چرا زنان بیشتر از مردها ام اس می‌گیرند؟

آیا اینکه زنان بیشتر از مردها ام اس می‌گیرند، واقعیت دارد؟ یا تنها یک شایعه است؟

این جمله شایعه نیست و واقعیت دارد. گزارش ها نشان می‌دهند که مولتیپل اسکلروزیس در زنان، دو تا سه برابر بیشتر از مردان است. این اتفاق ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد. شاید هورمون ها مسئول این اتفاق هستند. به طور کلی در این مقاله قصد داریم علت هایی که سبب شده اند شیوع ام اس در خانم ها بیشتر باشد را بررسی کنیم. طبق گزارش ها، در آینده، ابتلای زنان به ام اس نسبت به مردان، ممکن است سه یا چهار برابر شود. برای آگاهی بیشتر با ما همراه باشید.

پروتئین های غشایی

به نظر می‌رسد مطالعات ژنتیکی به اندازه زیادی در یافتن پاسخ سوالات به ما کمک می‌کنند. یکی از انواع گوناگون پروتئین های غشایی، که تصمیم می‌گیرند چه چیزی از سد خونی مغزی عبور کند، می‌تواند علت این باشد که زنان بیشتر از مردها ام اس می‌گیرند!

قضیه از این قرار است که به تازگی تفاوت هایی بین مغز مردان و زنان شناخته شده است که سبب می‌شود خانم ها بیشتر از آقایان در معرض خطر ابتلا به ام اس باشند. عده ای از محققان دانشکده پزشکی دانشگاه واشنگتن در سنت لوئیس به این نتیجه رسیدند که پروتئینی به نام S1PR2 نفوذپذیری سد خونی مغزی را کنترل می‌کند. آزمایشات انجام شده روی موش ها و گروه های انسانی حاکی از این است که این پروتئین در بدن زنان بیشتر از مردان ساخته می‌شود.

توضیحات بیشتر درباره پروتئین S1PR2

اولین سوالی که هم اکنون ذهن ما را به خود مشغول کرده این است که «پروتئین S1PR2» چگونه کشف شد؟

یک تیم از ژنتیک دانان گروهی از موش ها را که به یک بیماری مشابه MS مبتلا شده بودند، تحت مطالعه قرار دادند. این بیماری نیز دقیقا مانند مالتیپل اسکلروزیس، موش های ماده را بیشتر از موش های نر مبتلا می‌کند. دانشمندان با مقایسه قسمتی از ژنوم که توسط بیماری آسیب دیده بود با قسمت سالم ژنوم، به این نتیجه رسیدند که 20 ژن فعال در این بیماری دخیل هستند. عملکرد 16 عدد از این ژن ها هنوز شناخته نشده اما چهار ژن کاملا بررسی شده اند. این چهار ژن با پروتئین S1PR2 مرتبط است. بررسی ژن های مرتبط با پروتئین S1PR2 سبب شد محققان به نتایج زیر دست یابند:

• پروتئین S1PR2 فعالیت تنظیمی دارد و سبب می‌شود تا بقیه پروتئین های غشایی از حالت فشرده خارج شوند.
• باز شدن پیچ و تاب پروتئین های غشایی در سد خونی مغزی باعث می‌شود تا سلول های سیستم ایمنی بتوانند وارد سلول های عصبی شوند.
• سلول های ایمنی، غلاف میلین در سلول های عصبی را بیگانه تلقی می‌کنند و به آنها حمله ور می‌شوند.
• التهاب ایجاد شده در نهایت به بیماری ام اس تبدیل می‌شود.

توضیحات فوق، یکی از دلایلی است که زنان بیشتر از مردها ام اس می‌گیرند.

چگونگی مطالعه پروتئین S1PR2

محققان برای بررسی پروتئین ها و ژن ها با چالش های زیادی روبرو هستند. در گذشته این کار بسیار سخت و در مواردی حتی غیر ممکن بود. اما امروزه روش های آزمایشگاهی نوینی ابداع شده که با استفاده از آنها می‌توان ژن ها و پروتئین های مرتبط با آن ها را مورد مطالعه قرار داد. شیمی دان ها با طراحی روش های ردیابی به شناسایی ژن ها و پروتئین ها کمک می‌کنند. در این روش ها، ژن یا پروتئین مورد نظر را با یک مارکر علامت گذاری می‌کنند تا بتوانند حرکت و نقش آن را درون سلول ردیابی کنند.

عوامل محیطی؛ فاکتور تاثیر گذار در ابتلای زنان

اگرچه که علت دقیق بیماری ام اس تاکنون مشخص نشده است اما همه شواهد نشان می‌دهند که تعامل عوامل محیطی و ژن ها سبب ایجاد بیماری می‌شود. برخی عوامل محیطی، تاثیر فزاینده ای روی ابتلا به ام اس دارند. از جمله این عوامل می‌توان موارد زیر را برشمرد:

• پایین بودن سطح ویتامین D
• سیگار کشیدن
• قرار گرفتن مادر باردار در معرض اشعه فرابنفش (روی جنین تاثیراتی می‌گذارد که بعدا بیشتر از سایر افراد، مستعد ابتلا به ام اس می‌باشد)
• قرار گرفتن مادر باردار در معرض عفونت های ویروسی

شاید بپرسید که این عوامل چه ربطی به این موضوع دارد که زنان بیشتر از مردها ام اس می‌گیرند؟

در سال های اخیر، زنان زیادی به سیگار کشیدن روی آورده اند. در گذشته سیگار کشیدن برای خانم ها، اتفاق رایجی نبود و زنان بسیار کمتر به سیگار اعتیاد داشتند. اما امروزه خانم هایی که به سیگار اعتیاد دارند، خیلی کمتر از مردان نیستند. دانشمندان معتقدند یکی از دلایلی که باعث شد یکباره ام اس در خانم ها فوران کند، روی آوردن به سیگار است.

وراثت یا محیط؟

قبلا گفتیم که بیماری ام اس، نتیجه تعامل ژنتیک و عوامل محیطی است. برای اثبات این ادعا، لازم است بدانید که در خانواده هایی که یک نفر به ام اس مبتلاست، فرزندان نیز تا حدی شانس ابتلا به این بیماری را دارند. حتی فرزندهای نسل های آینده نیز ممکن است مبتلا شوند. این واقعیت، دخالت ژنتیک در این بیماری را برای ما روشن می‌کند.  پس اینکه زنان بیشتر از مردها به ام اس مبتلا می‌شود، نتیجه عوامل ژنتیکی با دخالت عوامل محیطی است.

آیا ژنتیک عامل این است که زنان بیشتر از مردها ام اس می‌گیرند؟

اگرچه که تاکنون، تحقیقات ثابت کرده اند که ژن های زنان و مردان تفاوت هایی با یکدیگر دارند و بعضی از این تفاوت ها، خانم ها را در معرض خطر بیشتری از سوی ام اس قرار می‌دهند، اما تحقیقات هنوز کامل نیستند! این ادعا هنوز جای بررسی بیشتر دارد. امروزه فناوری های جدید و بهبود یافته ای وجود دارند که با استفاده از آنها در حال جستجوی تفاوت های ژنتیکی مردان و زنان هستیم. احتمالا همین تفاوت های ناشناخته، برای اینکه زنان بیشتر از مردها ام اس می‌گیرند، عامل اصلی باشند.

نقش هورمون ها

از آنجایی که در دوران بارداری زنان مبتلا به ام اس، علائم بیماری دچار تغییرات زیادی می‌شود، می‌توان نتیجه گرفت که هورمون ها ممکن است در ابتلا و عدم ابتلا دخیل باشند. غلظت بالای هورمون های استروژن، پروژسترون و استریول باعث فرو رفتن بیماری به فاز خفتگی می‌شوند. اما غلظت این هورمون ها همیشه بالا نیست بلکه در طول چرخه قاعدگی متغیر است. محققان هنوز نمی‌دانند که این هورمون ها و سازوکار آنها چه ارتباطی با ام اس دارد. اما حدس می‌زنند اینکه زنان بیشتر از مردها ام اس می‌گیرند، احتمالا با هورمون های جنسی نیز مرتبط است.