2013/01/06, 07:54 PM
روانتان را با مطالعه آرام كنيد
صرف‌نظر از علاقه افراد، محتواي مطالب هر كتاب از عوامل موثر در ادامه دادن به مطالعه آن محسوب مي‌شود. به بيان ديگر كتاب‌هايي كه داراي عنوان، محتوا و روند پر جاذبه‌اي است يا مطالب كاربردي و مفيدي براي بيشتر مردم دارد، يعني موضوعات يا مسائلي را مورد بررسي قرار مي‌دهد كه بسياري از مردم با آن درگير هستند، مخاطب خود را بهتر جذب مي‌كند.
اگر بخواهيم نگاهي به كتاب‌هاي پر مخاطب بيندازيم قطعا كتاب‌هاي روانشناسي از آن دسته كتاب‌هاي بسيار پرطرفدار محسوب مي‌شود، به‌گونه‌اي كه نوبت چاپ اغلب اين كتاب‌ها به عددهايي مانند 20، 30 و حتي 60 مي‌رسد، حتي كتابفروشان نيز هميشه بهترين و برجسته‌ترين مكان را در قفسه كتاب‌هايشان براي كتاب‌هاي روانشناسي با موضوعات متنوع در حوزه كودك، زناشويي، دوست‌يابي، موفقيت، كسب مهارت‌هاي زندگي و حل مشكلات عاطفي در نظر مي‌گيرند.
اما نكته مهم در مورد كتاب‌هاي روانشناسي، اثر بخشي يا بي‌اثر بودن مباحث و آموزه‌هاي آنها بر خوانندگان‌شان است، به طوري كه در بسياري موارد به نظر مي‌رسد اشتياق نسبت به مطالعه اين دسته از كتاب‌ها در حد خريد آن يا خواندن يك يا دو فصل از يك كتاب چند فصلي خلاصه مي‌شود. در چنين شرايطي نه‌تنها بهره‌گيري مفيد و كاربردي از توصيه‌هاي روان‌شناسانه بعيد به نظر مي‌رسد، بلكه بتدريج و با تكرار اين روند نوعي ترديد نيز نسبت به موثر بودن مباحث روانشناسي در قالب كتب منتشر شده در اين حوزه در كتابخوان‌هاي غيرحرفه‌اي ايجاد مي‌شود.
وقت كافي براي مطالعه كتاب ندارم
شايد بسياري تصور كنند برنامه‌ريزي براي مطالعه كتاب فقط معطوف به كتاب‌هاي درسي دوران دانش‌آموزي يا دانشجويي است، اما واقعيت آن است كه نداشتن برنامه‌ريزي براي مطالعه‌كردن جزو مشكلاتي است كه به رهاكردن كتاب‌ها مي‌انجامد.
دكتر مهرنوش داريني، روان‌شناس و مشاور خانواده در گفت‌وگو با جام‌جم مي‌گويد: كم حوصله بودن افراد يكي از مواردي است كه تاثير مستقيمي بر نيمه‌كاره ماندن كارهايشان دارد. به بيان ديگر برخي از افراد توانايي مطالعه‌كردن در زمان‌هاي طولاني را ندارند.
حتي برخي از افراد به خريد كتاب علاقه نشان مي‌دهند، اما چون در قبال خواندن كتاب احساس مسئوليت نمي‌كنند، بنابراين فقط به خريد كتاب مي‌پردازند و به اين بخش از نياز خود توجه مي‌كنند. بنابراين تقويت حس مسئوليت در قبال خواندن كتاب مي‌تواند نقش موثري در پايان رساندن آن داشته باشد.
وي ادامه مي‌دهد: نداشتن حس مسئوليت در قبال خواندن كتاب‌هاي خريداري شده، كم‌حوصله بودن افراد، نداشتن انگيزه‌هاي دروني كافي و پايدار، نبود محتواي جذاب در كتاب و نداشتن برنامه‌ريزي براي مطالعه جزو عواملي است كه باعث به اتمام نرساندن مطالعه يك كتاب مي‌شود.
گرايش به كتب روانشناسي
از آنجا كه خدمات روانشناسي و مشاوره به صورت فردي، زوج، خانواده و گروهي ارائه مي‌شود، كتاب‌هايي كه در زمينه روانشناسي وجود دارد نيز مي‌تواند به هركدام از اين مباحث ارتباط پيدا كند؛ اما بنا بر بررسي روان‌شناسان برخي از موضوعات روانشناسي در قالب اين كتاب‌ها بيشتر مورد استقبال قرار مي‌گيرد.
دكتر داريني با اشاره به اين موضوع مي‌گويد: مقابله با مسائل روحي و رواني مانند اضطراب، استرس، افسردگي، خشم و پرخاشگري، انتخاب رشته تحصيلي، حل مشكلات و استرس‌هاي شغلي، حل مشكلات ارتباطي، انتخاب همسر، درمان مشكلات زناشويي و شيوه‌هاي تربيت فرزندان از موضوعاتي است كه خوانندگان كتب روانشناسي به آن علاقه و توجه نشان مي‌دهند.
كتاب‌درماني؛ كمك به درمان‌هاي روانشناسي
روان‌شناسان تاكيد مي‌كنند كتاب خواندن مي‌تواند بخشي از روند درمان و شفابخشي در زمينه جسمي و رواني باشد. به همين دليل در خدمات روانشناسي و مشاوره نيز تكنيكي به نام كتاب‌درماني وجود دارد. در واقع كتاب‌درماني روشي است براي سرعت بخشيدن به بهبود روند درمان افرادي كه به مشاوران روان‌شناس مراجعه مي‌كنند.
نكته: يك مشاور روان‌شناس مسئول ايجاد انگيزه در مراجعانش و تامين فرصت لازم براي خواندن بخش‌ها يا كتاب‌هاي انتخاب شده و همچنين ادامه بحث و گفت‌وگو درباره موضوع مورد بحث است
دكتر داريني با تاكيد بر اين‌كه كتاب‌درماني باعث مي‌شود فرد به شناخت بهتري در زمينه مسأله‌اي كه با آن روبه‌رو شده دست يابد، مي‌گويد: كتاب‌هاي روانشناسي به فرد كمك مي‌كند تا او دريابد، تنها كسي نيست كه با مشكلي مواجه شده كه ريشه روحي و رواني دارد. همچنين مي‌تواند آگاه شود كه ديگران براي حل مسائل خود از چه روش‌هايي استفاده كرده‌اند و به شناخت بيشتري نسبت به ويژگي‌هاي دروني خودش و راه‌حل‌هاي جايگزين براي حل مشكلاتش دست يابد؛ اما نكته مهم اينجاست كه از طريق مطالعه كتاب ممكن است بتوانيم از لايه‌هاي دروني ناخودآگاه‌مان آگاه شويم، ولي با كمك مشاور قادر به بروز آنها در بخش خودآگاه ذهن‌مان خواهيم بود.
به گفته دكتر داريني، مشاور و روان‌شناس نقشي كليدي در هدايت تكنيك كتاب‌درماني دارد. به بيان ديگر يك مشاور روان‌شناس مسئول ايجاد انگيزه در مراجعانش و تامين فرصت لازم براي خواندن بخش‌ها يا كتاب‌هاي انتخاب شده و همچنين ادامه بحث و گفت‌وگو درباره موضوع مورد بحث است.
اين روان‌شناس اضافه مي‌كند: توجه داشته باشيد كه كتاب‌درماني به عنوان راهي براي بهبود روند درمان و همكاري ميان درمانگر و شخص مراجعه‌كننده در نظر گرفته مي‌شود و تنها راهكار براي درمان اختلال‌ها و مشكلاتي كه به خاطر آنها مراجعه كرده‌ايد، نيست بلكه نقش مكمل دارد.
اين روش درماني در مورد كساني موثر است كه به كتاب خواندن علاقه داشته باشند. فردي كه با كتاب و مطالعه انس ندارد، نه تنها قادر به استفاده از اين ابزار براي حل مشكلات خود، بلكه شايد اجبار به خواندن عامل تشديد اضطراب او شود و حتي در پاره‌اي از موارد ممكن است به دليل اين‌كه در تكاليف او مطالعه كتاب خاصي در نظر گرفته شده بوده، ديگر براي ادامه درمان مراجعه نكند.
كتاب‌هاي روانشناسي براي چه كساني مفيد است؟
روان‌شناسان معتقدند كه برخي از مشكلات و مسائلي كه با آن روبه‌رو هستيد در سطحي است كه مي‌توانيد از مطالعه كتاب‌ها بهره ببريد، اما لازم است بدانيد بسياري از مشكلات با ريشه‌هاي روان‌شناسانه نياز به مداخلات حرفه‌اي زير نظر روان‌شناسان و مشاوران دارد؛ بنابراين انتظار نداشته باشيد كه با مطالعه مي‌توانيد به يك درمانگر تبديل شويد. مطالعه كتب روانشناسي براي افزايش دانش و جهان بيني افراد مفيد است، اما براي همه كاربرد ندارد.
به بيان ديگر براي يادگرفتن و كسب مهارت‌هاي مختلف علاوه بر كتاب نياز است تا در كارگاه‌هاي آموزشي كه در آن زمينه خاص برگزار مي‌شود، شركت كنيد. در واقع در مورد برخي مشكلات روان‌شناختي و روحي نيز نمي‌توان گفت كه با مطالعه مي‌توان مشكلات را درمان كرد.
چگونه از كتاب‌هاي روانشناسي بهره ببريم؟
اگر شما جزو كساني هستيد كه خواندن كتاب را نيمه‌كاره رها نمي‌كنيد، اولين گام شناسايي كامل موضوعي است كه مي‌خواهيد در مورد آن اطلاعات بيشتري كسب كنيد يا قصد بهبود بخشي و درمان آن را داريد.
دكتر داريني به اين دسته افراد توصيه مي‌كند: بايد هدفتان را از خريد كتاب مشخص كنيد. مثلا در مشاوره زوج يابي شما با كتاب‌هايي در زمينه انتخاب همسر، حل مشكلات زناشويي و... برخورد مي‌كنيد كه براي انتخاب همسر يا حل مشكلاتتان از آن كتاب‌ها بهره ببريد. يكي از راه‌هاي معمول مطالعه فهرست مطالب موجود در كتاب است. برخي از كتاب‌هاي روانشناسي، بخشي را به ارائه راهكارهاي عملي اختصاص داده‌اند كه اگر در فهرست مطالب با راهكارهاي آموزشي ـ درماني روبه‌رو شديد برايتان آموزنده خواهد بود.
اين روان‌شناس ادامه مي‌دهد: دومين مسأله به كارگيري راهكارهاي ارائه شده در كتاب‌هاست. متاسفانه افراد فقط گرايش به خريدن كتاب دارند، ولي آن را بدرستي نمي‌خوانند و مدعي هستند كه كتاب را خوانده‌اند، اما اثربخش نبوده است. بايد بدانيد كسب مهارت‌هاي زندگي و حل‌كردن مشكلات مسأله‌اي است كه نياز به تمرين و تكرار دارد؛ اما متاسفانه افراد در زمينه اكتساب مهارت‌ها از تلاش پاييني برخوردارند و به دليل عجول بودن، انتظار معجزه سريع‌الوقوع را دارند و در نهايت عنوان مي‌كنند كه كتاب كارآمد و موثر واقع نشده است.
پس فراموش نكنيد كه نداشتن هدف صحيح در انتخاب كتاب، مرتبط نبودن هدف شما از خريد كتاب با محتواي آن، داشتن انتظار درمان از مطالعه صرف كتاب، داشتن انتظار نتيجه بخشي سريع، نداشتن پيگيري در انجام تكاليف بيان شده و تمركز نداشتن روي مطالبي كه عنوان شده به اثربخش نبودن يك كتاب روانشناسي منجر مي‌شود.
بهره‌بردن از كتب روانشناسي
ـ در انتخاب كتاب‌هاي الهام‌بخش و روانشناسي از منابع معتبر اطلاعات كسب كنيد.
ـ در يك دفترچه يادداشت نكات كليدي و مهمي را كه از مطالعه كتاب به دست آورده‌ايد، يادداشت كنيد.
ـ يك ارزيابي دروني داشته باشيد و صادقانه يادداشت كنيد كه مطالب كتاب را چقدر در زندگي روزمره به كار برده‌ايد.
ـ شيوه چيدمان كتابخانه يا محلي كه كتاب‌هاي روانشناسي خود را در آنجا قرار مي‌دهيد، تغيير دهيد: سه بخش را در نظر بگيريد. كتاب‌هاي خوانده شده، كتاب‌هاي نيمه‌كاره، كتاب‌هاي خوانده نشده
ـ از خريد بيش از حد كتاب خودداري كنيد.
ـ در مواقع لزوم به ياد داشته باشيد كه مطالب كتاب نياز به كمك و ياري مشاور يا روان‌شناس دارد.
صرف‌نظر از علاقه افراد، محتواي مطالب هر كتاب از عوامل موثر در ادامه دادن به مطالعه آن محسوب مي‌شود. به بيان ديگر كتاب‌هايي كه داراي عنوان، محتوا و روند پر جاذبه‌اي است يا مطالب كاربردي و مفيدي براي بيشتر مردم دارد، يعني موضوعات يا مسائلي را مورد بررسي قرار مي‌دهد كه بسياري از مردم با آن درگير هستند، مخاطب خود را بهتر جذب مي‌كند.
اگر بخواهيم نگاهي به كتاب‌هاي پر مخاطب بيندازيم قطعا كتاب‌هاي روانشناسي از آن دسته كتاب‌هاي بسيار پرطرفدار محسوب مي‌شود، به‌گونه‌اي كه نوبت چاپ اغلب اين كتاب‌ها به عددهايي مانند 20، 30 و حتي 60 مي‌رسد، حتي كتابفروشان نيز هميشه بهترين و برجسته‌ترين مكان را در قفسه كتاب‌هايشان براي كتاب‌هاي روانشناسي با موضوعات متنوع در حوزه كودك، زناشويي، دوست‌يابي، موفقيت، كسب مهارت‌هاي زندگي و حل مشكلات عاطفي در نظر مي‌گيرند.
اما نكته مهم در مورد كتاب‌هاي روانشناسي، اثر بخشي يا بي‌اثر بودن مباحث و آموزه‌هاي آنها بر خوانندگان‌شان است، به طوري كه در بسياري موارد به نظر مي‌رسد اشتياق نسبت به مطالعه اين دسته از كتاب‌ها در حد خريد آن يا خواندن يك يا دو فصل از يك كتاب چند فصلي خلاصه مي‌شود. در چنين شرايطي نه‌تنها بهره‌گيري مفيد و كاربردي از توصيه‌هاي روان‌شناسانه بعيد به نظر مي‌رسد، بلكه بتدريج و با تكرار اين روند نوعي ترديد نيز نسبت به موثر بودن مباحث روانشناسي در قالب كتب منتشر شده در اين حوزه در كتابخوان‌هاي غيرحرفه‌اي ايجاد مي‌شود.
وقت كافي براي مطالعه كتاب ندارم
شايد بسياري تصور كنند برنامه‌ريزي براي مطالعه كتاب فقط معطوف به كتاب‌هاي درسي دوران دانش‌آموزي يا دانشجويي است، اما واقعيت آن است كه نداشتن برنامه‌ريزي براي مطالعه‌كردن جزو مشكلاتي است كه به رهاكردن كتاب‌ها مي‌انجامد.
دكتر مهرنوش داريني، روان‌شناس و مشاور خانواده در گفت‌وگو با جام‌جم مي‌گويد: كم حوصله بودن افراد يكي از مواردي است كه تاثير مستقيمي بر نيمه‌كاره ماندن كارهايشان دارد. به بيان ديگر برخي از افراد توانايي مطالعه‌كردن در زمان‌هاي طولاني را ندارند.
حتي برخي از افراد به خريد كتاب علاقه نشان مي‌دهند، اما چون در قبال خواندن كتاب احساس مسئوليت نمي‌كنند، بنابراين فقط به خريد كتاب مي‌پردازند و به اين بخش از نياز خود توجه مي‌كنند. بنابراين تقويت حس مسئوليت در قبال خواندن كتاب مي‌تواند نقش موثري در پايان رساندن آن داشته باشد.
وي ادامه مي‌دهد: نداشتن حس مسئوليت در قبال خواندن كتاب‌هاي خريداري شده، كم‌حوصله بودن افراد، نداشتن انگيزه‌هاي دروني كافي و پايدار، نبود محتواي جذاب در كتاب و نداشتن برنامه‌ريزي براي مطالعه جزو عواملي است كه باعث به اتمام نرساندن مطالعه يك كتاب مي‌شود.
گرايش به كتب روانشناسي
از آنجا كه خدمات روانشناسي و مشاوره به صورت فردي، زوج، خانواده و گروهي ارائه مي‌شود، كتاب‌هايي كه در زمينه روانشناسي وجود دارد نيز مي‌تواند به هركدام از اين مباحث ارتباط پيدا كند؛ اما بنا بر بررسي روان‌شناسان برخي از موضوعات روانشناسي در قالب اين كتاب‌ها بيشتر مورد استقبال قرار مي‌گيرد.
دكتر داريني با اشاره به اين موضوع مي‌گويد: مقابله با مسائل روحي و رواني مانند اضطراب، استرس، افسردگي، خشم و پرخاشگري، انتخاب رشته تحصيلي، حل مشكلات و استرس‌هاي شغلي، حل مشكلات ارتباطي، انتخاب همسر، درمان مشكلات زناشويي و شيوه‌هاي تربيت فرزندان از موضوعاتي است كه خوانندگان كتب روانشناسي به آن علاقه و توجه نشان مي‌دهند.
كتاب‌درماني؛ كمك به درمان‌هاي روانشناسي
روان‌شناسان تاكيد مي‌كنند كتاب خواندن مي‌تواند بخشي از روند درمان و شفابخشي در زمينه جسمي و رواني باشد. به همين دليل در خدمات روانشناسي و مشاوره نيز تكنيكي به نام كتاب‌درماني وجود دارد. در واقع كتاب‌درماني روشي است براي سرعت بخشيدن به بهبود روند درمان افرادي كه به مشاوران روان‌شناس مراجعه مي‌كنند.
نكته: يك مشاور روان‌شناس مسئول ايجاد انگيزه در مراجعانش و تامين فرصت لازم براي خواندن بخش‌ها يا كتاب‌هاي انتخاب شده و همچنين ادامه بحث و گفت‌وگو درباره موضوع مورد بحث است
دكتر داريني با تاكيد بر اين‌كه كتاب‌درماني باعث مي‌شود فرد به شناخت بهتري در زمينه مسأله‌اي كه با آن روبه‌رو شده دست يابد، مي‌گويد: كتاب‌هاي روانشناسي به فرد كمك مي‌كند تا او دريابد، تنها كسي نيست كه با مشكلي مواجه شده كه ريشه روحي و رواني دارد. همچنين مي‌تواند آگاه شود كه ديگران براي حل مسائل خود از چه روش‌هايي استفاده كرده‌اند و به شناخت بيشتري نسبت به ويژگي‌هاي دروني خودش و راه‌حل‌هاي جايگزين براي حل مشكلاتش دست يابد؛ اما نكته مهم اينجاست كه از طريق مطالعه كتاب ممكن است بتوانيم از لايه‌هاي دروني ناخودآگاه‌مان آگاه شويم، ولي با كمك مشاور قادر به بروز آنها در بخش خودآگاه ذهن‌مان خواهيم بود.
به گفته دكتر داريني، مشاور و روان‌شناس نقشي كليدي در هدايت تكنيك كتاب‌درماني دارد. به بيان ديگر يك مشاور روان‌شناس مسئول ايجاد انگيزه در مراجعانش و تامين فرصت لازم براي خواندن بخش‌ها يا كتاب‌هاي انتخاب شده و همچنين ادامه بحث و گفت‌وگو درباره موضوع مورد بحث است.
اين روان‌شناس اضافه مي‌كند: توجه داشته باشيد كه كتاب‌درماني به عنوان راهي براي بهبود روند درمان و همكاري ميان درمانگر و شخص مراجعه‌كننده در نظر گرفته مي‌شود و تنها راهكار براي درمان اختلال‌ها و مشكلاتي كه به خاطر آنها مراجعه كرده‌ايد، نيست بلكه نقش مكمل دارد.
اين روش درماني در مورد كساني موثر است كه به كتاب خواندن علاقه داشته باشند. فردي كه با كتاب و مطالعه انس ندارد، نه تنها قادر به استفاده از اين ابزار براي حل مشكلات خود، بلكه شايد اجبار به خواندن عامل تشديد اضطراب او شود و حتي در پاره‌اي از موارد ممكن است به دليل اين‌كه در تكاليف او مطالعه كتاب خاصي در نظر گرفته شده بوده، ديگر براي ادامه درمان مراجعه نكند.
كتاب‌هاي روانشناسي براي چه كساني مفيد است؟
روان‌شناسان معتقدند كه برخي از مشكلات و مسائلي كه با آن روبه‌رو هستيد در سطحي است كه مي‌توانيد از مطالعه كتاب‌ها بهره ببريد، اما لازم است بدانيد بسياري از مشكلات با ريشه‌هاي روان‌شناسانه نياز به مداخلات حرفه‌اي زير نظر روان‌شناسان و مشاوران دارد؛ بنابراين انتظار نداشته باشيد كه با مطالعه مي‌توانيد به يك درمانگر تبديل شويد. مطالعه كتب روانشناسي براي افزايش دانش و جهان بيني افراد مفيد است، اما براي همه كاربرد ندارد.
به بيان ديگر براي يادگرفتن و كسب مهارت‌هاي مختلف علاوه بر كتاب نياز است تا در كارگاه‌هاي آموزشي كه در آن زمينه خاص برگزار مي‌شود، شركت كنيد. در واقع در مورد برخي مشكلات روان‌شناختي و روحي نيز نمي‌توان گفت كه با مطالعه مي‌توان مشكلات را درمان كرد.
چگونه از كتاب‌هاي روانشناسي بهره ببريم؟
اگر شما جزو كساني هستيد كه خواندن كتاب را نيمه‌كاره رها نمي‌كنيد، اولين گام شناسايي كامل موضوعي است كه مي‌خواهيد در مورد آن اطلاعات بيشتري كسب كنيد يا قصد بهبود بخشي و درمان آن را داريد.
دكتر داريني به اين دسته افراد توصيه مي‌كند: بايد هدفتان را از خريد كتاب مشخص كنيد. مثلا در مشاوره زوج يابي شما با كتاب‌هايي در زمينه انتخاب همسر، حل مشكلات زناشويي و... برخورد مي‌كنيد كه براي انتخاب همسر يا حل مشكلاتتان از آن كتاب‌ها بهره ببريد. يكي از راه‌هاي معمول مطالعه فهرست مطالب موجود در كتاب است. برخي از كتاب‌هاي روانشناسي، بخشي را به ارائه راهكارهاي عملي اختصاص داده‌اند كه اگر در فهرست مطالب با راهكارهاي آموزشي ـ درماني روبه‌رو شديد برايتان آموزنده خواهد بود.
اين روان‌شناس ادامه مي‌دهد: دومين مسأله به كارگيري راهكارهاي ارائه شده در كتاب‌هاست. متاسفانه افراد فقط گرايش به خريدن كتاب دارند، ولي آن را بدرستي نمي‌خوانند و مدعي هستند كه كتاب را خوانده‌اند، اما اثربخش نبوده است. بايد بدانيد كسب مهارت‌هاي زندگي و حل‌كردن مشكلات مسأله‌اي است كه نياز به تمرين و تكرار دارد؛ اما متاسفانه افراد در زمينه اكتساب مهارت‌ها از تلاش پاييني برخوردارند و به دليل عجول بودن، انتظار معجزه سريع‌الوقوع را دارند و در نهايت عنوان مي‌كنند كه كتاب كارآمد و موثر واقع نشده است.
پس فراموش نكنيد كه نداشتن هدف صحيح در انتخاب كتاب، مرتبط نبودن هدف شما از خريد كتاب با محتواي آن، داشتن انتظار درمان از مطالعه صرف كتاب، داشتن انتظار نتيجه بخشي سريع، نداشتن پيگيري در انجام تكاليف بيان شده و تمركز نداشتن روي مطالبي كه عنوان شده به اثربخش نبودن يك كتاب روانشناسي منجر مي‌شود.
بهره‌بردن از كتب روانشناسي
ـ در انتخاب كتاب‌هاي الهام‌بخش و روانشناسي از منابع معتبر اطلاعات كسب كنيد.
ـ در يك دفترچه يادداشت نكات كليدي و مهمي را كه از مطالعه كتاب به دست آورده‌ايد، يادداشت كنيد.
ـ يك ارزيابي دروني داشته باشيد و صادقانه يادداشت كنيد كه مطالب كتاب را چقدر در زندگي روزمره به كار برده‌ايد.
ـ شيوه چيدمان كتابخانه يا محلي كه كتاب‌هاي روانشناسي خود را در آنجا قرار مي‌دهيد، تغيير دهيد: سه بخش را در نظر بگيريد. كتاب‌هاي خوانده شده، كتاب‌هاي نيمه‌كاره، كتاب‌هاي خوانده نشده
ـ از خريد بيش از حد كتاب خودداري كنيد.
ـ در مواقع لزوم به ياد داشته باشيد كه مطالب كتاب نياز به كمك و ياري مشاور يا روان‌شناس دارد.
![[تصویر: HamMihan-2015714225391134021441360320.6572.gif]](http://www.hammihan.com/users/users2015/status/original/HamMihan-2015714225391134021441360320.6572.gif)
