[nahid]

آقای دکتر سید مسعود نبوی در برنامه سلامت باشید
90/4/29

سوال – آیا تعریف جدیدی از ام اس وجود دارد ؟
پاسخ – ام اس مخفف دو کلمه ی سخت شدگی و متعدد است . این یک تعریف قدیمی است که هنوز هم وجود دارد. این بیماری است که مغز و نخاع را می گیرد یعنی مخصوص مغز و نخاع است . در مغز سلول های عصبی مختلفی وجود دارد . مغز بعنوان یک فرمانده محل صدور فرمانها و اینپالس ها سیگنال های عصبی از طریق رشته های عصبی است . این سیگنال ها از طریق نخاع و اعصاب جمجمه ای به قسمت مختلف می رود . همه ی فعالیت های ما ، حرکت بینایی ، شنوایی ، فعالیت اندام و احشاء تحت کنترل مغز است . اطراف این رشته های عصبی غلاف پوششی وجود دارد . این غلاف ، غلاف مهمی است . این برای بردن پیام های عصبی است . اگر این غلاف آسیب ببیند ، این پیام ها و سیگنال ها برده نمی شود یا بلوک می شود یعنی بد برده می شود یا غیر عادی برده می شود. حاصل آن مجموعه علائمی است که ما بعنوان ام اس می شناسیم . این بیماری در همه ی جای دنیا هست . در بعضی جاها کمتر و در بعضی جاها بیشتر است . مثلا در قطب شمال این بیماری کم است . در نژاد زرد این بیماری خیلی کم است . در ژاپن ، چین ، تایلند و اندونزی این بیماری کم است . در نژادآسیایی سفید اروپایی و امریکایی خیلی زیاد است . بیشتر افراد جوان مبتلا به این بیماری می شوند . در دوران عنفوان جوانی و در دوره ی شکوفایی علمی و اقتصادی جوانها را درگیر می کند . بیماری مزمنی است و فرد را طولانی مدت درگیر می کند و سن شیوع آن بین بیست تا چهل سالگی است. شیوع این بیماری بین بیست تا چهل سالگی است ولی این طور نیست که در سن پایین تر این بیماری شیوع نداشته باشد . این بیماری در خانم ها دو تا سه برابر شایع تر است . در دنیا حدود دومیلیون و شش صد هزار نفر بیمار ام اس وجود دارد . در بعضی از جوامع رو به تزاید است . در ایران این بیماری رو به افزایش است. چون در این بیماری ژنتیک نقش مهمی دارد . ژن های مستعد کننده ی این بیماری در خانم ها بیشتر دیده می شود . دیگر اینکه هورمون های زنانه در پیدایش بیماری نقش دارند . بنابراین هورمون های زنانه که در قبل از سن یائسگی در خانمها فعال هستند فرد را مستعد این بیماری می کنند. این دوعلت است که بیماری ام اس را دو تا سه برابر در خانم ها بیشتر می کند . این قضیه در تمام جوامع صدق می کند . در مورد شیوع آن در ایران آمار دقیقی نداریم . ده سال پیش ما یک آمار تخمینی ده تا پانزده هراز بیمار ام اس داشتیم . اما الان حدود بیست و هفت هزار نفر بیمار اسم شان ثبت شده است . بنظر می رسد بیش از هفتاد هزار بیمار مبتلا داشته باشیم .عده ای از آنها هنوز اسم شان ثبت نشده است یا هنوز بیماری شان مشخص نشده است . یک آمار پراکنده از بعضی از نواحی ایران داریم .مثلا در غرب کشور و جنوب کشور این بیماری اصفهان شایع است . در شرق و جنوب شرقی این بیماری کمتر شایع است . این آمار پراکنده است و در همه ی جای دنیا این پراکندگی وجود دارد. عمدتا در این بیمار ژنتیک و نژاد نقش دارد . ژنتیک و عوامل وراثتی حرف اول را می زند . یعنی اساس ژنتیکی برای ابتلاء به این بیماری وجود داشته باشد . مثلا در یک خانواده یک خواهر یا برادر ام اس دارد ولی یکی دیگر از آنها نمی گیرد شاید او پایه ی ژنتیک را ندارد حتی ممکن است که محیط شان هم یکی باشد . پس اول ارث و وراثت باید وجود داشته باشد . دیگری محیط است .فاکتورهایی در محیط وجود دارند که بعضا هم ناشناخته هستند و بیماری را مستعد می کنند که بروز پیدا بکند و بیماری خودش را نشان بدهد . پس این عوامل محیطی وجود دارند . در بعضی از مناطق این عوامل محیطی شناخته شده است. مثلا نور آفتاب یا میزان مصرف ویتامین دی یا بعضی از سمومی که درمحیط هستند یا عفونت ها . مهمترین عوامل در بروز این بیماری عفونت ها بخصوص عفونتهای ویروسی هستند . یک ویروسی است که ممکن است که در خیلی از افراد وجود داشته باشد و در بدن مخفی می ماند یا ویروس های خانواده تب خال که اینها هم در بدن می مانند .اینها ممکن است که در بدن سیستم ایمنی را دگرگون کنند . در فردی که ژنتیک ابتلاء به این بیماری را دارد . ممکن است که تغییری در سیستم ایمنی بوجود بیاورند و با این تغییر این بیماری را ایجاد کنند . اینعوامل مختلف محیطی در فردی که استعداد ابتلاء را دارند تغییر روی سیستم ایمنی ایجاد می کند بطوری که سلول های بی یا تی که سلول های مفیدی هستند و گلبول هایی هستند که ما را از عفونت ها ، سلول های سرطانی و عوامل مضر محافظت می کنند . این سلول ها یک تغییری می کنند که بخش هایی از بافت عصبی که همان غلاف ها هستند را بعنوان هدف نشانه می گیرند و مورد هجوم قرار می دهند و آنرا تخریب می کنند . در واقع عواملی از خودشان ساطع می کنند ، فاکتورهایی ترشح می کنند که به آن فاکتورهای التهابی می گویند و این فاکتورها در رشته ی عصبی یا اکسون ها تخریب ایجاد می کنند و این علائم را ایجاد می کنند . ویتامین دی فاکتور مهمی است .در خیلی از بیماریهای التهابی مشخص شده است که کمبود ویتامین دی باعث ازایش ابتلاء به بیماری های التهابی و ایمونولوژیک می شود . مثل بیماری روماتیسم مفصلی . در مورد ا م اس هم خیلی تحقیق کرده اند . اکثربیمارانی که ام اس دارند سطوح خونی ویتامین دی آنها پایین است بعد که به آنها ویتامین داده اند ، دریافتند که بیمار بهتر شده است . ویتامین دی می تواند یک فاکتور ضدالتهاب باشد ،یک فاکتوری باشد که سلول های ایمنی را تغییر بدهد و از حالت افسار گسیختگی که در ام اس دارند تغییر بدهد و وضعیت شان را بهتر بکند . و باعث می شود که به بافت عصبی حمله ور نشوند .

سوال – علائم ام اس کدام است؟
پاسخ – ام اس یک طیف بیماری است و سیر آن بسیار متفاوت است . هر بیماری ام اس آن متناسب با خودش است . یعنی خیلی متقاوت است و طیف وسیعی دارد . از نظر سیر بالینی هم همین طور است . تظاهر اولیه ی ام اس می تواند به صور مختلف باشد ولی بطور شایع به این دو حالت است . یکی التهاب عصب بینایی است . یک فرد جوان مراجعه می کند و می گوید که یک چشم یا دو چشم من تار شده است ، برف آلود است و خوب نمی بینم . یکی دو هفته پیشرفت می کند و بعد ثابت می ماند و حتی بهبود هم پیدا می کند . وقتی التهاب فروکش می کند خودبخود بهبودی حاصل می شود. این یک فرم شاعی است . فرم شایع دیگر این است که فرد جوانی مراجعه می کند و می گوید که من نمی توانم خوب راه بروم و وقتی از پله ها می خواهم بالا بروم تعادل خوبی ندارم و زمین می خورم یا گز گز طولانی در دست و پایم دارم . به این ضعف غیرقرینه ها پاها گفته می شود . این علائم هم از علائم ام اس است . در ابتدای بیماری ممکن است که علائم سرگیجه ، استفراغ ، دیده دو بینی و عدم تعادل یا گز گز طولانی در صورت یا قسمتی از بدن دیده بشود . وقتی این بیماری اتفاق می افتد ، این تخریب ها در قسمت های مختلف مغز پراکنده هستند یعنی هر جایی از معز و نخاع می تواند درگیر بشود بنابراین ما می توانیم علائم هر قسمتی را داشته باشیم . وقتی علائم هر قسمتی را می توانیم داشته باشیم ، بیماری های دیگرمغز واعصاب هم وجود دارند که آن بیماریها ها هم ممکن است که تظاهرشان به همین شکل باشد . مثلا اگرکسی سکته ی مغزی هم بکند ممکن است که علائمش به همین شکل باشد . اینجا هنر نورولوژیست است که وقتی بیمار به او مراجعه می کند و با شرح حالی که می گیرد و کارهای تشخیصی را انجام می دهد می تواند به تشخیص برسد . سیر بالینی هم خیلی متعدد و متنوع است . یک فرم نادر که ده درصد هم هست به این شکل بروز می کند که بیماری بشکل صعودی است و آهسته آهسته پیشرفت می کند . به این پیش رونده ی اولیه ی بیماری می گوییم . فرم شایع که هشتاد درصد است با این فرم بروز می کند که به آن فرم عود و فروکش می گویند . یک دوره بیمار با علائم بالا می آید بعد این علائم فروکش می کند و بیمار کالا نرمال می شود و بعد در هر زمانی که مشخص نیست و به نوع بیماری فرد بر می گردد عود می کند . درمان های جدید بیشتر روی این فرم فوکوس کرده است .
سوال – من بیست سال است که ام اس دارم . هیچ دارویی روی من تاثیر ندارد . دو سال که دارو می خورم ولی پای چپم فلج است . بیماری من در این بیست سال تغییر نکرده است . پای چپ من ضعیف شده است . راهنمایی بفرمایید .
پاسخ – ایشان بیست سال پیش یکسری علائم داشته اند و الان این علائم تغییری نکرده است . ایشان درتشخیص افتراقی ام اس هستند یعنی ممکن است که ایشان ام اس نداشته باشند . ایشان حتما نیاز به بررسی دقیق تر دارند . ممکن است که ام اس پیش رونده به اینشکل ظاهر بشود یعنی اول با یک علامتی ظاهر بشود بعد هیچ گونه علائمی نداشته باشد و بعد به مرور بیمار بدتر بشود . ام اس خوش خیمی وجود دارد که در درصد کمی از بیماران ام اس خیلی خوش خیم باشد یعنی یک علامت اولیه خفیف داشته باشند و خیلی آنها را آزار ندهد و در طی سالیان بیشتر هم نشود . همه ی این مقوله ها برای این خانم مطرح است. ام اس بیماری طولانی است . و عمدتا فرد در تمام عمر با آن دست و پنجه نرم می کند. زیرا بیماری سخت درمان است و مسائل روحی و روانی خودش را مثل هر بیماری دیگر دارد . همکاران روانپزشک ما می توانند در این زمینه مفید باشند و از نظر روحی به بیمار کمک می کند .
سوال – من بیست سال است . الان دو سال است که ام اس گرفته ام . چشم من دو بینی دارد . داروی سیوونکس و آوونکس مصرف می کنم . بعد از مصرف آمپول حالم بد می شود. گزگز دست و تن من زیاد است . می خواهم بدانم که کدام دارو را ادامه بدهم ؟
پاسخ – ایشان مبتلا به ام اس عود و فروکش هستند . سیوونکس همتای داروی ایرانی آوونکس است . یک دارویی است که به آن بیوسیمیلار می گویند . همیشه یک داروی اصلی اوریجینال وجود دارد . مثل آمپول اینترفرون که برای ام اس استفاده می شود . وقتی مشابه آن ساخته می شود به آن بیوسیمیلار می گویند . اینترفرون چند سالی است که استفاده می شود. وقتی این آمپول زده می شود فرد دچار علائم انفولانزا می شود. مثل تب ، لزر ،کوفتگی بدن و سردرد . راهش این است که این آمپول ها را شبها یا عصرها بزنند زیرا شب می خوابند و ممکن است که عوارض اینها کم بشود . دیگر اینکه یک ساعت قبل از تزریق و یک ساعت بعد از تزریق و هر چهار تا شش ساعت می توانند یک مسکن بخورند . می توانند بروفن،استامینوفن یا استامینوفن کدئین بخورند زیرا اینها علائم را کم می کنند . اگر به اینها جواب نداد یک قرصی هست که همراه با تزریق مصرف می شود. این دو دارو با هم فرقی نمی کنند.

سوال –نظر شما در مورد تبلیغات ماهواره ای در مورد داروهای ام اس چیست ؟
پاسخ- ام اس بیماری طولانی و صعب العلاج است و هنوز مکانیسم دقیق بیماری مشخص نیست . بنابراین درمان قطعی ندارد . وقتی یک بیماری درمان قطعی ندارد و بیماران جواب نمی گیرند به چیزهای دیگر روی می آورند و سعی می کنند از هر چیزی کمک بگیرند . دراین وسط افرادی که سود جو یا نادان هستند ممکن است که آنها را به راههای غلطی ببرند . الان در ماهواره یک تبلیغاتی می شود که ما یک قوطی دست یک نفر می بینیم و می گوید که این سلول بنیادی خوراکی است ، اگر این را بخورید خوب می شوید. و چند تا مدرک ساختگی هم می آورند . سلول بنیادی باید از خود فرد گرفته بشود و در شرایط ویژه ای آماده بشود . بعدبه طریق وریدی یا داخل نخاعی تزریق بشود بنابراین سلول بنیادی که خوراکی باشددر هیچ جای دنیا وجود ندارد . هر چیزی که در ماهواره تبلیغ می شود مواد خوراکی و مکمل هستند .هیچ کدام از اینها دارو نیستند زیرا در دنیا هیچ دارویی اجازه ی تبلیغ ماهواره ای یا رسانه ای را ندارد . دارو فقط در اختیار پزشکان قرار می گیرد .بیماران عزیز به هیچ وجه درمان های روتین وعلمی ثابت شده ی خودتان را قطع نکنید وبه پزشک خودتان اعتماد داشته باشید زیرا او در جریان درمان های جدید قرار دارد . قطع درمان های رایج و علمی ثابت شده و روی آوردن به درمان های غیر مشخص و غیر صحیح شایسته نیست .

---

سوال – من بیست و چهار سال دارم و هشت ماه است که ام اس گرفته ام . بی حسی من ازپای چپ شروع شده و به دستم سرایت کرده است . در حال حاضر علامتی ندارم . در پای چپم احساس سرد بودن می کنم . دارو و کپسول استفاده کرده ام . آیا ماه رمضان می توانند روزه بگیرند ؟
پاسخ – وقتی بیماری شروع می شود ما به آن فاز حاد می گوییم . در این فاز بیمار علائم زیادی دارد. بعد با درمان های ضد التهابی آن فاز را فروکش می دهیم . نمی دانم برای این خانم این کار انجام شده است یا خیر . اگر این کار انجام نشده باید فاز فروکشی را طی بکنند . خیلی از علائم آن خاموش می شود . داروها می توانند علائم حسی را کم بکنند . علائم حسی در این بیماری آزاردهنده است .سه تا وضعیت وجود دارد که این بیماران را آزار می دهد . یکی خستگی ، یکی استرس و یکی گرما است . این افراد امکان دارد که خیلی خسته بشوند و اضطراب و تنش زیاد داشته باشند و یکی هم گرما است . اگر اینها از این سه عامل پرهیز کنند هفتاد درصد مشکل آنها حل می شود. و این علائم دیگر آنها را اذیت نمی کند . همان علائم قبلی ممکن است که به سراغ آنها بیاید. پس اینها را رعایت بکنند . اگر فاز فروکشی را طی نکرده اند با داروهایی مثل کروتن استروئید که فاز حاد را فروکش می دهد خیلی از علائم شان کم می شود .

سوال – دختر من شانزده سالش است . از وقتی که کنکور داده است ، دست و پایش خواب می رود و حالت اضطراب و استرس هم دارد و دست و پایش سوزن سوزن می شود . دکتر گفته که چیزی نیست . آیا باید به دکتر مغز واعصاب مراجعه بکنم ؟
پاسخ – هر کس که این علائمی که من گفتم دارد لزوما ام اس ندارد . گز گز در دست و پا بسیار شایع است . اگر شما تند تند نفس بکشید دست وپای شما گز گز می کند و علت علمی آن هم مشخص است. ار خیلی اضطراب داشته باشید یا کمبود موادی در بدن باشد بدن گز گز می کند . ایشان باید پیش متخصص مغز و اعصاب بروند . گز گز یک علامت شایع و مشترک است . اگر اضطراب را کم کنند مشکل شان کم می شود.

سوال – من بیست و هشت سال دارم و یک ماه است که انگشت اشاره ی من گز گز می کند . درد هم دارم و اگر به جایی بخورد دردش بیشتر می شود . آیا این نشانه ی ام است است ؟
پاسخ – خیر این درگیری عصبی است که از مچ دست رد می شود و گاهی اوقات تحت فشار قرار می گیرد که اینها در خانم خانه دار و تایپیست زیاد هست . ایشان خیلی نگران نباشند ولی مراجعه داشته باشند .

سوال- من بیست و هشت سال دارم . در ماه هفتم بارداری هستم .آیا این بیماری با بارداری تشدید می شود ؟ آیا داروها روی جنین اثر منفی دارد ؟
پاسخ – بیماران ام اسی می توانند باردار بشوند . ام اس در بارداری خاموش می شود البته ممکن است که در سه ماهه ی اول شعله ور شدن ام اس را هم ببینیم . عمدتا در دوران بارداری این بیماری خاموش می شود و علامت پیدا نمی کند .

سوال – بی حس شدن دست و پا وقتی بدن مدتی بی حرکت است هم نشانه ی ام اس است ؟
پاسخ – خیر .

سوال – آیا خانم هایی که کم خونی دارند بیشتر به ام اس مبتلا می شوند ؟
پاسخ – خیر . ام اس ارتباطی با کم خونی ندارد .

سوال – سه سال پیش تشخیص داده اند که ام اس دارم . من اصلا حمله نداشته ام و مشکلی هم ندارم . آیا ممکن است که این بیماری درمان شده باشد ؟
پاسخ – بله .ممکن است که جزو ام اس خوش خیم باشند . گاهی ممکن است که فاصله ی علائم اولیه و بعدی زیاد باشد . گاهی اوقات این بیماری بصورت مخفی پیشرفت می کند . بیمار علائم کلینیکی بارزی ندارد ولی در ام آی آر این بیماری خودش را نشان می دهد و ضایعات زیاد می شود . همین موارد هم نیاز به درمان دارد . ایشان باید پیگیری بکنند

. سوال – در مورد شیوه ی زندگی بیماران ام اس توضیحاتی بفرمایید .
پاسخ – سه تا عاملی که گفتم باید توسط بیمار رعایت بشود . این بیماری صعب العلاج است و درمان قطعی ندارد . بعضا ناتوان کننده است . برحسب میزان توانایی یا ناتوانی ، شغل بیمار با سبک و سیاق زندگی متفاوت خواهد بود . ممکن است که یک بیمار بگوید که من هیچ مشکلی ندارم و ام اس هم دارم . ما به این فرد خیلی محدودیت نمی دهیم . یک بیماری که ناتوانایی اش بیشتر است باید مسائل بیشتری را رعایت کند. از استرس به دور باشید . تا آنجا که می توانید زندگی آرامی داشته باشید . خستگی جزو علائم بارز بیماری ام اس است و در ذات بیماری وجود دارد . گاهی اوقات این قدر بیماران ام اسی خسته هستند فقط دوست دارند که دراز بکشند و بخوابند . پس از خستگی پرهیز بکنند . روشهایی در زندگی پیاده بکنند که خستگی آنها را کمتر بکند . گرما علائم بیماری ام اس را تشدید می کند . این بیمارن بایداین سه عامل را رعایت بکنند . هیچ رژیم غذایی بد یا مضر یا مفید برای ام اس وجود ندارد . یک رژیم غذایی متعادل استفاده بکنند و از همه مواد استفاده بکنند ولی از سبزیجات و میوه جات و روغن های غیر اشباع زیاد استفاده بکنند. هفته ای سه روز لبنیات بخورند . ورزش داشته باشند . ورزش کششی و ورزش در آب برای آنها موثر است . امیدشان را قطع نکنند درمان هایشان را پیگیری بکنند و گول افراد شارلاتان را نخورند .

http://ch3.ir/salamat/index.php?option=c...Itemid=432