خوشبختي را با ژن تان منتقل كنيد!
پنجشنبه ۱ فروردين ۱۳۹۲

با تشخيص ژن فردي كه پرخاشگر است و اين صفت را از پدرش به ارث برده است مي توانيم به فرد گوشزد كنيم كه اين خصوصيت اخلاقي در تو وجود دارد تا فرد بتواند در مهار كردن آن كوشا باشد.
علم ژنتيك رواني از شاخه هاي مهم علم ژنتيك به حساب مي آيد. اصولاً افرادي كه روحيات مثبت يا منفي دارند از طريق وراثت خصوصيات خود را به هم انتقال مي دهند. ما در اينجا سعي كرده ايم به رابطه بين علم ژنتيك و روانشناسي بپردازيم و به سراغ يكي از بهترين و محبوب ترين پزشكان اين حوزه يعني دكتر رضا يزداني رفتيم تا اطلاعاتي را در خصوص اين دو علم در اختيار شما قرار دهيم.

 در ابتدا خودتان را معرفي كنيد
دكتر رضا يزداني هستم. بعد از گذراندن رشته بيولوژي در دانشگاه تهران، به دليل اينكه همسرم سوئدي بود در آنجا اقامت كردم و بعد از قبولي در دانشگاه به كارهاي تحقيقاتي تا مرحله دكتري پرداختم. بعد از آن به ايران بازگشتم و به عنوان استاديار مشغول فعاليت شدم ولي به علت اينكه همسرم در سوئد بود به دانشگاهي در سوئد رفتم و پس از استخدام شدن در آن دانشگاه در همانجا سكونت كردم.

 چه ارتباطي بين علم ژنتيك و مسائل روحي و رواني وجود دارد؟
اين سوال نيازمند مقدمه چيني در مورد ارتباط مسائل ژنتيك با روانشناسي است. تمام فعاليت هاي مغز تحت كنترل ژن هاست. مغز به عنوان پيچيده ترين عضو بدن از صدها ميليارد سلول عصبي تشكيل شده كه هر كدام مانند كامپيوتر سيگنال هايي را دريافت، ضبط و ارسال مي كنند و گنجايش بي نهايت براي معلومات جديد برقرار مي سازند. تمام اين ارتباطات تحت كنترل ژن هاست به همين خاطر ژن ها تمام فعاليت هاي مغز به خصوص مسائل روحي و رواني را كنترل مي كنند. اگر به طور دقيقه اين ارتباطات انجام بگيرد، مشكلي پيش نمي آيد ولي اگر ژن ها ناقص باشند و نتوانند ارتباط خود را به خوبي برقرار سازند، فرد دچار بيماري روحي و رواني مي شود. بنابراين براي اينكه يك فرد سالم از لحاظ روحي و رواني داشته باشيم، آن شخص بايد از ژن هاي سالم برخوردار باشد يا ارتباط سالمي با محيط خود برقرار كند.

 آسيب ديدن ژن كه منجر به بيماري روحي رواني مي شود چگونه به وجود مي آيد؟
آسيب ژن به صورت ارثي از پدر و مادري كه دچار بيماري روحي و رواني هستند به فرزند هم منتقل مي شود و اين جنبه توارثي بودن علم ژنتيك را بيان مي كند. بعد ديگر در مرحله تشكيل جنين است كه به عوامل محيطي، شيميايي، سموم و ضربات بستگي دارد. در حقيقت ژن كار خود را به درستي نمي تواند انجام بدهد و به دليل اين عوامل فرد در معرض بيماري هاي روحي و رواني قرار مي گيرد.

 بنابراين مي توان گفت كه روحيات پدر و مادر مي تواند از طريق ژن به فرزند انتقال يابد؟
دقيقاً همين طور است. پنجاه درصد ژن از پدر و مابقي از مادر به جنين انتقال پيدا مي كند و فرد را از لحاظ روحي بسيار شبيه به پدر و مادر مي كند. يعني اگر پدر يا مادري پرخاشگر يا افسرده باشند، احتمال اينكه فرزندشان هم دچار اين بيماري ها شود،‌ زياد است.
البته همان طور كه گفتم نقش عوامل محيطي را نبايد ناديده گرفت چون بيشتر اوقات فرزند در كنار خانواده اش زمان خود را سپري مي كند بنابراين چون افراد خانواده دچار بيماري روحي و رواني هستند و فرزند، ساعات زيادي را در كنار آنها گذرانده است و از طرفي، داراي ژن مشابه پدر و مادرش هم هست، اين فرد دچار بيماري پرخاشگري و افسردگي خواهد شد. به جرات مي توان گفت كه بسياري از بيماري هاي روحي و رواني زمينه ژنتيكي دارد يعني يك يا چند ژن به علت اختلال مي توانند در بروز بيماري هاي رواني دخالت داشته باشند.

 آيا مي توان از انتقال بيماري هاي روحي و رواني جنين به واسطه ژن هاي معيوب پيشگيري كرد؟

ما نمي توانيم جاي ژن را تغيير بدهيم ولي مي توانيم آن را خاموش يا فعال تر كنيم. به طور مثال اگر فرض كنيم كه پدر و مادري پرخاشگر هستند، براي اينكه فرزند دچار چنين رفتاري نشود، مي توان دست به تغيير عوامل محيطي زد و به اصطلاح محيط را براي فرد آرام نگه داشت تا رفتارهاي پرخاشگرانه از او سلب شود. همانطور كه اشاره شد، همه خصوصيات روحي و رواني جنبه ژنتيكي دارند چون ژن ها هستند كه هورمون هاي مغز را توليد و كنترل مي كنند پس نمي توان اقدام كامل پيشگيرانه انجام داد و با دارو هم اين امر ميسر نيست.

دارو اثر موقتي در كاهش بيماري هاي روحي و رواني دارد. ناگفته نماند كه در اين چند سال اخير، انقلابي در علم ژنتيك به وجود آمده است و با سرعت اين علم در حالت پيشرفت است. در علم ژنتيك مي توان يكسري مشخصات فرد را به خوبي تشخيص داد و او را از احتمال بيماري هاي روحي و رواني و حتي سكته هاي قلبي و مغزي و سرطان آگاه كرد كه با مراقبت بيشتري به ادامه زندگي خود بپردازد. به طور مثال با تشخيص ژن فردي كه پرخاشگر است و اين صفت را از پدرش به ارث برده است مي توانيم به فرد گوشزد كنيم كه اين خصوصيت اخلاقي در تو وجود دارد تا فرد بتواند در مهار كردن آن كوشا باشد.

 يكي از شاخه هاي بيماري روحي و رواني، وسواس است. آيا وسواس هم مي تواند جنبه ژنتيكي داشته باشد؟

بله، بيماري وسواس مي تواند زمينه ژنتيكي داشته باشد. همانطور كه گفته شد مراكز مختلفي در مغز وجود دارد كه ارتباطات را به صورت متعادل رد و بدل مي كند. اگر اين ارتباطات ضعيف يا قطع شود، بيماري وسواس مي تواند به وجود بيايد. يعني ژن ها كه وظيفه ارتباط بين سلول هاي عصبي در مغز را دارند اگر دچار مشكل شوند فرد را دچار بيماري روحي و رواني از جمله وسواس مي كنند بنابراين يكي از جنبه هاي بيماري وسواس، ارثي بودن آن است. يعني افرادي كه وسواس دارند وقتي به پيشينه شان نگاه مي كنيم به اين نكته مي رسيم كه سابقاً خانواده آنها هم دچار وسواس بوده اند.

 با توجه به صحبت هايي كه در زمينه ارثي بودن بيماري هاي روحي و رواني شد، فرض كنيد فردي دچار بيماري اسكيزوفرني است. با ازدواج اين فرد، فرزند او هم ممكن است اين بيماري را داشته باشد؟
اگر اين فرد با يك خانمي كه او هم به اين بيماري مبتلاست ازدواج كند احتمال، بسيار زياد است ولي اگر خانم يا آقا سالم باشد، احتمال، بسيار كم است. در اينجا توصيه ما به افراد جواني كه مي خواهند ازدواج كنند اين است كه قبل از ازدواج اولاً نسبت به بيماري هاي روحي و رواني خود، آگاهي يافته و در جهت كاهش آثار آن برآيند ثانياً در انتخاب خود دقت كنند تا فرزندي كه مي خواهد از آنها به وجود بيايد سالم باشد.

 بيماري روحي و رواني در مورد دوقلوهايي كه به واسطه ژنتيك به وجود آمده اند چگونه است؟
بستگي به آن دارد كه دوقلوها يك تخمي يا دو تخمي باشند. اگر يك تخمي باشند، از لحاظ ژنتيكي و روحي و رواني بسيار شبيه به هم هستند ولي اگر دو تخمي باشند، پنجاه درصد ممكن است با هم تشابه داشته باشند. در دوقلوهاي يك تخمي گاهاً اتفاق افتاده است كه از لحاظ روحي و عاطفي بسيار شبيه به هم بوده اند و حتي جالب تر آنكه علاقه به يك رشته تحصيلي پيدا كرده اند بنابراين دوقلوهاي يك تخمي از لحاظ روانشناسي ذهنيت، بسيار شبيه به هم فكر مي كنند.

 آيا از لحاظ ژنتيك احساس خوشبختي هم قابل انتقال است؟
صددرصد. اگر پدر و مادر مثبت فكر كنند و احساس خوشبختي هم در خود داشته باشند، بچه هاي مثبتي خواهند داشت و بالعكس، اگر منفي فكر كنند نتيجه آن را مي بينند. اگر پدر و مادري احساس خوشبختي داشته باشند، اين احساس از طريق ژنتيك به فرزند هم انتقال پيدا مي كند.

بنابراين وقتي پدر و مادري استرس و اضطراب دارند و منفي به قضايا نگاه مي كنند مغز آنها ممكن است آسيب ديده باشد و همين موجب صدمه رسيدن به ژن ها مي شود و در نتيجه بيماري به جنين هم انتقال پيدا مي كند. احساس خوشبختي و مثبت فكر كردن عاملي است كه مي تواند در موفقيت و سلامتي ما بسيار تاثيرگذار باشد. همين قدر كه ما اعتقاد پيدا كنيم كه خوشبخت هستيم، كافيست و اين احساس را به فرزندان مان هم هديه مي دهيم.

منبع: آرامش