[# پریسا #]

مولتيپل اسکلروزيس (ام‌اس) يکي از بيماري‌هاي سيستم عصبي مرکزي و يک بيماري خودايمني است که مغز و نخاع را درگير مي‌کند. علايم بيماري ام‌اس غيرقابل‌پيش‌بيني و از فردي به فرد ديگر و حتي از زماني به زمان ديگر در يک فرد، متفاوت است و بسته به اينکه چه بخشي از سيستم اعصاب دچار ضايعه شده يا اندازه پلاک‌هاي ايجاد شده روي اعصاب به چه اندازه باشد، فرد مبتلا، علايم گوناگوني را نشان مي‌دهد. يکي از علايم جسمي شايع در بيماري ام‌اس، اختلال سلامت جنسي است.
دارا بودن عملکرد جنسي مطلوب در زندگي هر فرد بسيار اهميت دارد و سبب افزايش کيفيت زندگي‌اش مي‌شود و حتي مي‌تواند سبب کاهش استرس در فرد شود . سلامت جنسي متاثر از عوامل جسمي، رواني و اجتماعي است . شيوع اختلال جنسي در زنان مبتلا به ام‌اس 40 تا 80 درصد و در مردان 50 تا 90 درصد است. بيشترين اختلال جنسي در زنان به صورت کاهش ميل جنسي، کاهش رسيدن به اوج لذت جنسي، خشکي واژن، کاهش احساس يا بي‌حسي ناحيه تناسلي و در مردان به صورت کاهش ميل جنسي، اختلال در نعوظ و انزال است.
اختلالات سه‌گانه ميل جنسي در بيماران ام.اس
1 اختلال اوليه : تغييرات سيستم عصبي به دنبال بيماري ام‌اس سبب تغييرات در احساس يا پاسخ جنسي مي‌شود که شامل کاهش ميل جنسي، تغيير حس ناحيه تناسلي به صورت درد، بي‌حسي يا افزايش بيش از حد حس، خشکي واژن، کاهش تون عضلات واژن، مشکل در ايجاد و حفظ نعوظ، اختلال انزال و مشکل در رسيدن به ارگاسم است.
2 اختلال ثانويه: به دنبال علايم جسمي بيماري ايجاد مي‌شود که مي‌توان به موارد زير اشاره کرد: خستگي که سبب کاهش ميل جنسي مي‌شود؛ اسپاسم که در وضعيت‌هاي قرار گرفتن بدن هنگام فعاليت جنسي تاثير دارد و حتي سبب درد اندام‌ها مي‌شود؛ مشکلات دفع ادرار و مدفوع که چون مسيرهاي عصبي سيستم دفع ادرار و مدفوع و ناحيه تناسلي به هم نزديک و مشترک است، فرد از ايجاد رابطه جنسي به علت احتمال دفع ناگهاني ادرار يا مدفوع ترس دارد.
3 عوامل رواني، عاطفي ، اجتماعي و فرهنگي که مي‌توانند سبب اختلال در عملکرد جنسي شوند. افسردگي، اضطراب عملکردي و تغيير در تصوير ازخود و تصوير ذهني از بدن از جمله مواردي است که مي‌توان به آنها اشاره کرد.
اين سه اصل را از ياد نبريم
جهت کاهش مشکلات جنسي راهکارهايي را مي‌توان بيان كرد اما ابتدا بايد به 3 اصل توجه داشته باشيم:
1 داشتن فعاليت جنسي جزء مهم و ضروري از زندگي زناشويي است و هر دو زوج( زن و مرد) بايد در هر رابطه جنسي نقش فعال داشته و سعي در احترام و ارضاي يکديگر داشته باشند.
2 فعاليت جنسي فراتر از نزديکي است. فعاليت جنسي به موارد بسياري اطلاق مي‌شود که شامل احساس فرد از جذابيت جنسي خود، توانايي ايجاد ارتباط، معاشقه (لمس کردن و درآغوش گرفتن و...) و در نهايت نزديکي جنسي است . تاکيد مي‌شود که عشق ورزيدن به همسر سبب ارتقاء احساس خوب بودن مي‌شود.
3 احساس رضايت جنسي و چگونگي کسب آن کاملا فردي است و در افراد مختلف متفاوت است، بنابراين يک روش شايد در يک زوج موثر باشد ولي در زوج ديگري کارايي نداشته باشد.
جهت کاهش مشکلات جنسي براساس علل سه گانه ايجاد اختلال جنسي مي‌توان اقدامات زير را در نظر گرفت.
چگونه مي‌توانيم اختلالات جنسي اوليه را کاهش دهيم؟
علاوه بر اثرات بيماري، وضع روحي همسران نيز در پاسخ جنسي موثر است. بنابراين، ايجاد محيطي آرام و بدون استرس و از نظر روحي علاقه‌مند و آماده برقراري رابطه زناشويي بودن در کاهش مشکلات جنسي اوليه تاثير بسياري دارد.
توجه به بهداشت و آراستگي فردي در تمايل و تحريک جنسي موثر است. استفاده از محصولات جنسي که هم اکنون در داروخانه‌ها نيز وجود دارد نيز مي‌تواند به بهبود حس ناحيه‌تناسلي و کاهش خشکي واژن کمک کند. اما بايد توجه داشته باشيم اين محصولات بايد زير نظر پزشک و با توجه به مشکل فرد استفاده شود. در اختلالات نعوظ و انزال گاهي درمان مصرف دارو است که بايد زير نظر پزشک استفاده شود. در مصرف دارو حتما بايد به نحوه استفاده دارو توجه كرد تا بيشترين اثر دارو هنگام فعاليت جنسي باشد.
چگونه مي‌توانيم اختلالات جنسي ثانويه را کاهش دهيم؟
علايم جسمي بيماري ام‌اس مي‌تواند بر پاسخ‌هاي جنسي تاثير بگذارد و فعاليت‌هاي جسمي و رواني جنسي را دشوار کند. ورزش منظم و روزانه به کاهش علايم جسمي و بهبود احساس خوب بودن در فرد کمک مي‌کند. علاوه بر ورزش که روش بسيار موثري است راهکارهاي زير براي کاهش علايم جسمي بيماري و در نتيجه ارتقاي سلامت جسمي پيشنهاد مي‌شود:
1 خستگي: خستگي شايد شايع ترين علامت گزارش شده توسط بيماران مبتلا به ام‌اس باشد که مي‌تواند سبب ناتواني فرد شود. بدون توجه به انواع و علل خستگي، خستگي تاثير منفي بر علاقه به فعاليت جنسي دارد و سبب نارضايتي براي شروع فعاليت جنسي و حتي خودداري از صميمت با همسر مي‌شود. امکان دارد همسر سالم از اين عدم علاقه درک اشتباه کند و لذت و رضايت از همسر بيمار خود را از دست بدهد. در اين زمان وجود يک ارتباط باز و صادقانه که بحث آن شد بسيار موثر است. اقداماتي که مي‌توان براي مقابله با خستگي انجام داد عبارتند از :
• ذخيره انرژي براي اداره خستگي: فعاليت جنسي بايد در زماني از روز انتخاب شود که فرد بيمار بيشترين انرژي را دارد. يک استراحت کوتاه قبل از فعاليت جنسي بسيار کمک‌کننده است.
• رژيم غذايي مناسب: روزانه از پروتئين (گوشت و تخم‌مرغ)، ميوه و سبزي، حبوبات و غلات و لبنيات استفاده شود و ضمنا غذاي حجيم قبل از فعاليت جنسي استفاده نشود.
• رفع عوامل ثانويه ايجاد خستگي: خواب مناسب، درمان بيماري‌هاي زمينه‌اي و افسردگي، ايجاد محيطي مناسب از نظر گرما، نور و صدا. يک زوج بايد در طول هفته زماني را براي باهم بودن بدون حضور افراد ديگر حتي بچه‌ها در نظر بگيرند. برنامه‌ريزي براي زمان استراحت و باهم بودن مي‌تواند خستگي را کاهش دهد و همزمان نياز براي باهم بودن را رفع کند. داروهايي که پزشک براي کاهش خستگي تجويز کرده را نيز مي‌توان زماني مصرف کرد که بيشترين اثر آن در زمان شروع رابطه زناشويي ظاهر شود.
2 اسپاسم و درد: اسپاسم و درد در روابط جنسي محدوديت‌هاي بسياري ايجاد مي‌کند که مي‌توان از اقدامات زير براي کاهش اثرات ناخوشايند اسپاسم و درد استفاده کرد: استفاده از کمپرس‌هاي سرد و گرم؛ ماساژ؛استفاده از وضعيت‌هاي درست بدن در فعاليت زناشويي و توجه همسر به نقاط داراي اسپاسم و دردناک و همکاري مطلوب او براي کاهش ناراحتي بيمار.
3 اختلال دفع ادرار و مدفوع: يکي ديگر از علل نگراني و استرس، اختلال ادراري و دفعي است که ممکن است سبب اختلال جنسي شود. بي‌اختياري يا ترس از بي‌اختياري سبب مي‌شود تا فرد از فعاليت جنسي اجتناب کند. راه‌هاي بسياري براي غلبه بر بي‌اختياري وجود د ارد:
• نوشيدن مايعات به خصوص آب به ميزان کافي(8 ليوان يا بيشتردر روز): نوشيدن مايعات از عفونت‌هاي ادراري جلوگيري مي‌کند پس زمان منظم براي نوشيدن آب در نظر گرفته شود بايد:
• محدود کردن مايعاتي که سبب تحريک مثانه مي‌شود مانند مايعات داراي کافيئن و تئين مثل قهوه، نوشابه سياه، چاي و نيز مصرف الکل سبب تحريک مثانه مي‌شود.
• محدود کردن دريافت مايعات دو ساعت قبل از فعاليت جنسي.
• ورزش عضلات کف لگن جهت قوي کردن عضلات که علاوه بر تقويت عضلات ناحيه تناسلي و کاهش بي‌حسي ناحيه تناسلي، به کنترل ادرار نيز کمک مي‌کند. جهت انجام اين ورزش عضلات اطراف مقعد و محل خروج ادرار را منقبض کنيد و به سمت بالا بکشيد. براي اينکه بدانيد کدام عضله کف لگن است، مي‌توانيد هنگام خروج ادرار يک دفعه خود را منقبض کنيد و از خروج ادرار جلوگيري کنيد. در اين وضعيت شما عضلات کف لگن را منقبض کرده‌ايد. اين ورزش را در هر زماني از روز (ديدن تلويزيون، مطالعه، انجام کار روزانه و...) مي‌توانيد انجام دهيد.
هر بار 5 تا 10 ثانيه خود را منقبض کرده و سپس 10 تا 20 ثانيه خود را شل کنيد. اين ورزش را 3 بار در روز و هر بار 10 دفعه انجام دهيد.
• ماساژ مثانه: در اين روش دست‌ها مشت مي‌شود و روي مثانه( ناحيه انتهايي شکم) قرار مي‌گيرد و به صورت آرام و چرخشي به سمت پايين دست‌ها حرکت مي‌کند. اين روش در تخليه ادرار و جلوگيري از باقي ماندن ادرار در مثانه بسيار موثر است.
• خودداري از مصرف غذاهاي محرک دستگاه گوارش: موادي چون کافئين، الکل، ادويه‌ها، غذاهاي چرب و ديگر غذاهايي که خود فرد با تجربه متوجه مي‌شود، مي‌تواند براي دستگاه گوارش تحريک‌کننده باشد و سبب بي‌اختياري دفعي شود.
• دفع ادرار و مدفوع قبل از فعاليت جنسي.
چگونه مشکلات رواني و اجتماعي را کاهش دهيم؟
مسايل جنسي با هويت فردي، احساس خوب بودن و اعتماد به نفس در ارتباط است و فرآيندي است که در طول زندگي فردي از عواملي چون درک فردي، شرايط اجتماعي و عوامل رواني، فرهنگي و عقيدتي تاثير مي‌پذيرد. از سويي بيماري ام‌اس مي‌تواند روي درک از آينده فرد تاثير بگذارد و سبب غم، اضطراب و افسردگي و کاهش اعتماد به نفس شود که اين احساسات مي‌تواند سبب کاهش ميل جنسي و شکست در فعاليت جنسي شود. ترس از ناتواني موجود يا بالقوه تاثير منفي بر تصوير فرد از خود دارد. افراد مبتلا به ام‌اس شايد احساس کنند که از نظر جنسي جذابيت کمتري دارند. اين مساله به خصوص در فرهنگ‌هايي اتفاق مي‌افتد که احساس جذابيت با زيبايي، سلامت و فيزيک مناسب مرتبط است. افزايش ناتواني مي‌تواند سبب تغييرات زيادي در برنامه روزانه، از دست دادن کار و کاهش ارتباطات اجتماعي و وابستگي به ديگران براي مراقبت شود.
توجه به علايم جسمي ام‌اس مي‌تواند سبب غفلت از جنبه‌هاي روحي و رواني شود. مهم است که توجه کنيم افراد مبتلا به ام‌اس ايزوله نيستند و در خلاء زندگي نمي‌کنند. نگراني‌هاي آنها به ديگران انتقال مي‌يابد، تضاد در روابط ثبات يافته مي‌تواند ايجاد شود، اگر اين عوامل شناخته نشود و ارتباط باز و صادقانه برقرار نشود سبب مشکلات بسياري در روابط همسران و در نهايت طلاق مي‌شود. بايد به فرد بيمار زمان داده شود تا بر شرايط روحي و رواني خود غلبه کرده و در مورد ارتباط با همسر احساس اعتماد به نفس کند. کسب آگاهي‌هاي جنسي براي غلبه بر مشکلات جنسي در ام‌اس لازم است و بهتر است هر دو زوج باهم آن را بخوانند و در مورد روش‌ها با هم صحبت کنند. زماني که هر دو در آرامش هستند درمورد مشکلات جنسي باهم صحبت کنند و به هم کمک کنند، به يکديگر به دقت گوش دهند چون درک اشتباه و دلخوري‌هاي مکرر در نتيجه ارتباط ضعيف ايجاد مي‌شود.