اختلالات شناختی در بیماران مولتپل اسکلروزیس
یکی از نظاهرات نسبتاً شایع در بیماری ام. اس اختلالات شناختی است که متأسفانه بدلیل عدم ارزیابی دقیق توسط پزشک غالباً از نظر دور می ماند طبق آمارهای موجود قریب 70% - 50% بیماران ام. اس از اختلالات شناختی به درجات مختلف رنج می برند و حدود 5% این افراد دچار اختلالات شناختی شدید می باشند عوامل تأثیر گذار در اختلالات شناختی شامل عوامل ژنتیکی، نژاد، سیر بالینی بیماری ( در موارد پیشرونده ثانویه بیشتر دیده می شود)، گرما ( به طور موقت) و خستگی می باشد.
طیف اختلالات شناختی شامل از دست رفتن حافظه کوتاه مدت، عدم تمرکز چند جانبه بر موضوعات مختلف به طور همزمان ( به طور مثال همزمان آشپزی کردن و گوش دادن به موسیقی)، اشکال در سرعت پردازش اطلاعات، اختلال در درک فضایی بینایی ( به طور مثال اشکال در پارک کردن ماشین) اشکال در یافتن کلمات در هنگام صحبت کردن، اشکال در یادگیری و اختلال عملکردهای اجرایی نظیر برنامه ریزی و ... می باشد. ولیکن معمولاً حافظه دور ( حوادث مربوط به سالهای قبل)، درک و بیان کلمات دست نخورده می ماند نکته بارز در این رابطه عدم ارتباط بین درجه ناتوانی فیزیکی بیمار و اختلالات شناختی است به طوری که بیمار با درجه ناتوانی فیزیکی کم ممکن است اختلال شناختی بارز داشته باشد لذا جهت شناخت مسائل فوق بخصوص اگر اندک باشد نیاز به انجام تستهای دقیق نوروسایکیاتریک می باشد که عمدتاً گرانقیمت و زمانبر است بنابراین اختلالات فوق غالباً از نظر دور می ماند ( البته امروزه تستهایی که در زمان کم و با حساسیت بالا جهت تشخیص مورد استفاده قرار می گیرد در دسترس است که می توان از آنها استفاده کرد که نمونه آن تست BRB(Brief RAO Battery) است که در حال حاضر در ایران این تست موجود است ضمن آنکه از روشهای تصویر نگاری نظیر ام.آر.آی مغز و تکنیکهای جدیدتر نظیر M.R.S(Magnetic Resonance Spectroscopy) می توان جهت تعیین شدت اختلال شناختی استفاده کرد.
قدم بعدی بعد از کشف اختلال شناختی در بیمار استفاده از دارودرمانی است که البته ضروری است قبل از دارودرمانی ارزیابی روانشناختی از بیمار از نظر وجود افسردگی بعمل آورد زیر که افسردگی سبب اختلال در حافظه و تمرکز می گردد و بالطبع اختلال شناختی در بیمار ایجاد می کند و نیز قبل از شروع درمان باید داروهای مصرفی را بازبینی کرد زیرا برخی از داروها نظیر بکلوفن، کاربامازپین، گاباپنتین و کلونازپام اختلال شناختی ایجاد می کند. پس از رد موارد فوق می توان از دارودرمانی با داروهای مهارکننده کولین استراز نظیر دونوپزیل کمک گرفت که در بهبود حافظه و تمرکز مؤثر می باشند داروهای دیگر نظیر اینترفرونها نیز در پیشگیری از اختلال شناختی مؤثر هستند. در انتها می توان از روشهای تقویت حافظه نظیر حل جدول، پازل، یادداشت برداری و استفاده از برنامه های کامپیوتری که در بهبود حافظه و تمرکز مؤثر است می توان کمک گرفت.
دکتر نسترن مجدی نسب
رئیس انجمن ام. اس استان خوزستان
یکی از نظاهرات نسبتاً شایع در بیماری ام. اس اختلالات شناختی است که متأسفانه بدلیل عدم ارزیابی دقیق توسط پزشک غالباً از نظر دور می ماند طبق آمارهای موجود قریب 70% - 50% بیماران ام. اس از اختلالات شناختی به درجات مختلف رنج می برند و حدود 5% این افراد دچار اختلالات شناختی شدید می باشند عوامل تأثیر گذار در اختلالات شناختی شامل عوامل ژنتیکی، نژاد، سیر بالینی بیماری ( در موارد پیشرونده ثانویه بیشتر دیده می شود)، گرما ( به طور موقت) و خستگی می باشد.
طیف اختلالات شناختی شامل از دست رفتن حافظه کوتاه مدت، عدم تمرکز چند جانبه بر موضوعات مختلف به طور همزمان ( به طور مثال همزمان آشپزی کردن و گوش دادن به موسیقی)، اشکال در سرعت پردازش اطلاعات، اختلال در درک فضایی بینایی ( به طور مثال اشکال در پارک کردن ماشین) اشکال در یافتن کلمات در هنگام صحبت کردن، اشکال در یادگیری و اختلال عملکردهای اجرایی نظیر برنامه ریزی و ... می باشد. ولیکن معمولاً حافظه دور ( حوادث مربوط به سالهای قبل)، درک و بیان کلمات دست نخورده می ماند نکته بارز در این رابطه عدم ارتباط بین درجه ناتوانی فیزیکی بیمار و اختلالات شناختی است به طوری که بیمار با درجه ناتوانی فیزیکی کم ممکن است اختلال شناختی بارز داشته باشد لذا جهت شناخت مسائل فوق بخصوص اگر اندک باشد نیاز به انجام تستهای دقیق نوروسایکیاتریک می باشد که عمدتاً گرانقیمت و زمانبر است بنابراین اختلالات فوق غالباً از نظر دور می ماند ( البته امروزه تستهایی که در زمان کم و با حساسیت بالا جهت تشخیص مورد استفاده قرار می گیرد در دسترس است که می توان از آنها استفاده کرد که نمونه آن تست BRB(Brief RAO Battery) است که در حال حاضر در ایران این تست موجود است ضمن آنکه از روشهای تصویر نگاری نظیر ام.آر.آی مغز و تکنیکهای جدیدتر نظیر M.R.S(Magnetic Resonance Spectroscopy) می توان جهت تعیین شدت اختلال شناختی استفاده کرد.
قدم بعدی بعد از کشف اختلال شناختی در بیمار استفاده از دارودرمانی است که البته ضروری است قبل از دارودرمانی ارزیابی روانشناختی از بیمار از نظر وجود افسردگی بعمل آورد زیر که افسردگی سبب اختلال در حافظه و تمرکز می گردد و بالطبع اختلال شناختی در بیمار ایجاد می کند و نیز قبل از شروع درمان باید داروهای مصرفی را بازبینی کرد زیرا برخی از داروها نظیر بکلوفن، کاربامازپین، گاباپنتین و کلونازپام اختلال شناختی ایجاد می کند. پس از رد موارد فوق می توان از دارودرمانی با داروهای مهارکننده کولین استراز نظیر دونوپزیل کمک گرفت که در بهبود حافظه و تمرکز مؤثر می باشند داروهای دیگر نظیر اینترفرونها نیز در پیشگیری از اختلال شناختی مؤثر هستند. در انتها می توان از روشهای تقویت حافظه نظیر حل جدول، پازل، یادداشت برداری و استفاده از برنامه های کامپیوتری که در بهبود حافظه و تمرکز مؤثر است می توان کمک گرفت.
دکتر نسترن مجدی نسب
رئیس انجمن ام. اس استان خوزستان
