زمان انتشار:۱۳۹۱/۸/۲۵

درد بی دارویی

سلامت - بحران دارویی در راه است؛ چه وزارت بهداشت این موضوع را بپذیرد و چه بگوید که ایران در تولید دارو خودکفا ضده است.
امید کریمی: "دارو از نان شب هم واجب تر است" این جمله کلیدی وزیر بهداشت در دو سه هفته گذشته است برای گرفتن حق ارزی وزارت تحت مدیریت اش از دولت و تامین داروی مورد نیاز در کشور.
اما بحران دارویی از میانه های تابستان امسال شروع شد؛ بحران ارز که دامن همه بخش ها را گرفت، دارو هم بی نصیب نماند؛ ورود داروهای خارجی که اتفاقا در داروخانه ها کم هم نیستند، با مشکلات متعددی مواجه شد. تاحدی که بسیاری از این داروهایی که با مجوز وزارت بهداشت وارد می شدند، "کیفی" به ایران رسیدند. این درحالی است که وزارت بهداشت بارها اعلام کرده است 95 درصد داروی مورد نیاز مردم، در داخل تولید می شود. برای نمونه اینجا را بخوانید.
ابتدا لوازم پزشکی و بهداشتی گران شدند. هرچند کسی صدایش درنیامد، اما دو برابر شدن لوازم پزشکی و بهداشتی کاملا برای مردم محسوس بود.
پس از این، بحران اول دارویی در تامین داروی بیماران خاص دیده شد؛ مانند همیشه ابتدا صدای تالاسمی ها درآمد، بعد هم مبتلایان به ام.اس. تالاسمی ها از چند سال پیش داروی پیشرفته ای به نام ایکس.جید مصرف می کردند که بسیار برای آنها مفید بود و کیفیت زندگی آنها را بهبود بخشیده بود، اما دیگر وارد نشد (اینجا). بیماران ام.اس هم با وجود تولید دو سه مدل داروی مصرفی در ایران، اما چندان به آنها رغبت نشان ندادند، چه اینکه می گویند بیش از داروهای خارجی، عوارض دارد و البته کاملا محسوس. (اینجا) به همین دلیل با کمبود داروی خارجی مواجه شدند.
به هرحال ابتدا دارو های خاص نایاب شد. این لیست و این لیست را ببینید. هرچند که کاربران خبرآنلاین تعداد بیشتری بر این نام ها افزودند که در نظرات زیر همین دو خبر می توانید ببینید.
اما اگر بحران دارویی ابتدا برای واردات داروی بیماران خاص بوجود آمد، در مرحله بعد به شرکت های داروسازی رسید؛ آنها باید مواد اولیه وارد می کردند. اما دلیل تحریم ها نمی توانند این مواد را وارد کنند. هرچند کشورهای تحریم کننده بارها اعلام کرده اند ایران برای دارو تحریم نیست، اما عملا بستن راه های انتقال پول، راه خرید دارو و مواد اولیه دارویی را مسدود کرده است. از سوی دیگر بانک مرکزی به وارد کننده های دارو، مواد اولیه دارویی و تجهیزات پزشکی ارز مرجع نمی دهد و آنها حتی برای خرید نقدی دارو هم ارز ندارند. نکته اینکه وزارت بهداشت درحالی نیمه اول سال در وارد کردن نیازهای دارویی و بهداشتی کشور به مشکل ارزی خورد که واردات خودرو در همین مدت افزایش داشت، آن هم با ارز 1226 تومانی. (اینجا،اینجا، اینجا، اینجا، اینجا و اینجا)
وسط همه این بحران ها، ناگهان انبار یک شرکت داروسازی بزرگ هم آتش گرفت (اینجا)
اما در نیمه دوم سال، وزارت بهداشت سیاست سکوت را تغییر داد و از کمبود دارو حرف زد. برای نمونه این خبر، این خبر و این خبر را بخوانید که مربوط به اعتراف معاونت های مختلف وزارت بهداشت در کمبود ارز و نبود مثلا شیر خشک و واکسن آنفلوآنزا است. جالب اینکه در موردی وزارت بهداشت می گوید به جای تامین واکسن، تلاش می کند جلوی ورود بیماری آنفلوانزا را بگیرد. (اینجا)
مرضیه وحید دستجردی، وزیر بهداشت هم به مناسبت های مختلف تلاش کرد بحران دارویی را به دولت یادآوری کند. (اینجا) خانم وزیر با اشاره به نیاز 2.5 میلیارد دلار ارز برای دارو و 650 میلیون دلار ارز برای تجهیزات پزشکی گفت:‌برخی از مدیران بانک مرکزی به طور جدی پای کار هستند و امیدواریم در نیمه دوم سال 91، تخصیص ارز‌ها که در شش ماه نخست سال جاری صورت نپذیرفت، محقق شود.
هر چند که دستجردی گفت بانک مرکزی در تلاش است ارز مورد نیاز بخش دارویی را تامین کند، اما حسینعلی شهریاری، رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس که این روزها به یاری وزارت بهداشت آمده تا حق این وزارت خانه را بگیرد، گفت که به جای دارو چه چیزهایی وارد شده است؛ اسباب بازی، چوب بستنی، خودروهای لوکس، لوازم آرایشی و غیر ضرور هایی این چنینی (اینجا). او همچنین بحران کسر بودجه دانشگاه های علوم پزشکی را مطرح کرد که شاید برای آبان ماه هم حقوق نداشته باشند (اینجا)
همچنین نماینده یونیسف در ایران هم گفت که تاثیرات تحریم ها بر بازار دارویی ایران را دیده است و برای همین به دبیر کل سازمان ملل نامه نوشته است (اینجا).
از سوی دیگر غیر از مسوولان وزارت بهداشت، نماینده های مجلس و دیگر مسوولان هم دراین باره موضع گرفتند؛ کمیسیون بهداشت مجلس وعده داد کمبود و گرانی داروها را پیگیری ‌کند (اینجا) رئیس انجمن داروسازان با انتقاد از ممنوعیت واردات دارو، گفت که ممنوعیت ورود دارو، بازار ناصر خسرو را داغ می کند (اینجا) هرچند وسط همه این حق گرفتن ها، معاون اول رییس جمهور با انتقاد تلویحی از واردات دارو گفت که هر سال دو میلیارد دلار برای دارو ارز از کشور خارج می شود. (اینجا)
اما وزیر بهداشت به تلویزیون رفت تا جریان رسانه ای برای گرفتن حق دارو از ارز مرجع را تکمیل کرده باشد. او به ورود خودروهای لوکس با ارز مرجع واکنش نشان داد و گفت پیگیری می کند چرادر حالی که وزارت بهداشت در نیمه نخست سال با بحران ارزی برای واردات دارو، مواد اولیه دارویی، تجهیزات پزشکی و لوازم بهداشتی مواجه بوده است، اما مازراتی و پورشه با ارز 1226 تومان وارد شده. (این فیلمرا ببینید)
از سوی دیگر عضو کمیسیون بهداشت مجلس هشدار داد ایران تنها برای دو ماه دیگر ذخیره دارویی دارد (اینجا)
همچنین دانشگاه های علوم پزشکی هم به معاون رییس جمهور نوشتند چون بودجه ندارند، نمی توانند به مردم خدمات مناسب ارائه دهند؛ آنها ناتوانی در تامین دارو، لوازم و تجهیزات پزشکی را دلیل این معضل بیان کردند. (اینجا)
اما ضربه هولناک و هشدار نگران کننده پایانی را خبر مرگ یک بیمار هموفیلی زد؛ درحالی که رییس جمهور در مراسمی در حال تعریف و تمجید از وزیر بهداشت بود و با این تعبیر که "خانم وزیر کار وزارت بهداشت را نور علی نور کرده است" فعالیت های او در وزارت بهداشت را تایید می کرد، خبر رسید منوچهر، نوجوان 15 ساله دزفولی که مبتلا به بیماری هموفیلی بود، به دلیل نرسیدن دارو، جان سپرد. (این گزارش تاسف برانگیز را اینجا بخوانید) این درحالی بود که کمتر از دوماه پیش اعلام شد با تولید فاکتور 8 در ایران، بخش مهمی از درمان بیماران هموفیلی در داخل کشور انجام می شود و مشکلی از این بابت نیست (اینجا)

تاریخ انتشار: ۰۷ اسفند ۱۳۹۱

گزارشی میدانی درباره مشکل کمبود دارو در کشور

بیماران سرگردان در میان مدیریت منابع ارزی و تحریم ها!

زمانی که مرضیه وحید دستجردی از اقدامات دولت در نحوه هزینه کرد ارز مقرر برای وارد کردن دارو به کشور انتقاد کرد، دولتی های دیگر و از جمله شخص رئیس جمهوری، تحریمها را دلیل اصلی کمبود دارو در کشور اعلام کردند.
گروه اجتماعی- اگرچه تاکید غربی ها بر این است که قانون معیار کار آنان می باشد اما در محیط بین المللی شاهد آن هستیم که تنها منافع سیاسی چند قدرت بزرگ، معیار همگان است.

تحریم های«فلج کننده» که معیشت مرد ایران را نشان گرفته است این روزها دایره وسیع تری می یابد و علی رغم غیرقانونی بودن آن حتی به سلامت ایرانیان نیز سرایت کرده است.

در کنار این موحج تحریم ها، سوء مدیریت در منابع ارزی نیز مزید بر علت می شود تا بیماران(و به خصوص بیماران خاص) در معرض خطر بیشتری قرار گیرند و سلامتی آنها مورد تهدید قرار گیرد.

به گزارش بولتن نیوز، زمانی که مرضیه وحید دستجردی از اقدامات دولت در نحوه هزینه کرد ارز مقرر برای وارد کردن دارو به کشور انتقاد کرد، دولتی های دیگر و از جمله شخص رئیس جمهوری، تحریم ها را دلیل اصلی کمبود دارو در کشور اعلام کردند. اما آیا ماجرا همین است؟ آیا میتوان باور کرد شخص وزیر از تاثیر این تحریمها آنقدر آگاه نبود که با انتقادی نابجا، وزارتخانه بهداشت را پیش از پایان دوره فعالیت اش، ترک نکند؟

از سوی دیگر، بعضی واردکنندگان دارو معتقدند تحریم ها علیه ایران باعث شده است حتی شرکت ها و موسسات غیر آمریکایی هم از هر تجارتی با ایران صرف نظر کنند. به عبارت دیگر، بخشهای دیگری که هر یک قسمتی از چرخه تجارت هستند از جمله پرداخت، بیمه و حمل و نقل، هر نوع کالا از جمله دارو، دیگر به تجارت با کشور ما تمایلی ندارند؛ البته برخی نیز نحوه مدیریت دولت را بر واردات دارو در این زمینه موثر میدانند.

انکار تحریم کننده ها

این اظهارات ضد و نقیض در حالی در ایران مطرح میشود که معاون وزیر خزانه داری آمریکا در امور مالی و تروریسم که او را طراح اصلی تحریمها علیه ایران میخوانند، مدعی است تحریمها برای فشار به دولت جمهوری اسلامی به گونهای طراحی شده است که آسیبی به مردم ایران وارد نکند.«دیوید کوهن» گفته است: «ما با مردم ایران هیچ دعوایی نداریم. به همین دلیل، تحریمهای ما طوری طراحی شدهاند که شامل غذا، دارو و وسایل پزشکی نیست. ما هیچ شرکت یا موسسه مالی را به علت تجارت غذا، دارو و وسایل پزشکی تحریم نکردهایم. تمرکز تحریمها بر کسانی است که به دولت ایران برای گسترش برنامه هستهای کمک میکنند، نه برای تجارت غذا و دارو.»


ادعاهای کوهن اما هرچقدر واقعی یا حتی صرفا تبلیغاتی باشد، به هر حال، یک واقعیت را نمیتوان نادیده انگاشت: در چند ماه اخیر، بعضی از داروها در ایران کمیاب شده و بیماران بسیاری به دلیل نیافتن دارو دچار مشکلات فراوان شده اند.

واکنش مسوولان چه بود؟

گرچه مرضیه وحید دستجردی به عنوان بالاترین مقام اجرایی کشور در زمینه بهداشت و درمان، به سرعت کاهش دارو در کشور را پذیرفت اما بعضی مسوولان دیگر همچنان اعتقادی به این موضوع ندارند و به انکار آن میپردازند. نمونه بارز آن معاون دارويي سازمان غذا و دارو است که با انتقاد از كشورهاي غربي به دلیل تحریم واكسن و شيرخشك، میگوید: «با برنامه ريزي درست از چند سال پيش هيچ كمبودي از نظر اين اقلام در كشور نداريم.» محمدرضا شانه ساز می افزاید: «علاوه بر اين كه 97 درصد داروهاي مصرفي مردم در داخل توليد ميشوند، منابع واردات دارويي كشور را نیز گسترش دادیم. همچنین، نظارتها چنان گسترش یافته که اكنون كسي نيست كه بگويد دارو گيرش نمي آيد و هيچ كمبودي از نظر دارو در كشور نداریم.»

وی با انتقاد از پزشکانی که با وجود تولید دارو در داخل کشور، همچنان به تجویز داروهای خارجی اصرار می ورزند، میگوید: «تحقيقات نشان داده است که داروهای ایرانی كيفيت بالايي دارند، ولي باز هم برخي پزشكان و بيماران اصرار دارند كه از داروي نمونه خارجي آن استفاده كنند و به همين علت احساس كاذب كمبود ميكنند.»


کمیاب و گران

علاوه بر سخنان متضاد مسوولان، سخنان بیماران و خانواده های آنان نشان دهنده پیچیده تر بودن این داستان است. کمبود دارو، گران بودن آن و البته کیفیت پایین بعضی داروهای داخلی از مهمترین انتقادات مصرف کنندگان دارو است.

«م. زارع» که مادرش دچار بیماری ام. اس است از افزایش شدید قیمت داروها و کمیاب شدن آنها خبر می دهد. او می گوید: «به علت گرانی و کمیاب شدن داروی آوانکس (avonex) دیگر این دارو را برای مادرم تهیه نمیکنیم. قبلا قیمت این دارو 600 هزار تومان بود. در هر بسته این دارو چهار آمپول است که هر هفته یک عدد به بیمار تزریق می شود. در واقع، این مبلغ برای یک ماه هزینه میشود. اما حالا قیمت هر بسته آوانکس به یک میلیون تومان رسیده است.»

زارع درباره کمیاب بودن دارو هم می گوید: «آوانکس را بیشتر از داروخانه هلال احمر میتوان تهیه کرد، البته اگر دقیقا همزمان هم دارو وجود داشته باشد و هم پولاش را همراه داشته باشیم.»

البته داروی آوانکس یک مشابه ایرانی هم دارد که قیمت آن حدود یکدهم داروی خارجی است اما به گفته یک پزشک متخصص ام.اس، کیفیت این دارو بسیار پایین است. دکتر فلاحتی میگوید: «داروی سینو اکس (sinoex) که گاهی به جای آوانکس تجویز میشود، حدودا 100هزار تومان برای یک ماه هزینه در بر دارد اما کیفیت این دارو آنقدر پایین است که میتوان گفت مصرف کردن و نکردن آن تفاوت چندانی به حال بیمار ندارد. افزایش پلاکتها، ایجاد مشکل در دید و راه رفتن و نیز بی حس شدن اعضای بدن از عوارض مصرف نکردن این دارو برای بیمار است.»

یک بیمار که او هم به ام. اس مبتلاست از کمیاب بودن قرص «بتافرون» میگوید. به گفته او، این دارو هم بسیار دشوار پیدا می شود.

وی ادامه می دهد: «قرص دیگری که مصرف می کنم و آن هم کمیاب شده، «سیردالود» (sirdalud) است. عرضه این دارو محدود است و فقط بعضی داروخانهها مثل هلال احمر و سیزده آبان آن را میفروشند. قیمت آن هم حدود 20 هزار تومان است که در یک ماه و برای رفع گرفتگی عضلات مصرف میشود.»

تحریم غیرمستقیم

مدیرعامل سابق کانون هموفیلی اما در این باره می گوید: «اینکه دارو در زمره اقلام تحریم نیست، موضوعی بین المللی است. در واقع، بر اساس قوانین بین المللی، تحریم دارویی کشورها غیرانسانی است. حتی در سایت وزارت امور خارجه آمریکا سندی هست که به استناد آن، دارو از موارد تحریم کشورهای مختلف نیست. شرکتهای مختلف هم معاملات خود را به استناد همین سند انجام میدهند.»

احمد قویدل ادامه میدهد: «دارو به عنوان یک کالا باید خرید و فروش شود و بسیاری از مناسبات مربوط به معامله دارو از طریق بانکها انجام می شود. بنابراین، وقتی نظام بانکی کشور تحریم می شود، مشکلات زیادی برای خرید دارو رخ میدهد. در واقع، غرب این اقدام غیرانسانی را در مورد ایران انجام می دهد و فقط با استناد به بخشنامه وزارت خارجه آمریکا یا دیگر سازمانهای مربوط، دائما این تحریم ها را انکار میکند.»

وی نحوه مدیریت دولت در این زمینه را بسیار مهم می داند و سخنان وزیر سابق بهداشت درباره ارز مرجع را تایید میکند.

قویدل ادامه می دهد: «این جنگی اعلام نشده است و تحریم کنندگان غربی مسوولیت آن را نمی پذیرند. در شدیدترین منازعات بشری هم قوانین و اصولی وجود دارد که بر اساس آن، زنان یا کودکان در مقابل تعرضات مصون هستند، اما درباره تحریم دارو میتوان گفت هیچ کسی مصون نیست. البته شاید دولت هم اهمال کرده باشد. به هر حال، اعلام کننده این موضوع وزیر بهداشت بوده و بنابراین حتما از این موضوع اطلاع کامل داشته است، اما به نظر من، اصل و همه قضیه این نیست.»

او درباره وضع بیماران هموفیلی در زمینه دسترسی به داروهای مورد نیاز هم می گوید: «دسترسی دارو بر اساس استانداردهای جهانی 6/1 (یک و شش دهم) است. حداقل استاندارد جهانی برای فوت نکردن بیماران عدد یک است. این مبنا ارتباط مستقیمی با جمعیت هر کشوری دارد. کشورهای اروپایی و آمریکایی 75 درصد تولیدات دارویی جهان را مصرف می کنند. همین اعداد نشان دهنده بسیاری از حقایق است. به دلیل کمبود دارو، شیوه درمان در ایران «درمان پس از خونریزی» است، در حالی که در کشورهای پیشرفته غربی، به علت دسترسی بیشتر به دارو، پیشگیری بیشتر انجام میشود.»

بر اساس آمارها، سهم دسترسی بیماران هموفیلی به دارو در ایران پس از تحریمها به نصف رسیده است؛ البته پس از اطلاع رسانیهای وسیع در چند ماه اخیر در جهان، اوضاع کمی بهتر شده است و به گفته قویدل، فعلا کمبود دارو برای بیماران هموفیلی در ایران، بیشتر به معلولیت منجر میشود تا فوت.

مدیرعامل سابق کانون هموفیلی درباره واردات داروهای هموفیلی به کشور هم می گوید: «خوشبختانه از چین دارویی وارد نمیکنیم و امیدواریم این اتفاق هم هرگز رخ ندهد. یکی از معدود داروهایی که وارد ایران می شود و تاییدیه معتبر جهانی ندارد، از کره جنوبی خریده میشود. البته این دارو سالها در آن کشور مصرف شده و مشکلی ایجاد نکرده است. داروی فاکتور7 هم در ایران تولید می شود و تاییدیه ندارد، اما بیمارانی که آن را مصرف میکنند تاکنون عوارضی خاصی نداشته اند. البته داروها پس از چند سال عوارض خود را نشان میدهند. بقیه داروها برای هموفیلیها از اروپا و آمریکا وارد میشوند.»

آمارهای متضاد

در کنار همه این سخنان اما آمارها اتفاقات عجیبی را نشان میدهند. در حالی که مسوولان مرکز مبادلات ارزی از «اقدامات اساسی بانک مرکزی» برای فراهم کردن ارز مورد نیاز برای تامین دارو خبر میدهند، آمار گمرک کشور نشان دهنده واردات گسترده خودروهای لوکس و لوازم آرایشی به کشور است؛ اتفاقی که وزیر بهداشت را نیز به اعتراض واداشته بود.

بنابر سخنان مسوولان مرکز مبادلات ارزی، ارز اختصاص یافته برای تامین دارو در کشور، امسال 39 درصد بیشتر از سال گذشته است.

این در حالی است که بنا بر آمار گمرک کشور، تا آبان ماه امسال از 5/2 میلیارد دلار مورد نیاز فقط 600 میلیون دلار برای وارد کردن دارو به کشور اختصاص داده شده بود. در حالی که ارز اختصاص یافته برای واردکردن خودروهای لوکس، امسال بیش از 13 درصد افزایش داشته است.

هر یک از این سخنان متناقض را بپذیریم یا هر آماری را معیار قرار دهیم، مسلما در کاهش مشکلات بیماران موثر نیست؛ بیمارانی که هر روز به داروخانه ها می روند تا شاید داروی مورد نیازشان را بیابند، به قولی یکی از آنها «تازه اگر پولاش را داشته باشیم.» شاید مقابله با این مشکلات بدون تعارفات و تکذیب های پی در پی، دغدغه مسوولان قرار داشت، هم سخنان آنها یکدست بود و هم آمارها.