نکات مربوط به فصل گرما - -
<style>body{font-family: tahoma; font-size: 13px; direction: rtl;} hr{ display: none;}</style>نتايج تحقيقات متعدد نشان مي دهد كه هر سال هم زمان با آغاز فصل گرما ميزان درگيري هاي ناشي از پرخاشگري و بي حوصلگي حداقل 30 درصد بيشتر مي شود.
در تابستان به دليل تعريق بيشتر و خروج بيشتر كلريد سديم از بدن و تاثير اين فعل و انفعال شيميايي بر سلسله اعصاب مغز، آستانه تحمل افراد پايين مي آيد و آمار پرخاشگري بالاتر مي رود. در اين باره با دكتر محمدرضا خدايي، روان پزشك و عضو هيات علمي دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي گفت و گويي كرده ايم كه مي خوانيد.
آقاي دكتر! آيا گرما و فصل تابستان بر آستانه ي تحمل افراد موثر است يا نه؟
بله. ببينيد، بدن انسان مانند يك ترازو است كه يك كفه آن را استرس و كفه ديگر آن را مهارت هايي تشكيل مي دهد كه مي توانيم براي مقابله با استرس از آن ها كمك بگيريم. حال اگر يك كفه ترازو سنگيني كند، مثلا ميزان استرس ها افزايش و بهره گيري از مهارت هاي مقابله كاهش يابد، در روان فرد اختلال ايجاد مي كند و موجب بروز مشكل خواهد شد. در عين حال، عصبانيت و خشم، خودخوري و كلافگي نيز از جمله پيامدهاي بعدي اين اختلالات است كه بر ميزان آستانه تحمل افراد تاثير ويژه اي مي گذارد. گرما از جمله علت هاي بيروني و استرس زا است كه موجب مي شود تعادل دو كفه ترازو به هم بخورد و آستانه تحمل كاهش يابد. البته گاهي علت هاي دروني به علت هاي بيروني اضافه مي شود.
منظورتان از علت هاي دروني و بيروني چيست؟
بعضي از شخصيت ها مانند شخصيت هاي زودرنج و حساس در مقابل گرما تحمل كمتري دارند و دقيقا به همين دليل، آستانه تحمل آن ها خيلي زود پايين مي آيد و سريع عصباني مي شوند.
گاهي نيز گرما عامل دوم است. مثلا سيكل ماهانه خانم ها موجب بروز تغييرات هورموني بدن مي شود و آستانه تحمل آن ها را كاهش مي دهد. حال اگر عامل گرما هم به آن اضافه شود، فرد تحريك پذيرتر مي شود و نسبت به موضوع هاي كم اهميت هم واكنش نشان مي دهد و خشمگين مي شود. اما گرما يك عامل بيروني است و دقيقا مانند سر و صدا و ترافيك عمل مي كند.
اين موضوع از لحاظ فيزيولوژيك چگونه توجيه مي شود؟
فصل تابستان با گرماي نسبتا شديد همراه است و اين گرما موجب افزايش تعريق بدن مي شود. حين عمل تعريق، حجم مايعات و الكتروليت هاي بدن كاهش مي يابد. همين تغيير الكتروليت ها موجب اختلال در عملكرد مغز مي شود و بدن آمادگي تحمل بسياري از موارد حتي ساده و غير مهم را نيز از دست مي دهد.
از طرف ديگر در تابستان طول روزها بلند و طول شب ها كوتاه است و دقيقا به همين علت، ميزان خواب افراد هم كاهش مي يابد. در اين شرايط، بي خوابي به عامل گرما افزوده مي شود و با تاثير روي عملكرد مغز، بر آستانه تحمل فرد تاثير مي گذارد.
اگر نتوانيم از كاهش آستانه ي تحمل مان جلوگيري كنيم و عصباني شويم، چه كار بايد بكنيم؟ آيا مي توانيم با وجود كلافگي ناشي از گرما، باز خشم مان را كنترل كنيم؟
نكته مهم اين است كه براي پيشگيري از كاهش آستانه تحمل در گرما در قدم اول بايد محيط را مناسب سازي كنيم. مثلا اگر در حال رانندگي هستيم و در اوج ساعات پُرترافيك و گرم قرار داريم، بايد هواي داخل اتومبيل مان را خنك نگه داريم. به اين معنا كه هرچند وقت يك بار كولر ماشين را روشن كنيم يا شيشه ها را كمي پايين بياوريم تا تبادل هوا صورت گيرد.
در قدم دوم بايد در طول روز مايعات خنك(نه سرد و يخ زده) مصرف كنيم تا تحمل گرما براي مان آسان تر شود.
استحمام روزانه نيز در كاهش عصبانيت هاي فصل گرم موثر است زيرا عرق و ضايعات ناشي از آن را از روي سطح پوست بدن پاك كرده و از كاهش آستانه تحمل افراد تا حد زيادي جلوگيري مي كند. از طرف ديگر، استحمام موجب حفظ روحيه شاداب و القاي حس سرزندگي افراد مي شود و همين موضوع مي تواند از بروز عصبانيت ها و حتي خودخوري هاي گاهي نا به جا پيشگيري كند. البته نقش پوشش را نيز نمي توان ناديده گرفت.
يعني اين كه نوع پوشش ما در ميزان آستانه تحمل مان در تابستان موثر است؟ يعني مثلا لباسي كه پوشيده ايم مي تواند مانع بروز خشم ما شود؟!
موضوع را جالب عنوان كرديد اما جواب تان واقعا مثبت است. لباس هاي رنگ تيره و پلاستيكي تعريق بدن را افزايش مي دهند و همان طور كه به آن اشاره كردم، اين تعريق تغيير در الكتروليت هاي بدن را به دنبال دارد و آستانه تحمل فرد را در گرما كاهش مي دهد. در مقابل پوشيدن لباس هايي با رنگ روشن و از جنس نخ و پنبه، حس گرم بودن هوا را كمتر القا مي كند و از تعريق زياد بدن هم جلوگيري مي كند و بالطبع موجب كاهش بروز خشم و عصبانيت مي شود.
در نهايت، براي كنترل خشمي كه به وجود آمده، بايد چه اقداماتي انجام دهيم؟
در وهله اول و بلافاصله بعد از به وجود آمدن حس عصبانيت بايد خدا را در نظر بگيريم و آرام تر شويم. اگر آب خنك در دسترس داريم، يك ليوان آب بنوشيم و بين بروز عصبانيت تا نشان دادن عكس‌العملي غير منطقي، وقفه اي بيندازيم. توصيه من اين است كه مثلا از يك تا 10 بشماريد زيرا اگر باز هم عصباني بوديد، اين عصبانيت بسيار كمتر از قبل خواهد بود. از طرفي، همين وقفه مي تواند موجب كنترل عصبانيت و مديريت خشم شود. در شرايطي كه پرخاشگر مي شويم، بايد ببينيم كه علت اين پرخاشگري واقعا آن قدر ارزش دارد كه ما به خاطرش عصباني شويم و اعصاب مان را خرد كنيم؟!
در مورد تاثير موسيقي، چطور؟ اخيرا تحقيقي در دانشگاه هاروارد انجام شده كه نشان مي دهد گوش دادن به موسيقي هاي داراي ريتم ملايم از بروز عصبانيت در فصل گرما پيشگيري مي كند. شما چه نظري داريد؟
گوش دادن به موسيقي ملايم با صداي آرام تاثير مثبتي در كاهش بروز خشم افراد دارد و موجب آرامش مي شود كه اين موضوع به ويژه هنگام رانندگي در تابستان حايز اهميت است اما برعكس، گوش دادن به موزيك هاي پُرسر وصدا مثل موسيقي سبك راك و متال، باعث تشديد عصبانيت مي شود.
آب و هوا چه تاثيري بر روحيه افراد دارد؟
بر خلاف باور عموم كه فكر مي كنند آب و هوا تاثير زيادي بر روحيه افراد دارد، بايد گفت هميشه هم اين طور نيست. مثلا كسي كه براي مدت هاي طولاني در يك آب و هواي سرد و دور از نور مثل سوئد زندگي مي كند، كاملا با شرايط سازگار مي شود. البته تغيير در روحيه افرادي كه از يك كشور سردسير به يك كشور گرم و مرطوب مهاجرت مي كنند، از نظر علم روان پزشكي به اثبات رسيده است، اما اين كه آب و هوا روي روحيه و آستانه تحمل و خلقيات فرد تاثير مستقيم داشته باشد هنوز به اثبات نرسيده و تاثير آن مقطعي است.