[sargol]

تغذیه در بیماری ام اس

تاريخ : چهارشنبه ششم مهر 1390
رژيم درماني براي بيماري ام اس
نقش اصلي رژيم غذايي در ام اس توانا ساختن افراد در اداره كردن مشكلات معمول در اين بيماري از قبيل خستگي، بي اختياري، يبوست و كمك به آنها به منظور جلوگيري از تشديد علائم است.
رژيمهاي غذايي ارائه شده بر اساس 3 فرضيه علت ام اس است: افزايش يا كاهش ماده غذايي، واكنش آلرژيك به يك ماده غذايي و اثرات سمي يك ماده غذايي است.
بنابراين اصول معمول رژيم درماني به اين ترتيب است: رژيم غذايي حاوي پروتئين بالا و روغنهاي ضد التهابي (مغزها، دانه‌ها و ماهي آبهاي سرد) سبزيجات نارنجي، زرد و سبز تيره، غلات كامل از قبيل گندم كامل، برنج قهوه‌اي، جوي دوسر و ذرت كامل.
البته لازم به ذكر است كه غذاهايي مانند گندم، لبنيات، تخم مرغ، سويا، مركبات، گوجه فرنگي، ذرت، شكلات، ماهي و بادام زميني آلرژي زا هستند، به همين منظور اين غذاها ابتدا محدود مي‌شوند و براي مشاهده عكس‌العمل افراد دوباره به آنها داده مي‌شود.
بسياري از افراد مبتلا به ام اس به غذاهاي حاوي گلوتن حساسيت دارند. گلوتن پروتئيني است كه در گندم يافت مي‌شود. همچنين غذاهاي تصفيه شده، الكل، كافئين، چربيهاي اشباع و افزودنيها محدود مي‌شوند. اسيدهاي چرب ضروري امگا 6 و امگا 3 احتمالاً پيشرفت بيماري، شدت و دوره عود آن را كاهش مي‌دهند. خوردن روغنهاي حاوي امگا 6 به ميزان 1500 ميلي گرم 2 تا 3 بار در روز توصيه مي‌شود.
روي 30 ميلي گرم در روز و سلنيوم 200 ميكروگرم در روز براي اين بيماران مفيد است. در صورتيكه رژيم غذايي حاوي سطوح بالاي اسيدهاي چرب غير اشباع با چند بند دوگانه باشد، دريافت كافي ويتامينهاي اي، ب6،ث و عنصر روي ضروري است. ويتامين اي يك آنتي اكسيدان قوي است كه از پراكسيداسيون اسيدهاي چرب غير اشباع جلوگيري مي‌كند، و ويتامين ث نقش محافظتي براي ويتامين اي دارد. روي و ويتامين ب6 اجزاي آنزيم دلتا – 6 – دي سچوراز هستند اين آنزيم از اكسيداسيون اسيد چرب غير اشباع جلوگيري مي‌كند. نوشيدن الكل و سيگار باعث تهي شدن منابع مواد مغذي بدن از جمله ويتامين ث شده و در نتيجه علائم بيماري را تشديد مي‌كنند.
آيا ويتامين د مي‌تواند خطر ام اس را كاهش دهد؟
مكملهاي ويتامين د ممكن است كه اثرات مثبتي بر سيستم ايمني افراد مبتلا به ام اس داشته باشند، ويتامين د بر بعضي از مواد شيميايي تأثير مي‌گذارد كه اين مواد، سيتوكيناز ها را در سيستم ايمني تعديل مي‌كنند، در نهايت اين تغييرات ممكن است براي مبتلايان به ام اس مفيد باشد. برخي مطالعات نشان دادند زنانيكه مكمل ويتامين د به مقدار زيادي دريافت مي‌كردند، نسبت به كسانيكه مكمل دريافت نمي‌كردند، 40% بروز (پيدايش) ام اس در آنها كمتر بود. اما در اين مطالعه مشخص نشد كه دريافت مكمل ويتامين د روي پيشروي بيماري ام اس اثر مثبتي دارد يا نه. به علاوه ثابت نشده است كه اثر مثبتي بين ويتامين د و داروهاي مولتي ويتامين حاوي ويتامين اي ، و ويتامينهاي گروه ب وجود دارد، به اين معني كه آيا اين ويتامينها نقش محافظتي براي ويتامين د دارند يا نه.

تغذيه در بيماران مبتلا به ام.اس ( MS )
امروزه شواهد علمي بسياري وجود دارد كه اهميت و نقش تغذيه را در حفظ سلامتي بيماران مبتلا به MS ثابت كرده است. MS که مخفف MULTIPLE SCLEROSIS است، نوعي بيماري مزمن و اغلب پيش رونده در دستگاه عصبي مركزي است كه با از بين رفتن غشاي ميلين در برخي از اعصاب مغز و نخاع بصورت تكه هاي كوچك مشخص مي شود. غلاف ميلين رشته هاي عصبي را مي پوشاند و از آنها در برابر آسيب ها محافظت مي کند. در شکل بالا غلاف ميلين با رنگ قرمز مشخص شده است. از بين رفتن غلاف ميلين باعث اختلال در انتقال پيام هاي عصبي است. علت اين بيماري ناشناخته است . اين بيماري در بالغين جوان بين 20 تا 40 سال شايع تر بوده و ميزان ابتلا در زنان دو برابر مردان است.
اگرچه اكثر دستورات توصيه هاي عمومي است و تمام افراد بايد از آن پيروي كنند ، ولي مواردي نيز وجود دارد كه در بيماران MS بر آنها تاكيد شده است. افراد با عادات غذايي نادرست، بايد بعد از آگاهي از برنامه تغذيه اي صحيح به تدريج و در چند مرحله از برنامه غذايي مناسب استفاده كنند. لذت بردن از غذا يك اصل مهم در تغذيه است و محروميت مطلق از مواد غذايي مورد علاقه وجود ندارد ، به همين علت اگر خوراكي هايي خارج از چهارچوب برنامه توصيه شده هستند، مي توانند به مقدار كم و در دفعات كمتر مصرف شوند.

مصرف چربي ها
به خاطر تشكيل تركيبات سمي و مضر براي بافت دستگاه عصبي مركزي و اثر مصرف چربي هاي ضروري كه نقش مهمي در ترميم و نگهداري سلول هاي عصبي دارند، مصرف اين گروه غذايي از اهميت خاصي برخوردار است ، مخصوصاً با توجه به عملكرد چربي ها در بروز بيماري هاي قلبي- عروقي و افزايش وزن، مقدار چربي دريافتي و نوع آن بايد مشخص شود.
به همبن دليل چربي هاي گياهي غيراشباع بايد به جاي چربي هاي حيواني اشباع جايگزين شوند. انواع چربي هاي گياهي مثل روغن آفتابگردان ، روغن کانولا ، روغن ذرت و ... .

مواد غذايي مضر براي بيماران MS :
1- غذاهاي چرب خصوصا گوشت هاي چرب و تمام چربي هاي حيواني
2- فرآورده هاي لبني پرچرب
3- سس هاي مايونز و تمامي سس هاي داراي چربي زياد
4- غذاهاي بسيار شيرين ، كيك ، بيسكوئيت ، شيريني و آب نبات
5- غذاهاي حساسيت زا مثل تخم مرغ ، شير ، سيب زميني ، گوجه فرنگي ، بادمجان ، مخمر ، نان گندم ، شكر، برخي از ميوه ها ( بسته به واكنش بيمار ) ، مواد غذايي با رنگ هاي افزودني مثل نوشابه ها يا با مواد نگهدارنده مثل كنسروها ، ادويه ، تمام ميوه ها و سبزي هايي كه خوب شسته نشده اند يا با افزودن مواد شيميايي رشد کرده اند که مواد باقيمانده روي آنها مي تواند سمي و حساسيت زا باشد.
بيمار بايد با دقت در برنامه غذايي روزانه ، غذاهاي حساسيت زا را شناخته و آنها را حذف كند.
6- قهوه ، الكل ، كولا و چاي

مواد غذايي مفيد براي بيماران MS :
1- چربي هاي اُمگا-3 و اُمگا-6 . منبع غذايي اصلي اسيدهاي چرب اُمگا-3 انواع ماهي بخصوص ماهي ساردين و سالمون است و ساير منابع غذايي آن روغن سويا و کانولا، جوانه گندم ، گردو، روغن تخم کتان، سبزيجات برگ سبز و روغن کبد ماهي مي باشد.
اسيدهاي چرب اُمگا-6 نيز در روغن هاي غير اشباع گياهي مثل روغن ذرت ، روغن کانولا، روغن سويا ، روغن بادام زميني و روغن آفتابگردان وجود دارد.
2- ميوه ها و سبزي هاي تازه و تميز ( سبزي هاي داراي برگ سبز پررنگ )
3- جوانه ها خصوصا جوانه يونجه كه بايد موقع شروع به جوانه زدن مصرف شود.
4- پودر جلبك آب هاي تازه که به صورت بسته بندي شده در برخي فروشگاه ها موجود است.
5- مايعات : آب تازه و تصفيه شده 2 ليتر ( 8 ليوان ) در روز، ساير چاي هاي گياهي به جاي چاي معمولي و آب ميوه رقيق شده

اثرات برنامه غذايي مناسب
مواد غذايي علاوه بر رساندن انرژي اوليه به بدن، موجب حفظ عملكرد مناسب و تقويت دستگاه هاي مختلف بدن (دستگاه ايمني، قلب و عروق، اعصاب و . . . ) مي شوند كه نتيجه آن احساس سلامتي و قرارگرفتن در وضعيت روحي و جسمي مطلوب است كه در بيماري هاي مزمن اهميت بيشتري پيدا كنند.
برنامه غذايي بايد شامل مواد مغذي و مطلوبي باشد. پس بايد قبل از خريد، فهرست كليه احتياجات سبد خريد خود را از نظر نوع و مقدار اقلام مورد نياز تهيه كنيد.
مصرف مناسب و کافي ويتامين هاي لازم مانند ويتامين هاي C و E و گروه B و املاح معدني مثل منگنز، منيزيم ، موليبدن، سلنيم و روي نيز در حفظ سلامتي بيماران ضروري مي باشد و در عين حال مصرف زياد و نابجاي ويتامين هايي چون A و B6 مي تواند خطرناك باشد.
با توجه به نقش مهم چربي ها در سوخت و ساز بدن و ايجاد انرژي لازم براي اعمال حياتي و لزوم وجود آنها براي ساخت بافت هاي حياتي بدن ، مصرف انواع چربي هاي مفيد ، مخصوصاً چربي هايي که داراي تركيبات اُمگا-3 و اُمگا-6 هستند و نقش محافظتي در بروز بيماري هاي قلبي و عروقي دارند ، براي بيماران توصيه مي شود.

گردآوری:سیدعلیرضا میرطلائی کارشناس کاردرمانی

مرکز جامع توانبخشی ایران