چرا تب خال می زنیم و چطور باید از شر آن خلاص شویم؟
شاید، تب‌خال‌زن‌های حرفه‌ای، بهتر از پزشكان درباره علائم و درمان این بیماری بدانند. چون تبخال، آن‌قدر در طول زندگی، چهره‌های مختلف خودش را به آنها نشان داده كه، می‌توانند در این باره كتاب بنویسند. اما خب، این مقاله برای كسانی است كه به تازگی وارد جرگه تب‌خال‌زن‌ها شده‌اند و یا اصولا تبخال نمی‌زنند اما دوست دارند به معلومات عمومی‌شان اضافه كنند.
شاید بدترین مصیبت برای یك عروس خانم (كه اصولا هم تبخال می‌زند) این باشد كه دو روز مانده به عروسی، در حالی كه سعی كرده ظاهر كاملا آراسته‌ای را برای خود فراهم كند، از استرس كارهای جشن عروسی، ناگهان سر و كله یك تبخال بی‌موقع بر روی لبش پیدا شود.
● كار، كار ویروس است
عامل ایجاد تبخال ویروسی به نام <هرپس سیمپلكس> است كه به دو نوع( یك و دو) تقسیم می‌شود. ویروس نوع یك تبخال مربوط به ناحیه دهان و صورت است و ویروس شماره دو اغلب ناحیه تناسلی را درگیر می‌كند. این ویروس، بعد از ورود به بدن، سعی می‌كند خود را به یك گره عصبی (گانگلیون) برساند و در آنجا مخفی شود و هر وقت شرایط فراهم شد، دوباره خود را نشان دهد. تب‌خال‌های دهانی، معمولا در اطراف لب‌ها ایجاد می‌شوند و كسانی كه این ویروس را در بدن دارند ممكن است خیلی زود به زود مثلا ماهی یك بار و یا دیرتر مثلا سالی یك‌بار، تبخال بزنند.
● اولین دیدار
ورود ویروس به بدن ممكن است بدون علامت باشد و ویروس بدون آنكه سر و صدایی راه بیاندازد، در یك گانگلیون عصبی مخفی شود و برای حمله بعدی منتظر شرایط مساعد بماند. اما در اغلب مواقع؛ اولین ورود ویروس به بدن، خودش را به‌صورت یك بیماری حاد عمومی نشان می‌دهد كه به آن <تبخال اولیه> گفته می‌شود. از آنجا كه علامت‌های این بیماری، تا حدی شبیه به بیماری‌های شایع ویروسی مثل سرماخوردگی است و اغلب در بچه‌ها اتفاق می‌افتد، ممكن است به درستی تشخیص داده نشود.
بیماری تبخال اولیه، با اولین ورود ویروس به بدن و پاسخ شدید بدن نسبت به آن آغاز می‌شود. علائمی مثل تب، غدد بزاقی ورم كرده، لثه‌های متورم و خونریزی‌دهنده و زخمهای دردناك دهانی، از علائم خاص تبخال اولیه هستند. این علامت‌ها معمولا ۱۰تا ۱۴ روز طول می‌كشند و آثار زخمهای دهانی ممكن است ۲ تا ۶ هفته در دهان، باقی بمانند. از آنجا كه اغلب كودكان دچار این بیماری می‌شوند، مراجعه به پزشك و بررسی‌های بیشتر لازم است، زیرا كودكان مبتلا به این بیماری ممكن است به‌خاطر سوزش شدید دهان از خوردن آب و غذا خودداری كنند و دچار كم‌آبی و ضعف عمومی شوند. پس از پایان یافتن علامت‌های حاد بیماری، ویروس خود را به یكی از گره‌های عصبی می‌رساند و در آنجا مستقر می‌شود.
● این زخمهای بدشكل
زخمهای تبخال معمولا قابل تشخیص هستند اما گاهی ممكن است با دو بیماری دیگر اشتباه گرفته شوند. یكی از این بیماری‌ها، زخم‌شدن گوشه لب‌هاست كه معمولا افرادی كه دندان‌های مصنوعی نامناسب دارند، به این زخم‌ها گرفتار می‌شوند. وجه افتراق زخمهای تبخالی با زخم گوشه لب‌ها این است كه تبخال معمولا مناطقی به غیر از گوشه لب‌ها آشكار می‌شود.از بیماری‌های دیگری كه ممكن است با تبخال اشتباه شود <آفت> است. آفت زخمهای دردناكی است كه در داخل لب و گونه و روی زبان ایجاد می‌شود، در حالی كه تبخال معمولا بر روی لب ایجاد می‌شود. تنها حالتی كه ممكن است آفت با تبخال اشتباه شود، مواقعی است كه ویروس تبخال برای اولین بار به‌صورت <تبخال اولیه> در دهان ایجاد زخم می‌كند.
زخمهای تبخال به‌صورت گروهی از تاول‌های كوچك است كه بر روی یك پایه قرمز قرار‌گرفته‌اند. بعد از چند روز، مایع داخل تاول‌ها خشك می‌شود و یك زخم خشك برجسته به جای آن باقی می‌ماند. معمولا یك هفته تا ۱۰ روز طول می‌كشد تا این زخم خشك برطرف شود. قبل از ظاهرشدن تبخال، بیمار معمولا بر روی لب خود احساسی شبیه سوزش، خارش و یا مورمورشدن می‌كند كه تب‌خال‌زن‌های حرفه‌ای این علامت‌ها را خوب می‌شناسند.
● چه چیزی ویروس را بیدار می‌كند؟
عوامل مختلفی برای شروع یك تبخال موثر است و معمولا كسانی كه مرتب تبخال می‌زنند به تدریج عامل ایجادكننده تبخال خودشان را می‌شناسند. اما در مجموع این عوامل به‌عنوان فعال‌كننده‌های تبخال شناخته شده‌اند:
▪ تب
▪ عفونت‌های گسترده بدن
▪ قرارگرفتن طولانی در معرض تابش (مثلا سوختگی در آفتاب)
▪ استرس (اضطراب)
▪ تغییرات سیستم ایمنی بدن
▪ ضربه‌ها و صدمات فیزیكی
▪ عوامل ناشناخته...
● ما منتشر می‌كنیم
هنگامی كه تبخال به‌صورت فعال و تاول آن پر از مایع باشد، ویروس ازطریق این مایع قابل انتقال و انتشار است. بنابراین وقتی تبخال در حالت فعال قرار دارد، سعی كنید كه به هیچ‌وجه تبخال شما با پوست شخص دیگری تماس پیدا نكند.
فرزندتان را نبوسید و حتی مراقب باشید تا صورت او با تبخال شما تماس پیدا نكند. در ضمن وقتی تبخال دارید به دندان‌پزشكی نروید زیرا اولا به‌دلیل بازشدن و كشیده‌شدن لب‌ها، زخمهای تبخالی شما دیرتر خوب می‌شوند و ثانیا ممكن است تبخال خود را به انگشتان دندان‌پزشك منتقل كنید. (یكی از انواع تبخال، تبخال نوك انگشتان است كه معمولا در بین دندان‌پزشكان و كادر دندان‌پزشكی دیده می‌شود كه از بیماران مبتلا به تبخال به آنها منتقل شده است.)
● علاجی نیست
هنوز برای تبخال درمانی شناخته نشده است. تنها برای بهتركردن سوزش و درد آن، می‌توانید از پمادهای بی‌حس‌كننده به مقدار كم استفاده كنید. البته مراقب باشید این پمادها بلعیده نشوند. (به‌خصوص در بچه‌ها) گونه‌هایی از پمادهای گیاهی ضد تبخال هم در داروخانه‌ها وجود دارند. تجربه افرادی كه مرتب‌تب‌خال می‌زنند حاكی از آن است كه اگر این پمادها خیلی زود یعنی وقتی تبخال درمرحله قبل از ظاهرشدن و در حال سوزش و مورمور است، استفاد شوند، می‌توانند جلوی بروز تبخال را بگیرند. شما هم امتحان كنید، شاید مفید باشد.
اگر تب‌خال‌های شما خیلی زود به زود تكرار می‌شود، به پزشك مراجعه كنید تا با داروهای ضد ویروس و سایر داروها به كمك شما بیاید.
یك راه حل دیگر برای پیشگیری از تبخال: زندگی را آسان بگیرید و اضطراب را از خود دور كنید. آن‌وقت، استرس كه عامل اصلی بروز تبخال است، از بین خواهد رفت.
دكتر كیقباد بهدین
