2012/07/31, 08:44 AM
آهن چيست و چرا ما به آهن نياز داريم؟
آهن يك ماده معدني است كه بدن ما به آن نياز دارد. آهن بخشي از تمام سلول‌هاي بدن ماست و وظايف متعددي در بدن دارد. براي مثال آهن به عنوان بخشي از پروتئين هموگلوبين، اكسيژن را از ريه‌ها به كل بدن انتقال مي‌دهد. به علاوه آهن به ذخيره شدن و مورد استفاده قرار گرفتن اكسيژن در ماهيچه‌ها نيز كمك مي‌كند. آهن بخشي از بسياري از آنزيم‌هاست و در بسياري از عملكردهاي سلولي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين آنزيم‌ها در هضم غذاها و بسياري از واكنش‌هاي مهم ديگر بدن نقش دارند. اگر بدن ما آهن كافي نداشته باشد، قسمت‌هاي مختلفي از بدن تحت تاثير قرار مي‌گيرد.
كم‌خوني فقر آهن
كم‌خوني هنگامي رخ مي‌دهد كه هموگلوبين خون كم ميشود. در واقع به كمبود هموگلوبين، كم‌خوني گفته ميشود. هموگلوبين پروتئيني در گلبول‌هاي قرمز خون است كه اكسيژن را از ريه‌ها به ساير قسمت‌هاي بدن مي‌رساند. يكي از علل رايج كم‌خوني، كمبود آهن است. زيرا بدن براي ساختن هموگلوبين به آهن نياز دارد.
كمبود آهن مي‌تواند از كاهش ذخاير آهن بدون ايجاد اختلال در عملكرد يا سلامتي تا كم‌خوني ناشي از كمبود آهن كه عملكرد بسياري از سيستم‌هاي بدن را تحت تاثير قرار مي‌دهد، متغير باشد.
چه عواملي مي‌توانند باعث كاهش سطح آهن بدن (يا كمبود آهن) شوند؟
كمبود آهن دلايل زيادي دارد. اين دلايل را مي‌توان به دو گروه عمده تقسيم كرد:
1) افزايش نياز به آهن.
شرايط معمول مختلفي مي‌توانند نياز به آهن را افزايش دهند:
· نوزادان و كودكان نوپا به دليل سرعت رشدي كه دارند بيشتر از ساير كودكان نياز به آهن دارند. گاهي اوقات تامين آهن مورد نياز براي اين گروه سني از طريق رژيم غذايي مشكل ميشود.
· زنان باردار بيشتر از سايرين نياز به آهن دارند. اغلب زنان باردار براي اين كه آهن مورد نياز خود را تامين كنند لازم است بر اساس توصيه پزشك از مكمل‌هاي آهن (مانند قرص‌هاي آهن) استفاده كنند.
· از دست دادن خون باعث از دست دادن آهن ميشود. براي جبران آهن از دست رفته، نياز به دريافت آهن بيشتري است. از دست دادن خون در قاعدگي‌هاي شديد، اهداي خون مكرر و نيز خونريزي از معده و روده رخ مي‌دهد.
2) كاهش دريافت يا جذب آهن (به عبارت ديگر هنگامي كه آهن كافي به بدن نمي‌رسد).
مقدار آهني كه از رژيم غذايي جذب بدن ميشود به عوامل مختلفي بستگي دارد:
· جذب آهن گوشت، مرغ و ماهي (يعني آهن هِم) دو تا سه برابر آهن گياهان (يعني آهن غيرهِم) است.
· مقدار آهني كه از غذاهاي گياهي جذب ميشود بستگي به انواع ديگر غذاهايي دارد كه در همان وعده مصرف مي‌شوند.
· غذاهاي حاوي آهن هِم (گوشت، مرغ، ماهي) جذب آهن غذاهاي حاوي آهن غيرهم (مانند غلات غني شده، برخي لوبياها و اسفناج) را افزايش مي‌دهند.
· غذاهاي حاوي ويتامين C نيز جذب آهن غير هِم را در صورتي كه با يكديگر در يك وعده مصرف شوند، افزايش مي‌دهند.
· موادي مانند پلي‌فنل‌ها، فيتات و كلسيم كه در واقع اجزاي برخي غذاها يا نوشيدني‌ها هستند مانند چاي، قهوه، غلات كامل (سبوس‌دار)، حبوبات و شير و ساير لبنيات جذب آهن غير هِم را اگر در يك وعده مصرف شوند كاهش مي‌دهند. كلسيم حتي جذب آهن هِم را نيز اگر در يك وعده مصرف شوند كم مي‌كند. با اين حال در مورد افراد سالمي كه رژيم غذايي متنوعي نيز مصرف مي‌كنند اين مقدار ممانعت از جذب آهن توسط اين مواد معمولاً نگراني ايجاد نمي‌كند.
· رژيم‌هاي گياهخواري داراي آهن هِم كمي هستند ولي با تنظيم يك برنامه دقيق غذايي مي‌توان جذب آهن را افزايش داد.
· عوامل ديگري مانند مصرف داروهاي آنتي‌اسيد به مقدار بيشتر از حد توصيه شده و يا داروهاي مورد استفاده براي درمان زخم‌هاي پپتيك و بازگشت اسيد به مري مي توانند باعث كاهش مقدار اسيد معده و كاهش جذب آهن و در نتيجه كمبود آهن شوند.
چه كساني بيش از همه در معرض كمبود آهن هستند؟
· كودكان و زنان باردار به دليل سرعت رشد و افزايش نياز به آهن بيشتر در معرض خطر هستند.
· دختران نوجوان و زنان در سنين باروري به دليل قاعدگي در معرض خطر هستند.
· در ميان كودكان كمبود آهن بيش از همه در كودكان بين 6 ماه تا 3 سال به دليل رشد سريع و دريافت ناكافي آهن از طريق رژيم غذايي مشاهده ميشود. گروه‌هاي زير از ميان كودكان بيش از همه در معرض خطرند:
Ø نوزاداني كه زود يا كوچك به دنيا آمده‌اند.
Ø نوزاداني كه قبل از 12 ماهگي به آنها شير گاو داده شود.
Ø نوزادان شير مادر خواري كه به آنها بعد از 6 ماهگي منابع غذايي غني از آهن داده نشود.
Ø نوزاداني كه شير خشكشان با آهن غني نشده است.
Ø كودكان 1 تا 5 سالي كه بيشتر از 24 انس (برابر 720 گرم يا 3 ليوان) شير گاو، شير بز يا شيرسويا در روز مي‌خورند. دريافت بيش از حد شير مي‌تواند تمايل كودك به مصرف غذاهاي غني از آهن مانند گوشت يا غلات غني شده با آهن را كم كند.
Ø كودكاني كه نيازهاي خاص مرتبط با سلامتي دارند مانند كودكان داراي عفونت‌هاي مزمن يا كودكان داراي رژيم‌هاي غذايي محدود.
علائم كم‌خوني فقر آهن
· اغلب بدون علامت
· رنگ پريدگي
· احساس خستگي و ضعف
· تنگي نفس غير معمول در هنگام ورزش
· ضربان قلب سريع
· دست‌ها و پاهاي سرد
· ناخن‌هاي شكننده
· سردرد
· كاهش عملكرد در كار يا مدرسه
· كند شدن تكامل شناختي و اجتماعي در كودكي
· مشكل در حفظ درجه حرارت بدن
· كاهش عملكرد ايمني كه حساسيت به عفونت‌ها را افزايش مي‌دهد
· گلوسيت (به معني التهاب زبان)
افرادي كه در مراحل اوليه كمبود آهن هستند، ممكن است تظاهرات باليني كمبود را نداشته باشند. به همين دليل غربالگري كمبود آهن در ميان گروه‌هاي پرخطر اهميت پيدا مي‌كند.
كم‌خوني چگونه تشخيص داده ميشود؟
اگر فكر مي‌كنيد دچار كم‌خوني شده‌ايد با پزشك خود صحبت كنيد. براي تشخيص كم‌خوني احتمالاً آزمايش خون انجام ميشود. آزمايش‌هاي ديگر نيز ممكن است براي تشخيص علت كم‌خوني لازم باشد.
معمول‌ترين تست‌هاي آزمايشگاهي براي غربالگري عبارتند از:
· تست هموگلوبين
· تست هماتوكريت (درصد گلبول‌هاي قرمز خون بر اساس حجم در كل بدن)
معمولاً هموگلوبين و هماتوكريت تا آخرين مراحل كمبود آهن كاهش نمي‌يابند.
گاهي از آزمايش‌هاي ديگري نيز استفاده ميشود تا تاييد شود كه علت كم‌خوني، كمبود آهن است. برخي از اين آزمايش‌ها عبارتند از:
· شمارش كل خون (CBC = Complete Blood Count)، براي نظارت بر تعداد و حجم گلبول‌هاي قرمز
· فريتين سرم (كه نشانه شكل ذخيره‌اي آهن است)
· آهن سرم
· اشباع ترانسفرين (كه نشانه شكل انتقالي آهن است)
· گيرنده ترانسفرين (كه نشانه افزايش توليد گلبول‌هاي قرمز است)
كم‌خوني فقر آهن چگونه درمان ميشود؟
براي درمان بايد به پزشك مراجعه كرد. درمان بستگي به عواملي مانند سن، سلامتي و علت كمبود آهن دارد. براي مثال اگر كم‌خوني به دليل از دست رفتن خون باشد، علت از دست رفتن خون بايد درمان شود. ممكن است پزشك براي درمان كمبود آهن مكمل‌هاي آهن (مانند قرص‌هاي آهن) را تجويز كند و از بيمار بخواهد بعد از مصرف يك دوره مجدداً آزمايش دهد. اگر مشخص شود كه آهني كه از رژيم غذايي دريافت ميشود كم است و كم‌خوني به علت رژيم غذايي فقير از نظر آهن است، ممكن است نياز به تغيير در رژيم غذايي باشد و مصرف بيشتر غذاهاي غني از آهن توصيه شود يا نياز به مصرف قرص آهن باشد.
كمبود آهن ممكن است مربوط به رژيم غذايي نباشد. توصيه‌هاي پزشك مخصوص نيازهاي شما خواهند بود.
براي پيشگيري از كم‌خوني فقر آهن چه مي‌توان كرد؟
برخي انواع كم‌خوني قابل پيشگيري هستند مانند كم‌خوني‌هايي كه به رژيم غذايي مربوط هستند. براي جلوگيري از اين نوع كم‌خوني بايد غذاهاي حاوي آهن مصرف كرد. در زير فهرست مواد غذايي حاوي آهن آورده شده است.
غذاهاي غني از آهن
جگر و ساير گوشت‌ها
غذاهاي دريايي
خشكبار مانند زردآلو، آلو و كشمش
مغزها و لوبياها
سبزيجات سبز برگي مانند اسفناج و بروكلي
ملاس تيره
غلات كامل
نان‌ها و غلات غني شده با آهن (برچسب تغذيه‌اي خوانده شود)
چگونه مي‌توان جذب آهن رژيم غذايي خود را افزايش داد؟
· جذب آهن گوشت، مرغ و ماهي (يعني آهن هِم) دو تا سه برابر آهن گياهان (يعني آهن غيرهِم) است.
· مقدار آهني كه از غذاهاي گياهي جذب ميشود بستگي به انواع ديگر غذاهايي دارد كه در همان وعده مصرف مي‌شوند.
· غذاهاي حاوي آهن هِم (گوشت، مرغ، ماهي) جذب آهن غذاهاي حاوي آهن غيرهم (مانند غلات غني شده، برخي لوبياها و اسفناج) را افزايش مي‌دهند. خوردن مقدار كمي گوشت به همراه ساير منابع آهن مانند برخي از سبزيجات كمك مي‌كند كه آهن بيشتري از اين غذاها بدست آيد.
· غذاهاي حاوي ويتامين C نيز جذب آهن غير هِم را در صورتي كه با يكديگر در يك وعده مصرف شوند، افزايش مي‌دهند. خوردن قرص ويتامين C يا غذاهاي غني از ويتامين C مانند آب مركبات يا خود مركبات همزمان با مصرف غذاهاي غني از آهن يا قرص آهن، به افزايش جذب آهن كمك مي‌كند.
· موادي مانند پلي‌فنل‌ها، فيتات و كلسيم كه در واقع اجزاي برخي غذاها يا نوشيدني‌ها هستند مانند چاي، قهوه، غلات كامل (سبوس‌دار)، حبوبات و شير و ساير لبنيات جذب آهن غير هِم را اگر در يك وعده مصرف شوند كاهش مي‌دهند. كلسيم حتي جذب آهن هِم را نيز اگر در يك وعده مصرف شوند كم مي‌كند. با اين حال در مورد افراد سالمي كه رژيم غذايي متنوعي نيز مصرف مي‌كنند اين مقدار ممانعت از جذب آهن توسط اين مواد معمولاً نگراني ايجاد نمي‌كند. زرده تخم مرغ، فيبر و پروتئين سويا نيز جذب آهن را كاهش مي‌دهد. به طور كلي بهتر است هنگام مصرف منابع غذايي آهن، از خوردن اين مواد غذايي پرهيز شود.
· رژيم‌هاي گياهخواري داراي آهن هِم كمي هستند ولي با تنظيم يك برنامه دقيق غذايي مي‌توان جذب آهن را افزايش داد.
آيا ممكن است مكمل‌هاي آهن (مانند قرص‌هاي آهن) مشكلي ايجاد كنند؟
قرص‌هاي آهن ممكن است باعث ناراحتي معده، ترش كردن و يبوست شوند. لازم است مشكلاتي كه با خوردن قرص‌هاي آهن ايجاد ميشود، براي پزشك توضيح داده شود. نكات زير مي‌توانند به كم كردن اينگونه مشكلات كمك كنند:
· قرص‌هاي آهن را با غذا مصرف كنيد.
· چنانچه لازم است بيش از يك قرص آهن مصرف كنيد، از كم شروع كنيد. در 3 تا 5 روز اول روزي يك قرص بخوريد و سپس آن را به دو تا در روز تا زماني كه احساس مي‌كنيد براي شما مشكلي ايجاد نمي‌كند افزايش دهيد. به همين ترتيب تعداد قرص‌هاي مصرفي را تا تعدادي كه پزشك براي شما تجويز كرده است افزايش دهيد.
· اگر دچار يبوست مي‌شويد فيبر رژيم غذايي خود را افزايش دهيد. اگرچه فيبر جذب آهن را كاهش مي‌دهد ولي بهتر از اين است كه وقتي نياز به قرص آهن داريد به دليل يبوست آن را مصرف نكنيد.
· اگر قرص‌هاي آهن مشكل معده در شما ايجاد مي‌كند، آن را هنگام خواب مصرف نكنيد.
· اگر يكي از انواع قرص‌هاي آهن براي شما مشكل ايجاد مي‌كند، با پزشك خود در مورد تعويض نوع آن مشورت كنيد.
آهن يك ماده معدني است كه بدن ما به آن نياز دارد. آهن بخشي از تمام سلول‌هاي بدن ماست و وظايف متعددي در بدن دارد. براي مثال آهن به عنوان بخشي از پروتئين هموگلوبين، اكسيژن را از ريه‌ها به كل بدن انتقال مي‌دهد. به علاوه آهن به ذخيره شدن و مورد استفاده قرار گرفتن اكسيژن در ماهيچه‌ها نيز كمك مي‌كند. آهن بخشي از بسياري از آنزيم‌هاست و در بسياري از عملكردهاي سلولي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين آنزيم‌ها در هضم غذاها و بسياري از واكنش‌هاي مهم ديگر بدن نقش دارند. اگر بدن ما آهن كافي نداشته باشد، قسمت‌هاي مختلفي از بدن تحت تاثير قرار مي‌گيرد.
كم‌خوني فقر آهن
كم‌خوني هنگامي رخ مي‌دهد كه هموگلوبين خون كم ميشود. در واقع به كمبود هموگلوبين، كم‌خوني گفته ميشود. هموگلوبين پروتئيني در گلبول‌هاي قرمز خون است كه اكسيژن را از ريه‌ها به ساير قسمت‌هاي بدن مي‌رساند. يكي از علل رايج كم‌خوني، كمبود آهن است. زيرا بدن براي ساختن هموگلوبين به آهن نياز دارد.
كمبود آهن مي‌تواند از كاهش ذخاير آهن بدون ايجاد اختلال در عملكرد يا سلامتي تا كم‌خوني ناشي از كمبود آهن كه عملكرد بسياري از سيستم‌هاي بدن را تحت تاثير قرار مي‌دهد، متغير باشد.
چه عواملي مي‌توانند باعث كاهش سطح آهن بدن (يا كمبود آهن) شوند؟
كمبود آهن دلايل زيادي دارد. اين دلايل را مي‌توان به دو گروه عمده تقسيم كرد:
1) افزايش نياز به آهن.
شرايط معمول مختلفي مي‌توانند نياز به آهن را افزايش دهند:
· نوزادان و كودكان نوپا به دليل سرعت رشدي كه دارند بيشتر از ساير كودكان نياز به آهن دارند. گاهي اوقات تامين آهن مورد نياز براي اين گروه سني از طريق رژيم غذايي مشكل ميشود.
· زنان باردار بيشتر از سايرين نياز به آهن دارند. اغلب زنان باردار براي اين كه آهن مورد نياز خود را تامين كنند لازم است بر اساس توصيه پزشك از مكمل‌هاي آهن (مانند قرص‌هاي آهن) استفاده كنند.
· از دست دادن خون باعث از دست دادن آهن ميشود. براي جبران آهن از دست رفته، نياز به دريافت آهن بيشتري است. از دست دادن خون در قاعدگي‌هاي شديد، اهداي خون مكرر و نيز خونريزي از معده و روده رخ مي‌دهد.
2) كاهش دريافت يا جذب آهن (به عبارت ديگر هنگامي كه آهن كافي به بدن نمي‌رسد).
مقدار آهني كه از رژيم غذايي جذب بدن ميشود به عوامل مختلفي بستگي دارد:
· جذب آهن گوشت، مرغ و ماهي (يعني آهن هِم) دو تا سه برابر آهن گياهان (يعني آهن غيرهِم) است.
· مقدار آهني كه از غذاهاي گياهي جذب ميشود بستگي به انواع ديگر غذاهايي دارد كه در همان وعده مصرف مي‌شوند.
· غذاهاي حاوي آهن هِم (گوشت، مرغ، ماهي) جذب آهن غذاهاي حاوي آهن غيرهم (مانند غلات غني شده، برخي لوبياها و اسفناج) را افزايش مي‌دهند.
· غذاهاي حاوي ويتامين C نيز جذب آهن غير هِم را در صورتي كه با يكديگر در يك وعده مصرف شوند، افزايش مي‌دهند.
· موادي مانند پلي‌فنل‌ها، فيتات و كلسيم كه در واقع اجزاي برخي غذاها يا نوشيدني‌ها هستند مانند چاي، قهوه، غلات كامل (سبوس‌دار)، حبوبات و شير و ساير لبنيات جذب آهن غير هِم را اگر در يك وعده مصرف شوند كاهش مي‌دهند. كلسيم حتي جذب آهن هِم را نيز اگر در يك وعده مصرف شوند كم مي‌كند. با اين حال در مورد افراد سالمي كه رژيم غذايي متنوعي نيز مصرف مي‌كنند اين مقدار ممانعت از جذب آهن توسط اين مواد معمولاً نگراني ايجاد نمي‌كند.
· رژيم‌هاي گياهخواري داراي آهن هِم كمي هستند ولي با تنظيم يك برنامه دقيق غذايي مي‌توان جذب آهن را افزايش داد.
· عوامل ديگري مانند مصرف داروهاي آنتي‌اسيد به مقدار بيشتر از حد توصيه شده و يا داروهاي مورد استفاده براي درمان زخم‌هاي پپتيك و بازگشت اسيد به مري مي توانند باعث كاهش مقدار اسيد معده و كاهش جذب آهن و در نتيجه كمبود آهن شوند.
چه كساني بيش از همه در معرض كمبود آهن هستند؟
· كودكان و زنان باردار به دليل سرعت رشد و افزايش نياز به آهن بيشتر در معرض خطر هستند.
· دختران نوجوان و زنان در سنين باروري به دليل قاعدگي در معرض خطر هستند.
· در ميان كودكان كمبود آهن بيش از همه در كودكان بين 6 ماه تا 3 سال به دليل رشد سريع و دريافت ناكافي آهن از طريق رژيم غذايي مشاهده ميشود. گروه‌هاي زير از ميان كودكان بيش از همه در معرض خطرند:
Ø نوزاداني كه زود يا كوچك به دنيا آمده‌اند.
Ø نوزاداني كه قبل از 12 ماهگي به آنها شير گاو داده شود.
Ø نوزادان شير مادر خواري كه به آنها بعد از 6 ماهگي منابع غذايي غني از آهن داده نشود.
Ø نوزاداني كه شير خشكشان با آهن غني نشده است.
Ø كودكان 1 تا 5 سالي كه بيشتر از 24 انس (برابر 720 گرم يا 3 ليوان) شير گاو، شير بز يا شيرسويا در روز مي‌خورند. دريافت بيش از حد شير مي‌تواند تمايل كودك به مصرف غذاهاي غني از آهن مانند گوشت يا غلات غني شده با آهن را كم كند.
Ø كودكاني كه نيازهاي خاص مرتبط با سلامتي دارند مانند كودكان داراي عفونت‌هاي مزمن يا كودكان داراي رژيم‌هاي غذايي محدود.
علائم كم‌خوني فقر آهن
· اغلب بدون علامت
· رنگ پريدگي
· احساس خستگي و ضعف
· تنگي نفس غير معمول در هنگام ورزش
· ضربان قلب سريع
· دست‌ها و پاهاي سرد
· ناخن‌هاي شكننده
· سردرد
· كاهش عملكرد در كار يا مدرسه
· كند شدن تكامل شناختي و اجتماعي در كودكي
· مشكل در حفظ درجه حرارت بدن
· كاهش عملكرد ايمني كه حساسيت به عفونت‌ها را افزايش مي‌دهد
· گلوسيت (به معني التهاب زبان)
افرادي كه در مراحل اوليه كمبود آهن هستند، ممكن است تظاهرات باليني كمبود را نداشته باشند. به همين دليل غربالگري كمبود آهن در ميان گروه‌هاي پرخطر اهميت پيدا مي‌كند.
كم‌خوني چگونه تشخيص داده ميشود؟
اگر فكر مي‌كنيد دچار كم‌خوني شده‌ايد با پزشك خود صحبت كنيد. براي تشخيص كم‌خوني احتمالاً آزمايش خون انجام ميشود. آزمايش‌هاي ديگر نيز ممكن است براي تشخيص علت كم‌خوني لازم باشد.
معمول‌ترين تست‌هاي آزمايشگاهي براي غربالگري عبارتند از:
· تست هموگلوبين
· تست هماتوكريت (درصد گلبول‌هاي قرمز خون بر اساس حجم در كل بدن)
معمولاً هموگلوبين و هماتوكريت تا آخرين مراحل كمبود آهن كاهش نمي‌يابند.
گاهي از آزمايش‌هاي ديگري نيز استفاده ميشود تا تاييد شود كه علت كم‌خوني، كمبود آهن است. برخي از اين آزمايش‌ها عبارتند از:
· شمارش كل خون (CBC = Complete Blood Count)، براي نظارت بر تعداد و حجم گلبول‌هاي قرمز
· فريتين سرم (كه نشانه شكل ذخيره‌اي آهن است)
· آهن سرم
· اشباع ترانسفرين (كه نشانه شكل انتقالي آهن است)
· گيرنده ترانسفرين (كه نشانه افزايش توليد گلبول‌هاي قرمز است)
كم‌خوني فقر آهن چگونه درمان ميشود؟
براي درمان بايد به پزشك مراجعه كرد. درمان بستگي به عواملي مانند سن، سلامتي و علت كمبود آهن دارد. براي مثال اگر كم‌خوني به دليل از دست رفتن خون باشد، علت از دست رفتن خون بايد درمان شود. ممكن است پزشك براي درمان كمبود آهن مكمل‌هاي آهن (مانند قرص‌هاي آهن) را تجويز كند و از بيمار بخواهد بعد از مصرف يك دوره مجدداً آزمايش دهد. اگر مشخص شود كه آهني كه از رژيم غذايي دريافت ميشود كم است و كم‌خوني به علت رژيم غذايي فقير از نظر آهن است، ممكن است نياز به تغيير در رژيم غذايي باشد و مصرف بيشتر غذاهاي غني از آهن توصيه شود يا نياز به مصرف قرص آهن باشد.
كمبود آهن ممكن است مربوط به رژيم غذايي نباشد. توصيه‌هاي پزشك مخصوص نيازهاي شما خواهند بود.
براي پيشگيري از كم‌خوني فقر آهن چه مي‌توان كرد؟
برخي انواع كم‌خوني قابل پيشگيري هستند مانند كم‌خوني‌هايي كه به رژيم غذايي مربوط هستند. براي جلوگيري از اين نوع كم‌خوني بايد غذاهاي حاوي آهن مصرف كرد. در زير فهرست مواد غذايي حاوي آهن آورده شده است.
غذاهاي غني از آهن
جگر و ساير گوشت‌ها
غذاهاي دريايي
خشكبار مانند زردآلو، آلو و كشمش
مغزها و لوبياها
سبزيجات سبز برگي مانند اسفناج و بروكلي
ملاس تيره
غلات كامل
نان‌ها و غلات غني شده با آهن (برچسب تغذيه‌اي خوانده شود)
چگونه مي‌توان جذب آهن رژيم غذايي خود را افزايش داد؟
· جذب آهن گوشت، مرغ و ماهي (يعني آهن هِم) دو تا سه برابر آهن گياهان (يعني آهن غيرهِم) است.
· مقدار آهني كه از غذاهاي گياهي جذب ميشود بستگي به انواع ديگر غذاهايي دارد كه در همان وعده مصرف مي‌شوند.
· غذاهاي حاوي آهن هِم (گوشت، مرغ، ماهي) جذب آهن غذاهاي حاوي آهن غيرهم (مانند غلات غني شده، برخي لوبياها و اسفناج) را افزايش مي‌دهند. خوردن مقدار كمي گوشت به همراه ساير منابع آهن مانند برخي از سبزيجات كمك مي‌كند كه آهن بيشتري از اين غذاها بدست آيد.
· غذاهاي حاوي ويتامين C نيز جذب آهن غير هِم را در صورتي كه با يكديگر در يك وعده مصرف شوند، افزايش مي‌دهند. خوردن قرص ويتامين C يا غذاهاي غني از ويتامين C مانند آب مركبات يا خود مركبات همزمان با مصرف غذاهاي غني از آهن يا قرص آهن، به افزايش جذب آهن كمك مي‌كند.
· موادي مانند پلي‌فنل‌ها، فيتات و كلسيم كه در واقع اجزاي برخي غذاها يا نوشيدني‌ها هستند مانند چاي، قهوه، غلات كامل (سبوس‌دار)، حبوبات و شير و ساير لبنيات جذب آهن غير هِم را اگر در يك وعده مصرف شوند كاهش مي‌دهند. كلسيم حتي جذب آهن هِم را نيز اگر در يك وعده مصرف شوند كم مي‌كند. با اين حال در مورد افراد سالمي كه رژيم غذايي متنوعي نيز مصرف مي‌كنند اين مقدار ممانعت از جذب آهن توسط اين مواد معمولاً نگراني ايجاد نمي‌كند. زرده تخم مرغ، فيبر و پروتئين سويا نيز جذب آهن را كاهش مي‌دهد. به طور كلي بهتر است هنگام مصرف منابع غذايي آهن، از خوردن اين مواد غذايي پرهيز شود.
· رژيم‌هاي گياهخواري داراي آهن هِم كمي هستند ولي با تنظيم يك برنامه دقيق غذايي مي‌توان جذب آهن را افزايش داد.
آيا ممكن است مكمل‌هاي آهن (مانند قرص‌هاي آهن) مشكلي ايجاد كنند؟
قرص‌هاي آهن ممكن است باعث ناراحتي معده، ترش كردن و يبوست شوند. لازم است مشكلاتي كه با خوردن قرص‌هاي آهن ايجاد ميشود، براي پزشك توضيح داده شود. نكات زير مي‌توانند به كم كردن اينگونه مشكلات كمك كنند:
· قرص‌هاي آهن را با غذا مصرف كنيد.
· چنانچه لازم است بيش از يك قرص آهن مصرف كنيد، از كم شروع كنيد. در 3 تا 5 روز اول روزي يك قرص بخوريد و سپس آن را به دو تا در روز تا زماني كه احساس مي‌كنيد براي شما مشكلي ايجاد نمي‌كند افزايش دهيد. به همين ترتيب تعداد قرص‌هاي مصرفي را تا تعدادي كه پزشك براي شما تجويز كرده است افزايش دهيد.
· اگر دچار يبوست مي‌شويد فيبر رژيم غذايي خود را افزايش دهيد. اگرچه فيبر جذب آهن را كاهش مي‌دهد ولي بهتر از اين است كه وقتي نياز به قرص آهن داريد به دليل يبوست آن را مصرف نكنيد.
· اگر قرص‌هاي آهن مشكل معده در شما ايجاد مي‌كند، آن را هنگام خواب مصرف نكنيد.
· اگر يكي از انواع قرص‌هاي آهن براي شما مشكل ايجاد مي‌كند، با پزشك خود در مورد تعويض نوع آن مشورت كنيد.
![[تصویر: setare1.gif]](http://s5.picofile.com/file/8119605634/setare1.gif)
