[nazanin]

یک نوشیدنی سرشار از کلسیم است و به انواع مختلف تولید می‌شود که در این بخش از مجله پزشکی به شرح آن‌ها می پردازیم:

- شیرهای کم‌چرب، معمولی و پرچرب:
درصد چربی موجود در شیر بسته به نیاز تغذیه‌ای افراد خاص متفاوت است. افراد باید با توجه به نیازهای تغذیه‌ای خود یکی از انواع شیر را انتخاب ‌کنند. امروزه شیر با نسبت درصدهای متفاوت چربی موجود در بازار موجود است. مقدار چربی شیر استاندارد یا شیر معمولی در ایران 2/5 درصد است. شیر کم چرب حدود یک درصد و شیر پرچرب یا شیر کامل حدود 3/3 درصد چربی دارد. چربی شیر حاوی ویتامین‌های محلول در چربی مانند ویتامین A، کلسترول و اسیدهای چرب اشباع است.

ویتامین موجود در شیر برای رشد کودکان بسیار حائز اهمیت است. طبق آخرین توصیه سازمان جهانی بهداشت 25 تا 30 درصد از کل انرژی دریافتی روزانه افراد بالغ می‌تواند از روغن و چربی تامین شود که این مقدار شامل چربی شیر و لبنیات نیز می‌شود. مصرف شیر کم چرب خصوصا برای افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت و افراد چاق به جای شیر معمولی توصیه می‌شود. به خاطر داشته باشید یک لیوان شیر (240 میلی لیتر) در صورت پرچرب بودن 150 کیلوکالری، در صورت داشتن چربی معمولی 120 کیلوکالری و در صورت کم چرب بودن 102 کیلوکالری تولید خواهد کرد.

- شیر کم لاکتوز:
به طور طبیعی حساسیت به قند شیر (لاکتوز) در برخی از بزرگسالان وجود دارد این حساسیت در اثر عدم ترشح آنزیم لاکتاز در روده انسان به وجود می‌آید. عدم تحمل لاکتوز یا حساسیت به قند شیر در اثر عدم هضم لاکتوز و باقیماندن آن در دستگاه گوارش و سپس تخمیر توسط باکتری‌های روده بزرگ موجب تولید گاز و اسید در لوله گوارش و بروز عوارض گوارشی مانند دل درد و تهوع می‌شود. اگر فردی دچار این عارضه است می‌تواند از سایر فراورده‌های شیری مانند ماست استفاده کند. همچنین اگر شیر قبل از مصرف گرم شود و یا هر روز به مقدار کم مصرف شود و به تدریج به مقدار آن اضافه شود، دستگاه گوارش آنزیم لاکتاز را تولید می‌کند و تحمل نسبت به شیر ایجاد خواهد شد.

امروزه با تغییر در فرمولاسیون شیر، تولید شیر کم لاکتوز و یا حتی بدون لاکتوز میسر شده است. خوشبختانه این فراورده در کشور ما نیز تولید می‌شود. شیر کم لاکتوز به راحتی قابل هضم است و برای تمام افراد جامعه مناسب است. در این فرآورده قند لاکتوز به قندهای ساده تبدیل شده است و به همین دلیل دارای طعم شیرین است.

- شیر غنی شده:
غنی سازی شیر عبارت است از افزودن یک یا چند ریز مغذی به شیر که با هدف مغذی کردن آن و مصرف توسط گروه‌های خاص که در معرض کمبود ریزمغذی‌ها قرار دارد، انجام می‌شود. غنی‌سازی شیر با ویتامین‌های آ،د،ب و یا املاحی مانند کلسیم و فسفر انجام می‌شود. در هر کشوری بسته به نوع کمبودهایی که در افراد وجود دارد، نوع و مقدار ویتامین‌ها و یا املاح اضافه شده به شیر تعیین می‌شود. در کشور ما غنی سازی شیر با ویتامین" د" انجام شده است. با مصرف یک لیوان شیر غنی شده با ویتامین "د" 25 تا 30 درصد نیاز افراد به این ویتامین برآورده می‌شود.

- شیر طعم‌دار:
به منظور ایجاد تنوع و تطابق به ذائقه مصرف کنندگان مختلف، شیرهای طعم‌دار تهیه شده‌اند. شیر کاکائو و شیرهای با طعم میوه از انواع این فراورده‌ها هستند که با اضافه کردن افزودنی‌های مجاز نظیر پودر کاکائو، شکر، کنسانتره یا آب میوه دارای کالری بیشتری است.

- شیرهای پاستوریزه:
پاستوریزاسیون از نظر صنعتی یعنی حرارت دادن شیر در دمای 71 تا 74 درجه سانتی‌گراد به مدت 40 ثانیه و یا 85 درجه سانتیگراد به مدت 15 تا 20 ثانیه. این دما برای از بین بردن میکروب‌های بیماری‌زا و کاهش بار میکروبی شیر مناسب است. شیر تولید شده با این روش باید در شرایط حمل زنجیره سرد منتقل و توزیع شود و مدت ماندگاری آن در یخچال 3 تا 4 روز است.

- شیرهای استریلیزه:
استریلیزاسیون از نظر صنعتی یعنی حرارت دادن شیر در دمای 110 تا 120 درجه سانتی‌گراد به مدت 10 تا 30 دقیقه و یا در دمای 135 تا150 درجه سانتی‌گراد به مدت چند ثانیه. این دما برای از بین بردن کلیه میکروب‌های بیماری‌زا و غیربیماری‌زا مناسب است. شیری که تحت این شرایط تهیه می‌شود مدت ماندگاری حدود 4 تا 6 ماه بدون نیاز به حفظ زنجیره سرد دارد. اما به محض باز شدن پاکت شیر باید در یخچال نگهداری شده و طی مدت 3 تا 4 روز مصرف شود.