال به مدت دو سال و بعد عدم مصرف تا دو تا چهار سال) ، ماون کلاد یا کلادریبین ( یک بار در سال به مدت دوسال و بعد عدم مصرف تا دو سال) نیز تقریبا از چنین مزیتی برخوردارند

۶-ایا روش استفاده از سلولهی بنیادی با منشا خونی همراه با سرکوب سیستم ایمنی در ایران نیز قابل انجام است؟
پاسخ به این سوال مثبت است ما در ایران کاملا دانش استفاده از این روش را داریم در زمینه کشت سلولی سالهاست که در ایران به طور موفقیت امیز انجام می شود حدود پنج سال قبل طرح دیگری توسط اینجانب و پژوهشگران مرکز ضایعات نخاعی دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد که در ان زمان سلولهای بنیادی کشت داده شده به داخل مایع مغزی نخاعی بیماران مبتلا به ALS تزریق شد . مشکل ما نداشتن مکان خاص برای این کار برای بیماران ام اس است . هم اکنون این امکانات برای پیوند مغز استخوان برای مبتلایان به سرطان خون موجود است منتهی تعداد کم این مراکز و در صف انتظار بودن بیماران سرطانی امکان استفاده از این مراکز را برای بیماران ام اس عملا غیر ممکن ساخته است. حدود بیش از دو سال برای فراهم کردن مکانی برای بیماران ام اس تلاش شد حتی سال قبل جلسه ای در معاونت علمی و فن اوری ریاست جمهوری داشتیم اما این امکان هنوز فراهم نشده است.

نتیجه گیری کلی:
با توجه به اطلاعات موجود فعلی هرچند سلولهای بنیادی سبب خاموشی طولانی مدت بیماری ام اس شده است اما به دلیل عوارض شیمی درمانی و اینکه بسیاری از داروها به ویژه داروهای جدید نیز بیماری را با عوارض کمتر به خوبی کنترل می کنند اکثر پزشکان استفاده از این روش را فعلا محدود به بیماران مبتلا به ام اس عود کننده بهبود یابنده که با داروهای فعلی کنترل نشده اند می دانند و در سایر موارد به صورت فقط تحقیقاتی از سلولهای بنیادی استفاده می شود.