2012/09/05, 12:18 PM
توصيه هاي تغذيه‌اي در پارکينسون
بيماري پارکينسون يا فلج رعشه‌اي اختلال مغزي است که موجب لرزش، سفتي و ضعف عضلات مي‌شود. علائم زودرس بيماري پارکينسون شامل: سفتي عضلات، خستگي زودرس نسبت به حالت معمول، رعشه که به طور معمول با لرزش خفيف در يک دست، بازو و يا پا شروع مي‌شود. اين لرزش زماني که بدن در حال استراحت است تشديد مي‌شود، اما عموما وقتي که بدن در حال انجام فعاليت است، متوقف مي‌گردد به عنوان مثال زماني که دو انگشت شست و سبابه به هم ماليده مي‌شود، لرزش وجود ندارد.
با پيشرفت بيماري علائمي مانند: ريزش آب دهان، کاهش اشتها ، سفتي عضلات در طرفين بدن، ضعف، لرزش ماهيچه‌ها، سخت ايستادن، حرکت آهسته، بي قراري، قدم‌هاي نامتعادل، لرزش مداوم دست‌ها و سر و به سختي خم شدن بروز مي‌کند. در مراحل بعدي بيماري، شخص توانايي کنترل حرکات خود را از دست مي‌دهد، فعاليت‌ها به سختي صورت مي‌گيرد و به تدريج قوه ادراک نيز تحت تاثير بيماري قرار مي‌گيرد. حدود يک سوم از افراد مبتلا به پارکينسون از افسردگي رنج مي‌برند. معمولاً اين بيماري حدود ده سال ادامه دارد و سرانجام به مرگ منجر مي‌شود که علت به‌طور عمده عفونت و يا پنوموني ناشي از آسپيراسيون است. شيوع اين بيماري در مردان بيشتر از زنان است.
علل بيماري پارکينسون
علت بيماري پارکينسون ناشناخته است، هر چند در اين مورد تئوري‌هاي زيادي وجود دارد. در مغز بيماران مبتلا به پارکينسون، دوپامين وجود ندارد(دوپامين نوروترانسميتري است که پيام را از يک سلول عصبي به سلول ديگر مي‌برد)، زيرا سلول‌هايي که اين ناقل شيميايي مهم را مي‌سازند، از بين رفته‌اند. يکي از تئوري‌ها در مورد علت از بين رفتن اين سلول‌ها اين است که سلول‌هاي کبدي کارآيي خود را از دست داده و نمي‌توانند سموم را دفع کنند و اين سموم روي سلول‌هاي مغز اثر مي‌گذارند. نظريه ديگر اين است که ژنتيک و سموم محيطي در بروز پارکينسون نقش دارند. راديکال‌هاي آزاد نيز از علل ايجاد بيماري هستند، چون سبب اکسيداسيون دوپامين مي‌شوند.
چه مواد مغذي در اين بيماري موثر هستند؟
- ويتامين‌ها
ويتامينC : يک آنتي اکسيدان است که احتمالا پيشرفت بيماري را کند کرده و نياز به دارو درماني را به تعويق مي‌اندازد. در يک مطالعه در سال 1979 با تجويز توام 3000 ميلي‌گرم ويتامين C و 3200 واحد بين‌المللي ويتامين E در روز، براي بيماراني که در مراحل اوليه بيماري بودند، پيشرفت بيماري تا بيش از سه سال کندتر شد.
ويتامين E : اين آنتي‌اکسيدان به عنوان از بين برنده راديکال آزاد، سلول‌هاي مغز را از آسيب حفظ مي‌کند. مصرف مقادير زياد ويتامين C و E براي اين بيماري پيشنهاد مي‌شود. اين مقادير به‌طور معمول از طريق مواد غذايي تامين نشده و بايد مکمل ياري صورت گيرد.
ويتامين‌هاي گروه B : نقش بسيار مهمي در عملکرد مغز و فعاليت آنزيم‌ها دارند.
ويتامين B5 : در انتقال سريع پيام از يک سلول عصبي به سلول ديگر دخالت دارد.
ويتامين B3 : گردش خون را در مغز بهبود مي‌بخشد، ولي در صورت ابتلا به اختلالات کبدي ، نقرس و يا فشار خون بالا نبايد از اين ويتامين استفاده کرد.
ويتامين B6 : توليد دوپامين در مغز بستگي به وجود اين ويتامين دارد، اما در صورت مصرف لوودوپا نبايد اين مکمل را مصرف کرد.
- مواد معدني
سلنيوم: يک آنتي اکسيدان قوي است.
کلسيم: همراه با منيزيم عمل مي‌کند و براي انتقال تحريک عصبي مورد نياز است.
- اسيدهاي آمينه
L تيروزين: براي تنظيم و بهبود حالات و رفتار فرد مفيد است.
L فنيل آلانين: علائم را کاهش داده و در بهبود افسردگي موثر مي‌باشد. در افراد باردار و يا شيرده در موارد اضطراب بي‌مورد، ديابت، فشارخون بالا و يا فنيل کتونوري نبايد مصرف شود.
L گلوتاميک اسيد: براي انتقال تحريک عصبي مفيد مي‌باشد.
- Ginkgo Biloba : اين عصاره از برگ‌هاي خشک درخت جينگو به دست مي‌آيد که بومي ايران نيز هست. اثرات بسيار مفيدي از اين گياه ديده شده، از جمله بهبود گردش خون و اکسيژن براي بهتر شدن عملکرد مغز، کاهش کرامپ‌پا، لرزش، رعشه و افزايش احساس بهبودي.
توصيه‌هاي تغذيه‌اي
تاکيد بر مصرف منابع خام مواد غذايي در رژيم غذايي: مطمئن شويد که سه چهارم دريافت غذايي شما از مواد غذايي خام مانند دانه‌ها و مغزها است.
تاکيد بر مصرف مواد غذايي حاوي فنيل آلانين: از آنجا که اسيد آمينه- L فنيل آلانين ممکن است به کاهش علائم بيماري پارکينسون کمک کند، مواد غذايي مانند بادام، مغزها، ماهي، گردو، کدوتنبل، کنجد، لوبيا، نخود و عدس را در رژيم غذايي خود بگنجانيد.
پروتئين رژيم غذايي بايد محدود شود: مقدار پروتئين رژيم غذايي بايد به هفت گرم در روز کاهش يابد به جاي مصرف گوشت و ماکيان، ساير منابع پروتئين مثل: جو، سويا، ماست، لوبياها و عدس استفاده شود. در بيماراني که لوودوپا مصرف مي‌کنند، پروتئين بايد بعدازظهر مصرف شود زيرا اسيدهاي آمينه در اين مواد غذايي ممکن است از رسيدن لوودوپا به مغز جلوگيري کنند.
در صورت مصرف لوودوپا بايد دريافت ويتامين B6 کنترل شود: ويتامين B6 ممکن است با اثرات اين دارو تداخل پيدا کند.
بنابراين در صورت استفاده از اين دارو بايد ميزان دريافت مواد غذايي حاوي ويتامين B6 مانند: موز، ماهي، گوشت، جگر، جودوسر، بادام‌زميني، سيب‌زميني و غلات کامل کنترل شود.
تاکيد بر مصرف کربوهيدرات: ميزان دريافت کربوهيدرات به پروتيين 7 گرم به يک گرم است. از مصرف باقلا خودداري شود. باقلا حاوي دوپامين است و خوردن بيش از يک دوم ليوان آن به همراه دوز روزانه لوودوپا مي‌تواند سبب بروز علائم ناشي از مصرف زياد دوپامين گردد. باقلا به‌طور عمده در رژيم غذايي مديترانه‌اي مصرف مي‌شود.
تغيير سبک زندگي
ورزش: فعاليت جسماني و داشتن تمريناتِ متوسط روزانه مي‌تواند به عملکرد طبيعي عضلات کمک کند. تمرينات انتخابي مثل قدم زدن ، آهسته دويدن، شنا و حرکات کششي سبب حرکت عضلات و پمپ قلب مي‌شود.
سموم: آفت کش‌ها، پاک‌کننده‌ها و ساير ترکيبات شيميايي که به‌طور معمول در محيط زندگي استفاده مي‌شوند، با بيماري پارکينسون ارتباط دارند. اگر چه ممکن است قرار گرفتن در معرض چنين موادي مکرر نباشد، ولي حتي مقادير کم آنها هم مي‌تواند مشکلاتي را در بچه‌ها، کهنسالان و افراد بيمار ايجاد کنند.
آرزو حقيقيان
کارشناس‌ارشد تغذيه
بيماري پارکينسون يا فلج رعشه‌اي اختلال مغزي است که موجب لرزش، سفتي و ضعف عضلات مي‌شود. علائم زودرس بيماري پارکينسون شامل: سفتي عضلات، خستگي زودرس نسبت به حالت معمول، رعشه که به طور معمول با لرزش خفيف در يک دست، بازو و يا پا شروع مي‌شود. اين لرزش زماني که بدن در حال استراحت است تشديد مي‌شود، اما عموما وقتي که بدن در حال انجام فعاليت است، متوقف مي‌گردد به عنوان مثال زماني که دو انگشت شست و سبابه به هم ماليده مي‌شود، لرزش وجود ندارد.
با پيشرفت بيماري علائمي مانند: ريزش آب دهان، کاهش اشتها ، سفتي عضلات در طرفين بدن، ضعف، لرزش ماهيچه‌ها، سخت ايستادن، حرکت آهسته، بي قراري، قدم‌هاي نامتعادل، لرزش مداوم دست‌ها و سر و به سختي خم شدن بروز مي‌کند. در مراحل بعدي بيماري، شخص توانايي کنترل حرکات خود را از دست مي‌دهد، فعاليت‌ها به سختي صورت مي‌گيرد و به تدريج قوه ادراک نيز تحت تاثير بيماري قرار مي‌گيرد. حدود يک سوم از افراد مبتلا به پارکينسون از افسردگي رنج مي‌برند. معمولاً اين بيماري حدود ده سال ادامه دارد و سرانجام به مرگ منجر مي‌شود که علت به‌طور عمده عفونت و يا پنوموني ناشي از آسپيراسيون است. شيوع اين بيماري در مردان بيشتر از زنان است.
علل بيماري پارکينسون
علت بيماري پارکينسون ناشناخته است، هر چند در اين مورد تئوري‌هاي زيادي وجود دارد. در مغز بيماران مبتلا به پارکينسون، دوپامين وجود ندارد(دوپامين نوروترانسميتري است که پيام را از يک سلول عصبي به سلول ديگر مي‌برد)، زيرا سلول‌هايي که اين ناقل شيميايي مهم را مي‌سازند، از بين رفته‌اند. يکي از تئوري‌ها در مورد علت از بين رفتن اين سلول‌ها اين است که سلول‌هاي کبدي کارآيي خود را از دست داده و نمي‌توانند سموم را دفع کنند و اين سموم روي سلول‌هاي مغز اثر مي‌گذارند. نظريه ديگر اين است که ژنتيک و سموم محيطي در بروز پارکينسون نقش دارند. راديکال‌هاي آزاد نيز از علل ايجاد بيماري هستند، چون سبب اکسيداسيون دوپامين مي‌شوند.
چه مواد مغذي در اين بيماري موثر هستند؟
- ويتامين‌ها
ويتامينC : يک آنتي اکسيدان است که احتمالا پيشرفت بيماري را کند کرده و نياز به دارو درماني را به تعويق مي‌اندازد. در يک مطالعه در سال 1979 با تجويز توام 3000 ميلي‌گرم ويتامين C و 3200 واحد بين‌المللي ويتامين E در روز، براي بيماراني که در مراحل اوليه بيماري بودند، پيشرفت بيماري تا بيش از سه سال کندتر شد.
ويتامين E : اين آنتي‌اکسيدان به عنوان از بين برنده راديکال آزاد، سلول‌هاي مغز را از آسيب حفظ مي‌کند. مصرف مقادير زياد ويتامين C و E براي اين بيماري پيشنهاد مي‌شود. اين مقادير به‌طور معمول از طريق مواد غذايي تامين نشده و بايد مکمل ياري صورت گيرد.
ويتامين‌هاي گروه B : نقش بسيار مهمي در عملکرد مغز و فعاليت آنزيم‌ها دارند.
ويتامين B5 : در انتقال سريع پيام از يک سلول عصبي به سلول ديگر دخالت دارد.
ويتامين B3 : گردش خون را در مغز بهبود مي‌بخشد، ولي در صورت ابتلا به اختلالات کبدي ، نقرس و يا فشار خون بالا نبايد از اين ويتامين استفاده کرد.
ويتامين B6 : توليد دوپامين در مغز بستگي به وجود اين ويتامين دارد، اما در صورت مصرف لوودوپا نبايد اين مکمل را مصرف کرد.
- مواد معدني
سلنيوم: يک آنتي اکسيدان قوي است.
کلسيم: همراه با منيزيم عمل مي‌کند و براي انتقال تحريک عصبي مورد نياز است.
- اسيدهاي آمينه
L تيروزين: براي تنظيم و بهبود حالات و رفتار فرد مفيد است.
L فنيل آلانين: علائم را کاهش داده و در بهبود افسردگي موثر مي‌باشد. در افراد باردار و يا شيرده در موارد اضطراب بي‌مورد، ديابت، فشارخون بالا و يا فنيل کتونوري نبايد مصرف شود.
L گلوتاميک اسيد: براي انتقال تحريک عصبي مفيد مي‌باشد.
- Ginkgo Biloba : اين عصاره از برگ‌هاي خشک درخت جينگو به دست مي‌آيد که بومي ايران نيز هست. اثرات بسيار مفيدي از اين گياه ديده شده، از جمله بهبود گردش خون و اکسيژن براي بهتر شدن عملکرد مغز، کاهش کرامپ‌پا، لرزش، رعشه و افزايش احساس بهبودي.
توصيه‌هاي تغذيه‌اي
تاکيد بر مصرف منابع خام مواد غذايي در رژيم غذايي: مطمئن شويد که سه چهارم دريافت غذايي شما از مواد غذايي خام مانند دانه‌ها و مغزها است.
تاکيد بر مصرف مواد غذايي حاوي فنيل آلانين: از آنجا که اسيد آمينه- L فنيل آلانين ممکن است به کاهش علائم بيماري پارکينسون کمک کند، مواد غذايي مانند بادام، مغزها، ماهي، گردو، کدوتنبل، کنجد، لوبيا، نخود و عدس را در رژيم غذايي خود بگنجانيد.
پروتئين رژيم غذايي بايد محدود شود: مقدار پروتئين رژيم غذايي بايد به هفت گرم در روز کاهش يابد به جاي مصرف گوشت و ماکيان، ساير منابع پروتئين مثل: جو، سويا، ماست، لوبياها و عدس استفاده شود. در بيماراني که لوودوپا مصرف مي‌کنند، پروتئين بايد بعدازظهر مصرف شود زيرا اسيدهاي آمينه در اين مواد غذايي ممکن است از رسيدن لوودوپا به مغز جلوگيري کنند.
در صورت مصرف لوودوپا بايد دريافت ويتامين B6 کنترل شود: ويتامين B6 ممکن است با اثرات اين دارو تداخل پيدا کند.
بنابراين در صورت استفاده از اين دارو بايد ميزان دريافت مواد غذايي حاوي ويتامين B6 مانند: موز، ماهي، گوشت، جگر، جودوسر، بادام‌زميني، سيب‌زميني و غلات کامل کنترل شود.
تاکيد بر مصرف کربوهيدرات: ميزان دريافت کربوهيدرات به پروتيين 7 گرم به يک گرم است. از مصرف باقلا خودداري شود. باقلا حاوي دوپامين است و خوردن بيش از يک دوم ليوان آن به همراه دوز روزانه لوودوپا مي‌تواند سبب بروز علائم ناشي از مصرف زياد دوپامين گردد. باقلا به‌طور عمده در رژيم غذايي مديترانه‌اي مصرف مي‌شود.
تغيير سبک زندگي
ورزش: فعاليت جسماني و داشتن تمريناتِ متوسط روزانه مي‌تواند به عملکرد طبيعي عضلات کمک کند. تمرينات انتخابي مثل قدم زدن ، آهسته دويدن، شنا و حرکات کششي سبب حرکت عضلات و پمپ قلب مي‌شود.
سموم: آفت کش‌ها، پاک‌کننده‌ها و ساير ترکيبات شيميايي که به‌طور معمول در محيط زندگي استفاده مي‌شوند، با بيماري پارکينسون ارتباط دارند. اگر چه ممکن است قرار گرفتن در معرض چنين موادي مکرر نباشد، ولي حتي مقادير کم آنها هم مي‌تواند مشکلاتي را در بچه‌ها، کهنسالان و افراد بيمار ايجاد کنند.
آرزو حقيقيان
کارشناس‌ارشد تغذيه
