[naz.gigili]

نیمه پنهان خارش پوست
خارش به معنی احساسی است که فرد را به خاراندن به عنوان نوعی واکنش تحریک می‌کند.
تن‌تان می‌خارد؟ نه، اشتباه نکنید، قصد دعوا نداریم. آیا تا به حال به خارش دچار شده‌اید؟ خارشی که در یک ناحیه از بدن یا در همه اندام‌ها‌ احساس می‌شود؟ چه احساسی داشتید؟ دل‌تان نمی‌خواست واقعا با شدت هرچه تمام‌تر، حتی به قیمت زخمی شدن پوست، بدن‌تان را بخارانید؟
هر کسی در زندگی خود حتما به خارش دچار شده است. آن هم نه یک بار، بلکه چند بار آن را تجربه کرده است.
این عارضه آن قدر شایع است و آن قدر بیماران را با مشکل مواجه می‌کند که گاهی حتی متخصصان پوست نیز در رفع آن ناتوان می‌شوند.
خارش به معنی احساسی است که فرد را به خاراندن به عنوان نوعی واکنش تحریک می‌کند. خارش ممکن است به صورت محدود و منطقه‌ای، گسترده یا منتشر، موقتی یا مداوم باشد.
گاهی خارش مانند احساس سوزن شدن یا سوزش یا مورمورشدن است. جالب است بدانید در موارد نادر، خارش آن قدر شدید است که فرد را به فکر خودکشی می‌اندازد! البته خوب است بدانیم که خاراندن پوست، در لحظاتی ممکن است خوشایند فرد باشد.

چرا و به چه علت؟
مواد فیزیکی یا شیمیایی گوناگون به صورت مستقیم بر پایانه‌های آزاد عصبی تاثیر می‌گذارد یا با آزاد کردن مواد واسطه، این پایانه‌های حسی را تحریک می‌کند. مواد مخدر، مشابه با اثر اندورفین‌ها و آنکفالین‌ها که هورمون‌های آرام‌بخش درونی‌اند موجب بروز یا تشدید خارش می‌شود.
خارش در منطقه‌ای که به درد غیرحساس است، به وجود نمی‌آید. همچنین خارش معمولا هنگام شب که حواس‌پرتی انسان کمتر و تمرکزش بر نواحی مختلف بدن بیشتر است، بدتر و شدیدتر می‌شود.
گاهی نوعی خارش به نام خارش روانی یا عصبی وجود دارد که به علت‌ حالت‌های فیزیولوژیک یا طبیعی، روانی و یا هر دو به وجود می‌آید.

مواد شیمیایی واسطه
هیستامین‌ ماده اصلی بروز خارش است و به همین علت از داروهای اولیه درمان خارش، داروهای آنتی‌هیستامین است. اما هیستامین تنها واسطه بروز خارش نیست، چون در اغلب موارد، خارش با بقیه علایم و نشانه‌های آزاد شدن هیستامین مانند کهیر و گرگرفتگی همراه نیست و داروهای آنتی‌هیستامین برای بیشتر موارد خارش موثر نیست.

بیماری‌های پوست
حدود 70 درصد بیماران سالمند به خارش دچارند که ممکن است به علت وجود بیماری‌ پوستی باشد. همچنین بیماری به نام پمفیگویید تاولی پنهان و درماتیت هرپتی‌فورم موجب بروز خارش شدید در ناحیه آرنج، زانو و پشت‌سر می‌شود.
خارش، نشانه اصلی بیشتر بیماری‌های پوستی است و معاینه بسیار دقیق برای دستیابی به علت اصلی مشکلات پوستی خارش‌دار مانند درماتیت آتوپیک خفیف، گال یا جرب و اگزمای ناشی از خشکی مفرط پوست، لازم است.
البته مهم است بدانیم که وجود خارش بدون بثورات پوستی، وضعیت مشکلی در تشخیص علت و درمان بیمار ایجاد می‌کند.

بیماری‌های عمومی
گاهی واکنش‌های دارویی باعث بروز خارش می‌شود. کسانی که استامینوفن کدیین را مثل نقل و نبات مصرف می‌کنند باید بدانند که کدیین مثل داروهای مخدر موجب خارش می‌شود.
افرادی که مبتلا‌ به دیابت یا پرکاری و کم‌کاری تیرویید هستند و به خصوص زنانی که در معرض کم‌خونی به علت فقر آهن قرار دارند، هر از گاهی دچار خارش می‌شوند.
هر کسی که به خارش مزمن و طولانی‌مدت مبتلا‌ می‌شود، می‌گویند: برو آزمایش بده، شاید انگل داری. البته عفونت انگلی از علت‌های خارش است، اما مشکلات دیگری مانند نارسایی کلیه و افزایش اوره خون به مقدار بیش از حد طبیعی نیز ممکن است موجب بروز خارش شود.
خارش علامت شایع در بیماران اورمیک است. البته مشخص نیست که علت خارش، دیالیز است یا افزایش عمر این بیماران موجب بارزتر شدن این علامت شده است.

تغییر در سوخت و ساز کلسیم و فسفر و افزایش میزان منیزیم و ویتامین ‌A در پوست و خشکی پوست بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه، از علت‌های اصلی وجود خارش در این بیماران است.
در میان بیماری‌های خونی، 14 تا 15 درصد بیماران مبتلا به پلی‌سایتمی ورا که در آن تعداد گلبول‌های قرمز به طور چشمگیری زیاد می‌شود، به خارش دچار می‌شوند. احساس خارش این بیماران به صورت سوزن‌سوزن شدن است و با کاهش ناگهانی درجه حرارت بدن، مثلا پس از گرفتن دوش آب گرم، بیشتر می‌شود. مصرف داروهای گروه آنتی‌هیستامین تاثیری در درمان این بیماری ندارد. گاهی احساس خارش در مدت 30 دقیقه تماس با آب، بدون ارتباط با درجه حرارت آن ممکن است به وجود آید و حتی تا دو ساعت ادامه می‌یابد.
بیماران معمولا احساس خارش، مورمور شدن و حالت نیش‌زدگی دارند. در این‌گونه موارد، بیماری پلی سایتمی و سایر بیماری‌ها که به علت افزایش غیرطبیعی تعداد سلول‌های خونی در مغز استخوان رخ می‌دهد، باید مدنظر پزشکان باشد.
گاهی احساس خارش در قسمت خارجی ساعد و چین آرنج دست به وجود می‌آید که قرینه در هر دو دست دیده می‌شود که علت آن ممکن است برخورد با نور آفتاب باشد و در بسیاری از موارد، علت استرس و عصبی دارد.
تغییر حس پوست سر یا خارش آن با کاهش حس درد همراه است. بیشتر این گونه بیماران، خانم و دارای سرخی منطقه خارش‌اند. معمولا خارش با استرس و فشار عصبی، تشدید می‌شود.

چه باید کرد؟
پزشکان باید تاریخچه دقیق بیماری را بدانند و شرح حال مفصلی از داروهای مورد استفاده، علایم همراه خارش و ارتباط با وضعیت‌های روحی فرد به دست آورند. مثلا خارش بینی مداوم ممکن است نشانه‌ای از تومورمغزی باشد یا خارش‌های روانی، معمولا مزاحم خواب بیمار می‌شود.
معاینه بالینی باید شامل بررسی غدد لنفاوی، کبد، طحال و غده تیروئید باشد. رنگ پوست بسیار مهم است و در نارسایی کلیه، پرکاری تیروئید و انسداد صفراوی و در دوران بارداری تغییر می‌کند.
البته خوب است بدانیم در بسیاری از موارد، خارش علت خاصی ندارد و به ویژه در فصل سرما و خشکی هوا ممکن است به علت خشک شدن پوست به وجود آید که در این حالت با مرطوب کردن پوست و استحمام ساده، به‌طور مرتب و استفاده از کرم‌های مرطوب کننده می‌توان آن را برطرف کرد، البته به شرطی که علت خاصی از جنبه بیماری‌های داخلی وجود نداشته باشد.
همچنین در بسیاری موارد، به علت گرمای هوا و افزایش درجه حرارت بدن، خارش بروز می‌یابد، یا تشدید می‌شود که با خوردن و نوشیدن غذاها و نوشیدنی‌های خنک مثل خیار و مایعات فراوان می‌توان این عارضه رابرطرف کرد یا شدت آن را کاهش داد.