روشهای تشخیص پارکینسون .
از آنجا که هیچ روش آزمایشگاهی و رادیولوژیک برای تشخیص بیماری پارکینسون وجود ندارد، تشخیص فقط توسط پزشک و بر اساس علائم بالینی داده می شود. برای این منظور وجود حداقل دو مورد از سه علامت اصلی (لرزش در موقع استراحت، کندی حرکت و سفتی عضله) لازم است.
دکتر حمید نورالهی مقدم
متخصص مغز و اعصاب ، فوق تخصص پارکینسون و اختلالات حرکتی
عضو گروه علمی پزشکی . نت
ضمن اینکه علل ثانویه، نظیر مصرف داروهای ضدجنون، یا بروز سکته های متعدد در مناطقی از مغز که مسئول کنترل حرکت هستند بایستی رد شوند. بیماران معمولا بیشتر از لرزش و کندی حرکت خود آگاه هستند و کمتر متوجه سفتی عضلات می باشند. پزشک برای تشخیص ابتدا معاینه استاندارد سیستم اعصاب انجام می دهد از جمله رفلکس ها و حرکات مختلف.
معاینات و بررسی های تشخیصی
برای بررسی کندی حرکت از بیمار خواسته می شود انگشتان شست و سبابه را به سرعت و مکررا بهم بزند. یا پایش را بالا پایین ببرد و کف پایش را به زمین بزند.
برای بررسی لرزش، اندامهای بیمار در حالات مختلف بخصوص در حال استراحت مشاهده می شود. لرزش سر و لرزش صدا در بیماری پارکینسون معمول نیست ولی لرزش در فک و چانه دیده می شود.
برای بررسی سفتی عضلات، پزشک اندامها و سر را در حالی که بیمار سعی در شل نگه داشتن آنها دارد حرکت می دهد تا میزان مقاومت غیر ارادی آنها را ارزیابی کند.
برای بررسی ناپایداری وضعیتی (ناپایداری در موقع ایستادن)، پزشک از "تست کشیدن" استفاده می کند. به این صورت که پزشک پشت بیمار می ایستد و از او می خواهد سعی کند تعادل خود را حفظ کند و بیمار را بطور ناگهان به سمت خود می کشد و توانایی بیمار را در برقراری مجدد تعادل خود بررسی می کند.
بایستی در مورد مصرف احتمالی داروهایی که می توانند علائم شبیه پارکینسون ایجاد کنند بخصوص داروهایی که عملکرد دوپامین در مغز را مختل می کنند سئوال کرد. نام تعدادی از این داروها که می توانند علائم شبیه پارکینسون ایجاد کنند در زیر آمده است:
آموکساپین، کلرپرومازین، فلوفنازین، هالویریدول، پرفنازین، تری فلوپرازین، پرومتازین، متوکلوپرامید، تیوریدازین، ریسپریدون.
چند بیماری دیگر خصوصیات شبیه بیماری پارکینسون دارند و ممکن است با این بیماری اشتباه شوند:
لرزش اساسی (گاهی ارثی) که در آن فقط لرزش دیده می شود.
فلج فوق هسته ای پیشرونده (PSP) که در آن علاوه بر علائم شبیه بیماری پارکینسون، ناتوانی در نگاه به سمت پایین وجود دارد.
تحلیل چند سیستمی ( MSA) که در آن علاوه بر علائم شبیه بیماری پارکینسون، اختلال شدید در سیستم اعصاب خودکار دیده می شود.
پارکینسونیسم عروقی که ناشی از سکته های متعدد ریز در مغز است
مسمومیت با منوکسید کربن، منگنز، آفت کش ها و بعضی سموم دیگر
آشنایی با بیماری پارکینسون
مقدمه:
بیماری پارکینسون بیماری نسبتاً شایعی است و مردان و زنان به یک اندازه به این بیماری دچار می شوند و هیچ نژادی نسبت به این بیماری در امان نمی باشد.
علت اصلی ایجاد بیماری پارکینسون هنوز به درستی شناخته نشده است. تحقیقات زیادی که در مورد علت ویروسی یا باکتریایی این بیماری انجام شده عدم ارتباط این نوع میکروبها را با بیماری پارکینسون ثابت نمود و بنابراین می توان گفت که پارکینسون یک بیماری عفونی نمی باشد.
علائم:
مهمترین علائم این بیماری عبارتند از:
- کند شدن حرکات
- سفت شدن دستها و پاها
- لرزش دستها (و گاهی پاها) در هنگام استراحت
- اختلال در وضعیت طبیعی بدن (گردن و تنه بیمار به حالت خمیده قرار گرفته و دستها هنگام راه رفتن حرکت معمول خود را انجام نمی دهند).
نحوه تشخیص:
تشخیص بیماری پارکینسون براساس علائم و نشانه هایی است که پزشک در طی معاینه به آنها پی می برد. آزمایش خون و عکسبردری با اشعه ایکس معمولاً لازم نیست و روشهای اختصاصی مثل انجام سی تی اسکن
یا ام آر آی عموماً در این موارد مفید واقع نمی شوند. در واقع چنین روشهایی اغلب در بیماران دچار پارکینسون نشان دهنده وضعیت طبیعی است.
درمان:
درمان بیماری پارکینسون براساس جایگزینی آن مواد شیمیایی در مغز که در این بیماری کاهش می یابد، صورت می پذیرد. ماده شیمیایی اصلی که در بیماری پارکینسون کاهش می یابد “دوپامین” نام دارد که به تدریج و در طی چند سال قبل زا اینکه علائم و نشانه های بیماری آشکار شوند کاهش می یابد.
به بیماران دچار پارکینسون دارویی به نام لوودوپا (levodopa) داده می شود. اما از داروهای دیگر نیز استفاده می گردد.
فیزیورتراپی ، کاردرمانی و گفتار درمانی می توانند در مراحلی از درمان مورد استفاده قرار بگیرند اما هیچکدام نمی توانند جای درمان دارویی را بگیرند.
هدف از درمان بااین روشها فعال نگه داشتن بدن و اجازه دادن به بیمار به انجام کارهای روزمره اش می باشد.
فیزیوتراپی:
فیزیوتراپی دارای منافع ویژه ای برای بعضی از مشکلات این بیماران می باشد. همچنین می تواند در تقویت روحیه بیمار و در قانع کردن اینکه یک کار فعالانجام می دهد و در درمان خودش نقش مهمی بازی می کند، اثرات مفیدی داشته باشد.
تمرینات ورزشی:
انجام فعالیتها و حرکات ورزشی از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا مفصل ها و عضلات حرکت نموده، سفتی بیمار کم شده و وضعیت بدنی او بهتر می شود.
راه رفتن یکی از مهمترین و با ارزش ترین تمرینات ورزشی می باشد. در هنگام راه رفتن باید سعی نمود که پشت را صاف نگه داشت، شانه ها به عقب بروند و سر راست نگه داشته شود. واضح است که باید بیمار از راه رفتن روی زمین ناهموار، برفی و خیس اجتناب نماید.
گفتار درمانی:
بسیاری از بیماران از اینکه نحوه صحبت کردنشان فرق کرده است ناامید و خجالت زده می شوند. به تدریج متوجه می شوید که صحبت های بیمار آرام و آهسته شده و قادر به بلند صحبت کردن نمی باشد و شما مدام باید از او بخواهید که حرفش راتکرار کند یا بلندتر صحبت کند. جلمات وی ممکن است بصورت بریده بریده و با شک گفته شوند و هیچ گونه تغییری در زیر و بمی شدت صداها ایجاد نشود.
یک متخصص گفتاردرمانی می تواند با انجام آموزشهایی در صحبت کردن تا حد زیادی به بیمار کمک کند تا ارتباط کلامی آسانتر برقرار کند.
رژیم غذایی:
بسیاری از بیماران مبتلا به پارکینسون دچار کاهش وزن می شوند ، زیرا کم اشتها بوده و غذای کمتری مصرف می کنند. این بیماران باید از یک رژیم غذایی که حاوی تمام نیازهای غذایی آنها باشد استفاده نمایند. خوردن میوه ها و سبزیهای تازه باعث می شود که فیبر موجود در آنها از بروز یبوست در این بیماران جلوگیری نماید.
بعضی از بیمارانی که از داروهای لوودوپا استفاده می کنند متوجه می شوند که خوردن پروتئین ها می تواند با اثر این دارو تداخل نماید. محدود کردن مصرف پروتئین ها و یا عدم مصرف همزمان داروها باغذاها می تواند به برطرف شدن این مشکل کمک نماید. برای اینکه دارو به خوبی اثر نماید باید آن را قبل از غذا و با معده خالی مصرف نمود.
برای بیمارانی که مشکل بلع دارند، استفاده از یک رژیم غذایی که حاوی غذاهای نرم می باشد مفید خواهد بود. مصرف مقادیر زیاد مایعات در طی روز اهمیت زیادی دارد زیرا باعث می شود که بیمار دچار بی آبی نشود و از بروز یبوست نیز جلوگیری می کند.
توصيه هاي تغذيه‌اي در پارکينسون
بيماري پارکينسون يا فلج رعشه‌اي اختلال مغزي است که موجب لرزش، سفتي و ضعف عضلات مي‌شود. علائم زودرس بيماري پارکينسون شامل: سفتي عضلات، خستگي زودرس نسبت به حالت معمول، رعشه که به طور معمول با لرزش خفيف در يک دست، بازو و يا پا شروع مي‌شود. اين لرزش زماني که بدن در حال استراحت است تشديد مي‌شود، اما عموما وقتي که بدن در حال انجام فعاليت است، متوقف مي‌گردد به عنوان مثال زماني که دو انگشت شست و سبابه به هم ماليده مي‌شود، لرزش وجود ندارد.
با پيشرفت بيماري علائمي مانند: ريزش آب دهان، کاهش اشتها ، سفتي عضلات در طرفين بدن، ضعف، لرزش ماهيچه‌ها، سخت ايستادن، حرکت آهسته، بي قراري، قدم‌هاي نامتعادل، لرزش مداوم دستها و سر و به سختي خم شدن بروز مي‌کند. در مراحل بعدي بيماري، شخص توانايي کنترل حرکات خود را از دست مي‌دهد، فعاليت‌ها به سختي صورت مي‌گيرد و به تدريج قوه ادراک نيز تحت تاثير بيماري قرار مي‌گيرد. حدود يک سوم از افراد مبتلا به پارکينسون از افسردگي رنج مي‌برند. معمولاً اين بيماري حدود ده سال ادامه دارد و سرانجام به مرگ منجر مي‌شود که علت به‌طور عمده عفونت و يا پنوموني ناشي از آسپيراسيون است. شيوع اين بيماري در مردان بيشتر از زنان است.
علل بيماري پارکينسون
علت بيماري پارکينسون ناشناخته است، هر چند در اين مورد تئوري‌هاي زيادي وجود دارد. در مغز بيماران مبتلا به پارکينسون، دوپامين وجود ندارد(دوپامين نوروترانسميتري است که پيام را از يک سلول عصبي به سلول ديگر مي‌برد)، زيرا سلول‌هايي که اين ناقل شيميايي مهم را مي‌سازند، از بين رفته‌اند. يکي از تئوري‌ها در مورد علت از بين رفتن اين سلول‌ها اين است که سلول‌هاي کبدي کارآيي خود را از دست داده و نمي‌توانند سموم را دفع کنند و اين سموم روي سلول‌هاي مغز اثر مي‌گذارند. نظريه ديگر اين است که ژنتيک و سموم محيطي در بروز پارکينسون نقش دارند. راديکال‌هاي آزاد نيز از علل ايجاد بيماري هستند، چون سبب اکسيداسيون دوپامين مي‌شوند.
چه مواد مغذي در اين بيماري موثر هستند؟
- ويتامين‌ها
ويتامينC : يک آنتي اکسيدان است که احتمالا پيشرفت بيماري را کند کرده و نياز به دارو درماني را به تعويق مي‌اندازد. در يک مطالعه در سال 1979 با تجويز توام 3000 ميلي‌گرم ويتامين C و 3200 واحد بين‌المللي ويتامين E در روز، براي بيماراني که در مراحل اوليه بيماري بودند، پيشرفت بيماري تا بيش از سه سال کندتر شد.
ويتامين E : اين آنتي‌اکسيدان به عنوان از بين برنده راديکال آزاد، سلول‌هاي مغز را از آسيب حفظ مي‌کند. مصرف مقادير زياد ويتامين C و E براي اين بيماري پيشنهاد مي‌شود. اين مقادير به‌طور معمول از طريق مواد غذايي تامين نشده و بايد مکمل ياري صورت گيرد.
ويتامين‌هاي گروه B : نقش بسيار مهمي در عملکرد مغز و فعاليت آنزيم‌ها دارند.
ويتامين B5 : در انتقال سريع پيام از يک سلول عصبي به سلول ديگر دخالت دارد.
ويتامين B3 : گردش خون را در مغز بهبود مي‌بخشد، ولي در صورت ابتلا به اختلالات کبدي ، نقرس و يا فشار خون بالا نبايد از اين ويتامين استفاده کرد.
ويتامين B6 : توليد دوپامين در مغز بستگي به وجود اين ويتامين دارد، اما در صورت مصرف لوودوپا نبايد اين مکمل را مصرف کرد.
- مواد معدني
سلنيوم: يک آنتي اکسيدان قوي است.
کلسيم: همراه با منيزيم عمل مي‌کند و براي انتقال تحريک عصبي مورد نياز است.
- اسيدهاي آمينه
L تيروزين: براي تنظيم و بهبود حالات و رفتار فرد مفيد است.
L فنيل آلانين: علائم را کاهش داده و در بهبود افسردگي موثر مي‌باشد. در افراد باردار و يا شيرده در موارد اضطراب بي‌مورد، ديابت، فشارخون بالا و يا فنيل کتونوري نبايد مصرف شود.
L گلوتاميک اسيد: براي انتقال تحريک عصبي مفيد مي‌باشد.
- Ginkgo Biloba : اين عصاره از برگ‌هاي خشک درخت جينگو به دست مي‌آيد که بومي ايران نيز هست. اثرات بسيار مفيدي از اين گياه ديده شده، از جمله بهبود گردش خون و اکسيژن براي بهتر شدن عملکرد مغز، کاهش کرامپ‌پا، لرزش، رعشه و افزايش احساس بهبودي.
توصيه‌هاي تغذيه‌اي
تاکيد بر مصرف منابع خام مواد غذايي در رژيم غذايي: مطمئن شويد که سه چهارم دريافت غذايي شما از مواد غذايي خام مانند دانه‌ها و مغزها است.
تاکيد بر مصرف مواد غذايي حاوي فنيل آلانين: از آنجا که اسيد آمينه- L فنيل آلانين ممکن است به کاهش علائم بيماري پارکينسون کمک کند، مواد غذايي مانند بادام، مغزها، ماهي، گردو، کدوتنبل، کنجد، لوبيا، نخود و عدس را در رژيم غذايي خود بگنجانيد.
پروتئين رژيم غذايي بايد محدود شود: مقدار پروتئين رژيم غذايي بايد به هفت گرم در روز کاهش يابد به جاي مصرف گوشت و ماکيان، ساير منابع پروتئين مثل: جو، سويا، ماست، لوبياها و عدس استفاده شود. در بيماراني که لوودوپا مصرف مي‌کنند، پروتئين بايد بعدازظهر مصرف شود زيرا اسيدهاي آمينه در اين مواد غذايي ممکن است از رسيدن لوودوپا به مغز جلوگيري کنند.
در صورت مصرف لوودوپا بايد دريافت ويتامين B6 کنترل شود: ويتامين B6 ممکن است با اثرات اين دارو تداخل پيدا کند.
بنابراين در صورت استفاده از اين دارو بايد ميزان دريافت مواد غذايي حاوي ويتامين B6 مانند: موز، ماهي، گوشت، جگر، جودوسر، بادام‌زميني، سيب‌زميني و غلات کامل کنترل شود.
تاکيد بر مصرف کربوهيدرات: ميزان دريافت کربوهيدرات به پروتيين 7 گرم به يک گرم است. از مصرف باقلا خودداري شود. باقلا حاوي دوپامين است و خوردن بيش از يک دوم ليوان آن به همراه دوز روزانه لوودوپا مي‌تواند سبب بروز علائم ناشي از مصرف زياد دوپامين گردد. باقلا به‌طور عمده در رژيم غذايي مديترانه‌اي مصرف مي‌شود.
تغيير سبک زندگي
ورزش: فعاليت جسماني و داشتن تمريناتِ متوسط روزانه مي‌تواند به عملکرد طبيعي عضلات کمک کند. تمرينات انتخابي مثل قدم زدن ، آهسته دويدن، شنا و حرکات کششي سبب حرکت عضلات و پمپ قلب مي‌شود.
سموم: آفت کش‌ها، پاک‌کننده‌ها و ساير ترکيبات شيميايي که به‌طور معمول در محيط زندگي استفاده مي‌شوند، با بيماري پارکينسون ارتباط دارند. اگر چه ممکن است قرار گرفتن در معرض چنين موادي مکرر نباشد، ولي حتي مقادير کم آنها هم مي‌تواند مشکلاتي را در بچه‌ها، کهنسالان و افراد بيمار ايجاد کنند.
آرزو حقيقيان
کارشناس‌ارشد تغذيه